Χωρίς το ύφος του καλλιτέχνη...

Γνώρισα πριν κάτι μήνες τον David Shamian. Για την ακρίβεια, δεν τον γνώρισα με τη συμβατική έννοια, αλλά με την πιο μοντέρνα. Κάποιοι φίλοι μού επισήμαναν την ύπαρξή του, όπως συμβαίνει και στις κανονικές φιλίες, κι εγώ ως – διστακτικός ακόμη – εξερευνητής του απόκοσμου γαλαξία του facebook πάτησα like στη σελίδα του.

Ίσως όμως αυτός ο τρόπος (η γνωριμία με το έργο του) να είναι και ο μόνος ουσιαστικός τρόπος να γνωρίσεις έναν καλλιτέχνη. Ειδικά αν μιλάμε για τον συγκεκριμένο άνθρωπο, ο οποίος αρνείται όχι μόνο να συμπεριφερθεί «με το ύφος του καλλιτέχνη» αλλά ακόμα και την ταυτότητα ή «τη μάσκα», όπως λέει ο ίδιος, του καλλιτέχνη. 

Πριν κάποιες μέρες του πρότεινα να κάνουμε μια κουβέντα, μοιραία μέσω μηνυμάτων στο facebook, αφού μας χωρίζει μια γεωγραφική απόσταση πολλών ναυτικών μιλίων. Ομολογώ ότι δεν είχα στο μυαλό μου μια συμβατική «συνέντευξη», πράγμα που ούτε ξέρω ούτε και θέλω να μάθω να κάνω. Ήθελα απλώς να ικανοποιήσω την περιέργειά μου για τη διαδικασία από την οποία βγαίνουν στο φως τα έργα του. Όταν διαπίστωσα ότι μοιραζόμαστε με τον David την ίδια απέχθεια προς τις συνεντεύξεις (ειδικά των καλλιτεχνών), τόλμησα να του στείλω λίγες ερωτήσεις που τελικά -προς απογοήτευσή μου- είχαν μεγαλύτερη έκταση από τις απαντήσεις. Εκτός αυτού, οι απαντήσεις του μού δημιούργησαν ακόμη περισσότερα ερωτηματικά. Ας πρόσεχα. Ωστόσο δεν το μετάνιωσα. Ακόμα κι αν ο παρακάτω διάλογος δεν έχει κανένα ενδιαφέρον για κάποιον, ας είναι τουλάχιστον μια αφορμή να διευρυνθεί ο κύκλος των ανθρώπων που εκτιμούν τη δουλειά του. Ο διάλογός μας πήγε ως εξής:

Καταρχάς συμφωνούμε σίγουρα σε ένα πράγμα, στο ότι οι συνεντεύξεις γενικώς δεν έχουν λόγο ύπαρξης. Ας είναι λοιπόν αυτή η πρώτη από τις απαντήσεις που θα ήθελα να μου δώσεις, γιατί, δηλαδή, οι άνθρωποι θέλουν να μαθαίνουν τόσα άχρηστα πράγματα (τι ψηφίζει, που κάνει διακοπές, πόσα παιδιά έχει, πού βγαίνει τα βράδια κ.λπ.) για αυτόν που βρίσκεται πίσω από ένα έργο τέχνης;

Πιστεύω ότι θέλουν να μάθουν για όλα αυτά τα άχρηστα πράγματα, επειδή στον κόσμο που ζούμε για να γίνεις φτασμένος καλλιτέχνης δεν χρειάζεται να έχεις αξιόλογη δουλειά αλλά το ύφος του καλλιτέχνη. Αυτό όμως, όταν κάποιος δεν μπορεί να το προβάλει με τα έργα του, το πλασάρει μέσα από όλο αυτό το πανηγύρι της σόου μπίζ, των γνωριμιών, της κλίκας και των συνεντεύξεων.

Το οφθαλμοφανές είναι ότι τα πρόσωπα που ζωγραφίζεις δεν διακρίνονται από ομορφιά με την τρέχουσα έννοια, όπως αυτή καθορίζεται από τον κόσμο του μάρκετινγκ, της διαφήμισης και των μίντια. Ενώ όμως έχουν σκληρά χαρακτηριστικά βγάζουν ταυτόχρονα μια μελαγχολία που τα κάνει πολύ συμπαθή, αξιαγάπητα. Εσύ τι χαρακτηριστικά θα απέδιδες στα πορτρέτα σου;

Θα προσπαθήσω να σου δώσω μια απάντηση για τις εκφράσεις των πορτρέτων. Σχεδόν ποτέ δεν ζωγραφίζω σπίτι μου, δυσκολεύτηκα πολύ όποτε το προσπάθησα. Συνήθως ζωγραφίζω όταν περιμένω κάποιον ή κάτι, όταν ταξιδεύω ή στο λεωφορείο, όταν πήγαινα στη σχολή και στη δουλειά. Ακόμη κι όταν φλυαρούσε ο καθηγητής στο μάθημα! Με λίγα λόγια κάνω τα σκίτσα μου όταν βαριέμαι κι όταν θέλω να περάσω την ώρα μου πιο ανώδυνα. Υποθέτω πως αυτός θα είναι ο λόγος που οι εκφράσεις είναι έτσι όπως είναι.

Στα πρόσωπά σου συχνά εξαφανίζεται το υπόλοιπο σώμα, σαν να είναι μόνο το πρόσωπο του ανθρώπου αυτό που σε ενδιαφέρει, κάτι που αν δεν κάνω λάθος συμβαίνει και στη βυζαντινή αγιογραφία. Βλέπεις εσύ μια τέτοια αναλογία στα έργα σου;

Δεν έχω ιδέα για τη βυζαντινή τέχνη. Οτιδήποτε κάνω μου βγαίνει αυθόρμητα χωρίς παραπάνω σκέψεις. Πιθανόν αν τα δείξεις σε κανέναν ψυχίατρο να σου πει περισσότερα πράγματα για αυτά από όσα εγώ.

Κάτι άλλο που παρατηρώ σε ορισμένα σκίτσα είναι την ίδια τη φύση να παίρνει πρόσωπο ή το πρόσωπο να είναι απολύτως αφομοιωμένο με στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος. Πόσο ξένος ή μέρος του φυσικού κόσμου νιώθεις;

Όσο για το φυσικό περιβάλλον, αυτό σίγουρα με επηρεάζει. Για παράδειγμα από τότε που ζω κοντά στη θάλασσα χρησιμοποιώ, εντελώς αυθόρμητα, περισσότερο το μπλε χρώμα.

Φαίνεται ότι γεμίζεις με σχέδια ή καλύπτεις με σκίτσα ό,τι πέσει στα χέρια σου, σελίδες από ημερολόγια και ατζέντες, χαρτιά που μάλλον προορίζονταν για τα σκουπίδια και μαδέρια που θα μπορούσε κανείς να τα μαζέψει από μια οικοδομή. Πρόκειται απλώς για πειραματισμό στα υλικά, ή για δημιουργικό οίστρο που ψάχνει παντού έκφραση;

Όπως φαίνεται κι από τις παραπάνω απαντήσεις, τα υλικά μου είναι αυτά που μπορώ να έχω μαζί μου στο δρόμο ή αυτά που τυχαίνει να έχω βρει μπροστά μου. Όσο για τα καδρόνια – παλέτες, αυτά βρίσκονται στο γραφείο μου. Όποτε μιλάω στο τηλέφωνο κάθομαι και τα γεμίζω με μουτζούρες.

Μου είπε και κάτι άλλο ο David Shamian, λίγο πριν ολοκληρώσουμε την ανταλλαγή μηνυμάτων. Ζητώντας μου συγγνώμη που δεν ανταποκρίθηκε στο δημοσιογραφικό μου ενδιαφέρον, επανέλαβε εμφατικά ότι δεν θεωρεί σπουδαίο αυτό που κάνει. «Το κάνω για να σκοτώσω την ώρα μου, με τον ευκολότερο τρόπο που έχω μάθει μέχρι τώρα». Ευτυχώς που ορισμένοι καλλιτέχνες σαν τον David και η ευκολία τους να εκφράζονται δίνουν αξία στο χρόνο που κάποιοι άλλοι σκοτώνουμε στο facebook.