«Δεν κατοικούν όλοι οι άνθρωποι τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο» του Ζαν Πωλ Ντυμπουά

Αν μπορείς να παραχωρήσεις ένα κομμάτι του εαυτού σου όλα είναι δυνατά. Η ανιδιοτέλεια, η συλλογική δράση και η αλληλεγγύη πάνε τον κόσμο μπροστά. Τι γίνεται όμως όταν η βίαιη αλλαγή σταματά και η ηρεμία κυριαρχεί; Τι γίνεται όταν η «ασφάλεια» της τακτοποιημένης ζωής φτάνει ως τα βάθη του εαυτού; Η αντίδραση εμφανίζεται και ωθεί τον άνθρωπο στη μικροπρέπεια και στην ανόητη σύγκρουση. Η πάλη με τον εαυτό σταματά και ο συμβιβασμός παίρνει το πάνω χέρι. Η προσφορά γίνεται δύσκολη, η βοήθεια σκοντάφτει στην αμφιβολία και η κατανόηση λιγοστεύει. Ο άνθρωπος υποχωρεί, κάνει βήματα προς τα πίσω και λίγο πριν την αλλαγή που απειλεί να του αφαιρέσει τα πάντα, ξεσπά, συγκρούεται δίχως αύριο, τιμωρείται αλλά κερδίζει τον εαυτό του, τη συνέπεια του. Βρίσκει τη θέση του στον κόσμο και θωρακίζει τη διαφορετικότητα του. Η υπεράσπιση των αξιών, των αρχών, μένει αδιαπραγμάτευτη, ενώ η κοινωνική συνύπαρξη διαρκώς αλλάζει, προσαρμόζεται… Εχει δίκιο, λοιπόν, ο Ζαν Πωλ Ντυμπουά όταν δηλώνει «Δεν κατοικούν όλοι οι άνθρωποι τον κόσμο με τον ίδιο τρόπο»  (Εκδ. Δώμα, μτφρ. Μαρία Γαβαλά). Να είσαι διαφορετικός, αλλά να παλεύεις για τη διαφορετικότητα και τις αξίες που κάνουν τον κόσμο καλύτερο.

Ο Ντυμπουά εντοπίζει τις ατέλειες των σύγχρονων κοινωνιών και στήνει ένα μυθιστόρημα που μας ταξιδεύει ως τον Καβάφη! Κι αν δεν μπορείς να κάμεις τη ζωή σου όπως την θέλεις/τούτο προσπάθησε τουλάχιστον/όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου/μες στες πολλές κινήσεις κι ομιλίες. Ο κεντρικός χαρακτήρας, ο Πωλ Χάνσεν, πασχίζει να κρατήσει την ακεραιότητα του, τις αναμνήσεις, την ανθρωπιά του. Δύσκολο όταν είναι στη φυλακή, όταν ο έξω κόσμος επιβάλλει τον ατομισμό, την αλαζονεία, την ανήθικη πρόκληση και τον ξεπεσμό. Για να ελαφρύνει την ψυχή του αναλογίζεται τη ζωή του. Αναλογίζεται τη σχέση με τον πάστορα πατέρα του, την επαναστάτρια μητέρα του, τις μέρες του στο κτήριο Excelsior στο Μοντρεάλ, που δούλευε ως επιστάτης, θυμάται την αγαπημένη του Γουινόνα, Ινδιάνα, και τη σκυλίτσα του Νουκ. Η αναδρομή λειτουργεί λυτρωτικά, του δίνει την απαραίτητη αποστασιοποίηση και τη διαύγεια που χρειάζεται για να βρει τη θέση του στον κόσμο όταν εκτίσει την ποινή του.

Ο γάλλος συγγραφέας αναπτύσσει την ιστορία από μέσα προς τα έξω. Η παραμονή στη φυλακή είναι ο εσωτερικός κόσμος του Χάνσεν που δοκιμάζεται. Για να αντέξει θυμάται τον κόσμο που άφησε, εκτονώνει έτσι την ένταση και την αγωνία του για το «μετά». Η αναδρομή «σπάει» με την καθημερινότητα της φυλακής και τη συνύπαρξη του Χάνσεν με τον Πατρίκ Ορτόν, συγκρατούμενο του. Ο Ντυμπουά ξεκινά από την αρχή της ζωής του Χάνσεν για να καταλήξει στο έγκλημα που τον έστειλε στη φυλακή. Στην ουσία εξηγεί γιατί ένας απλός άνθρωπος βγαίνει εκτός εαυτού και η εξήγηση είναι γιατί ενέδωσε στην καταπιεστική αλλαγή που άφησε να του επιβληθεί. Ο Ντυμπουά θίγει το θέμα της κατανόησης, του σεβασμού, της επιείκειας, της ανθρωπιάς, της αγάπης και της δικαιοσύνης. Ζητήματα πάντα επίκαιρα και πάντα υπό την απειλή της βίας του κέρδους, της βίας της δικαιοσύνης, της βίας της απανθρωπιάς. Η ιστορία κυλάει απρόσκοπτα και δεν χάνει στιγμή το ενδιαφέρον της. Η μετάφραση της Μαρίας Γαβαλά αναδεικνύει αυτή την απλή, μα σαγηνευτική ιστορία. Για το βιβλίο αυτό ο Ντυμπουά κέρδισε το βραβείο Goncourt (σ.σ βραβείο της γαλλικής λογοτεχνίας) το 2019.