Διηγώντας τα, να κλαις

Οι εξομολογήσεις πέντε προσφύγων στην παράσταση Ε_ΦΥΓΑ

| 16/10/2014
Έχω σημάδια προσφυγιάς και το γλυκό φιλί γιαγιάς στο μέτωπό μου.
Έχω τον πόνο αδελφό και ένα όνειρο κρυφό για φυλακτό μου.
Κάτω απ’ τον ήλιο χωρίς φως, για μένα γκρίζος ο ουρανός κι όμως υπάρχω.
Παίρνω κουράγιο τραγουδώ, για όλα αυτά που αγαπώ χωρίς να τα ‘χω.

Πρόσφυγας, μετανάστης, για την κυρίαρχη, ρατσιστική, ρητορική «λαθρομετανάστης» – λες και υπάρχουν λαθραίες ζωές, λες και δεν μιλάς για ανθρώπους αλλά για εμπορεύματα… Κολοβά και υποκριτικά αντιρατσιστικά νομοσχέδια, χρυσαυγίτικα φυλετικά πογκρόμ, στρατόπεδα συγκέντρωσης, Ξένιος -διόλου φιλόξενος- Δίας, ματωμένα μεροκάματα σε Μανωλάδες, ναυαγισμένα όνειρα στα Φαρμακονήσια του Αιγαίου. Το «μεταναστευτικό» κατακλύζει το δημόσιο λόγο, μα ο πρόσφυγας, ο μετανάστης, δεν είναι τίποτα άλλο παρά νούμερο μιας θλιβερής στατιστικής, ή τηλεοπτικό ετσιθελικό συνώνυμο της εγκληματικότητα.

Ποιοι είναι όμως αυτοί οι άνθρωποι, από πού ήρθαν, τι κατάσταση επικρατούσε στις  χώρες καταγωγής τους, τι μαρτύρια κουβάλησαν στις αποσκευές τους, ποια είναι τα ονόματα τους, ποιοι οι γονείς που τους τα έδωσαν; Εν τη απουσία ενός διάλογου που θα έπρεπε να έχει οργανώσει η ελληνική πολιτεία, δυο δεκαετίας τώρα, η τέχνη φαίνεται να αναλαμβάνει ρόλο, δίνοντας κάποιες πρώτες απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα: Η παράσταση Ε_ΦΥΓΑ, σε σκηνοθεσία της Γιολάντας Μαρκοπούλου, με τον διπλής ανάγνωσης τίτλο  που περιέχει τη φυγή αλλά κυρίως τον φυγά, παρουσιάζει τις αληθινές ιστορίες πέντε προσφύγων. Οι Χαλίλ, Τζαβάντ και Χασάν  από το Αφγανιστάν, ο Αιντίμ από το Μπαγκλαντές, ο Ραμζάν/Λευτέρης από το Πακιστάν ανεβαίνουν ξανά, από τις 2 Οκτωβρίου έως 7 Νοεμβρίου, στη σκηνή του Συνεργείου για να αφηγηθούν τις προσωπικές τους ιστορίες.

Μια…. διηπειρωτική  πολυκατοικία

Το Συνεργείο, που βρίσκεται στην καρδιά του πολυεθνικού Μεταξουργείου, έχει μεταμορφωθεί για τις ανάγκες της παράστασης σε μια “παράξενη” πενταώροφη πολυκατοικία. Η πόρτα είναι κλειστή, χτυπάς το κουδούνι και σε υποδέχονται γυναίκες βουβές, καλυμμένες με μπούργκες, που σε κερνούν τσάι και νερό, σαν να ήσουν φιλοξενούμενος στο σπίτι τους. Η παράσταση-βιωματικό δρώμενο ξεκινά όταν οι θεατές αρχίζουν τις «επισκέψεις» στα χώρους των πέντε πρωταγωνιστών: μια τάξη στο Αφγανιστάν, το σπίτι του Χαλίλ στην Καμπούλ, ένα εργαστήριο που φτιάχνει Βούδες της Μπαμιάν κ.ά. Εκεί, μέσα στους προσωπικούς τους χώρους, που περιλαμβάνουν αντικείμενα και φωτογραφίες από την ζωή τους πριν φύγουν, οι πρόσφυγες-πρωταγωνιστές αφηγούνται τις δικές τους ιστορίες, τις ιστορίες των ζωών τους. Ζωές με πολέμους και απώλειες, και ξεριζωμό και προσφυγιά και ζόρια, αντίστοιχα των οποίων ο μεσήλικας δυτικός ούτε  μπορεί να διανοηθεί, ούτε να νιώσει. Πρόκειται για μια βαθιά προσωπική κατάθεση πέντε ανθρώπων, πέντε προσφύγων, που παρά το κόστος της αναμόχλευσης επώδυνων στιγμών, παρέχεται στους θεατές-επισκέπτες απλόχερα, με βαθύτερη επιδίωξη να μας εξοικειώσουν με την εικόνα του «άλλου», του «ξένου», τη δική τους εν τέλει εικόνα.

Οι ένοικοι

Ο Χασάν ζει 7 χρόνια στην Ελλάδα, ήρθε από το Αφγανιστάν όταν ήταν 19χρονών. Μου μιλά για τη ζωή του εδώ, για τις ομορφιές αλλά και τις δυσκολίες που βιώνει λόγω της κρίσης. “Θα παλέψω εδώ. Δεν γίνεται και αλλιώς. Είναι δύσκολο να πάω σε άλλη χώρα και να ξαναρχίσω από το μηδέν” επισημαίνει. Τα τελευταία τρία χρόνια κάνει θέατρο, έχοντας συμμετάσχει και στην προηγούμενη παράσταση  του εργαστηρίου STATION ATHEN, Πέρσες.

χασαν

“Στην ομάδα βρήκα φίλους, γνώρισα καλύτερα τους Έλληνες και τη γλώσσα τους. Ήταν πολύ σημαντικό για εμένα, αφού όταν δουλεύεις στην οικοδομή από της 5 το πρωί και γυρίζεις σπίτι στις 5 το απόγευμα, είναι δύσκολο να γνωρίσεις ανθρώπους. Και η γλώσσα ήταν πρόβλημα. Πλέον δεν νιώθω μόνος”. Όταν μιλά για την παράσταση χαμογελά: “Μόλις μπω στο χώρο που παίζω θέατρο ξεχνώ τα προβλήματα μου”  λέει.

Ο Χαλίλ ήρθε 21 ετών στην Ελλάδα, πριν από 7 χρόνια. Επιμένει ότι θα προσπαθήσει να φτιάξει τη ζωή του εδώ, παρά τα προβλήματα, άλλωστε “ξέρω ότι όλοι τα ίδια περνάμε, και εμείς και οι Έλληνες. Μοιραζόμαστε μια κοινή κατάσταση”. Νιώθει περήφανος για τη συμμετοχή του σε θεατρικές παραστάσεις και κινηματογραφικές ταινίες. Αναφορικά με την παρούσα παράσταση στέκεται στον πόνο που εμπεριείχε η εξομολόγηση των ιστοριών τους, “στην αρχή δεν θέλαμε να πούμε τις ιστορίες μας. Λέξη λέξη βγήκαν από μέσα μας. Πλέον νιώθω ότι μου έφυγε ένα βάρος”.

χαλιλ

“Η ομάδα είναι ψυχίατρος” πετάγεται ο Τζαβάτ, ο οποίος από τα 14 του ήταν παιδί – πολεμιστής της φυλής Χαζάρα στο Αφγανιστάν.  “Ποτέ δεν είχα σκεφτεί να φύγω από τη χώρα μου αλλά δεν γινόταν αλλιώς. Οι Ταλιμπάν δίωκαν τη φυλή μου, λόγω της θρησκείας μας. Δεν είχαμε δικαιώματα, δεν μπορούσαμε να πάμε στο πανεπιστήμιο, και στη συνέχεια άρχισε ο διωγμός. Το 65% των Χαζάρα εξολοθρεύτηκε”. Η παράσταση για εκείνον δεν είναι μόνο η κατάθεση της προσωπικής του ιστορίας “Θέλω να μάθουν όλοι ποιοι είμαστε, τις μας συνέβη. Είδα ανθρώπους να θάβονται ζωντανοί. Μεγάλωσα στην Καμπούλ και οι βόμβες έπεφταν βροχή πάνω από τα κεφάλια μας. Φύγαμε από τη χώρα μας γιατί θέλαμε να ζήσουμε, θέλαμε να ζήσουμε ως ελεύθεροι άνθρωποι”.

τζαβατ

Ο Αϊντίμ είναι ο πιο μικρός της παράστασης, μόλις 21 χρονών. Έφυγε παιδί από το Μπαγκλαντέζ πριν 6 χρόνια, ταξίδευε ένα χρόνο μέχρι να φτάσει στην Ελλάδα.  Η επαφή του με το εργαστήρι προέκυψε όταν του το σύστησε η δασκάλα του στο Ανοιχτό Σχολείο Μεταναστών στον Πειραιά, που πήγαινε για να μάθει ελληνικά. “Εδώ είμαστε σαν οικογένεια” μου λέει “σαν  την οικογένεια μου, που μου λείπει τόσο πολύ”.

Αϊντίμ

Τελευταίος μου μιλά ο Ραμζάν/Λευτέρης από το Πακιστάν, ο παλαιότερος του εργαστηρίου, έχοντας στην πλάτη του 6-7 παραστάσεις και μια ταινία. Αναφέρεται σε όλη την πορεία του εργαστηρίου και μου εκμυστηρεύεται ότι αγαπά την Μαργαρίτα, την Γιολάντα και τον Ζαχαρία, τους υπόλοιπους συντελεστές της παράστασης, “γιατί έχουν γλώσσα μαλακή” όπως λέει. Δεν σταματά να χαμογελά στιγμή, ακόμη και όταν μου μιλά για τα χαρτιά του και για την προσπάθεια να οριστικοποιηθεί η υπόθεση του ώστε να μπορεί να επισκέπτεται την οικογένεια του.

Ραμζάν - Λευτέρης

Eργαστήριο παραγωγής ιστοριών

Η παράσταση αποτελεί τους καρπούς της ετήσιας δουλειάς του εργαστηρίου STATION ATHENS. Πρόκειται για καλλιτεχνικό εργαστήρι θεάτρου, φωτογραφίας, βίντεο και εικαστικών της ΜΚΟ ΑΜΑΚΑ για νέους µετανάστες και πρόσφυγες, µε βάση τις µεθόδους art therapy, που τα τελευταία τέσσερα χρόνια εδρεύει στον 3ο όροφο  του Συνεργείου. Η παράσταση Ε_ΦΥΓΑ είναι η τέταρτη δουλειά του εργαστηρίου (είχαν προηγηθεί το «Station Athens» το 2011, «Είµαστε σπίτι» το 2012, «Είµαστε οι Πέρσες!» το 2013).

Το εργαστήρι διαφοροποιείται από ένα απλό εργαστήρι Τέχνης, καθώς εδώ οι εικαστικές και παραστατικές τέχνες χρησιμοποιούνται ως μέσο για θεραπευτικούς σκοπούς. Στόχος είναι “µέσα από την καλλιτεχνική δηµιουργία να ευνοηθεί η προφορική επικοινωνία, η συνοχή της οµάδας και η προσωπική έκφραση” υποστηρίζει η Μαργαρίτα Παπαδοπούλου, υπεύθυνη Δραματουργίας και Art Therapy.

Μαργαρίτα

Το εργαστήρι πραγματοποιείται μια φορά την εβδομάδα και χωρίζεται σε 3 φάσεις: αρχικά γίνεται ζέσταμα με θεατρικά παιχνίδια, ακολουθεί η κύρια  εικαστική ή θεατρική δραστηριότητα. «Σε αυτή τη φάση οι συμμετέχοντες μπαίνουν στην διαδικασία της παραγωγής του «έργου» τους. Πρόκειται για θεατρικό αυτοσχεδιασμό πάνω σε ένα συγκεκριμένο θέμα. Οι εκπαιδευτές είναι δίπλα βοηθώντας διακριτικά να ξεπεραστούν οποίες δυσκολίες προκύψουν. Όμως η σημαντική στιγμή είναι η τρίτη φάση όπου οι συμμετέχοντες αφού έχουν παρουσιάσει την δουλειά τους στην ομάδα καλούνται να εκφράσουν  πώς ένιωσαν κατά τη διαδικασία.” αναφέρει η Μαργαρίτα.

Μέσα από μια τέτοια διαδικασία προέκυψαν και οι ιστορίες του Ε_ΦΥΓΑ. “Έχοντας δουλέψει την προηγούμενη χρόνια με τους Πέρσες του Αισχύλου, προέκυψαν ερωτήματα, όπως τι σημαίνει πόλεμος για τον καθένας… Ο πόλεμος μας οδήγησε στο παρελθόν, στη φυγή, στο τι άφησε ο καθένας πίσω και τι κουβαλάει μαζί του σήμερα και καταλήξαμε σε αυτές τις πολύ προσωπικές αφηγήσεις που ακούμε στην παράσταση” λέει η Μαργαρίτα.

Η προσέγγισης αυτή έχει πολλά θετικά αποτελέσματα για τους πρόσφυγες-πρωταγωνιστές. “Αυτοί οι άνθρωποι βρήκαν ένα βήμα να αφηγηθούν όσα πέρασαν και κάποιοι τους ακούν. Αν και η επανάληψη μπροστά στο κοινό της βαθιάς τους ιστορίας είναι επώδυνη ταυτόχρονα αυτή η διαδικασία ξορκίζει  ό,τι «κακό» έχει συμβεί και δίνει ελπίδα για το μέλλον” υποστηρίζει η Μαργαρίτα.

INFO

Η παράσταση παίζεται Πέμπτη-Παρασκευή: 16,17 Οκτωβρίου και Τετάρτη-Πέμπτη-Παρασκευή: 22,23,24, 29,30,31 Οκτωβρίου και 5,6,7 Νοεμβρίου.

Ώρα έναρξης: 21.30

Είσοδος ελεύθερη με σειρά προτεραιότητας,προτείνουμε τηλεφωνική κράτηση

Με τους Chaljl Ali Zada, Ramzan Mohammad, Javad Rezai, Hossain Amiri, Aidim Joyimal

Σύλληψη -­‐ Σκηνοθεσία Γιολάντα Μαρκοπούλου

Δραματουργία -­‐ Art Therapy Μαργαρίτα Παπαδοπούλου

Κίνηση Pauline Huguet

Σκηνογραφία Αλεξάνδρα Σιάφκου, Αριστοτέλης Καρανάνος

Community Drama Κωνσταντίνα Ράπτη, Άγγελος Τσαπέκος

Βίντεο Δάφνη Καλαφάτη, Νιόβη Σταυροπούλου

Σχεδιασμός Ήχου Δημήτρης Τζιμέας

Βοηθοί Παραγωγής Zarif Bakhtyari, Κατερίνα Σακαρέλλου

Φωτογραφίες Ελίνα Γιουνανλή

Πληροφορίες: www.synergyo.grhttp://amaka-arte.blogspot.gr/

 

Από πιτσιρίκα ήθελε να «δουλέψει ένα φεγγάρι αλογάκι σε λούνα παρκ» (βλέπεις κάτι είχε πιάσει το αυτί της από το ποίημα της Τζένη Μαστοράκη, Δούρειος Ίππος). Τελικά δεν τα κατάφερε και ασχολήθηκε με πιο πεζά πράγματα όπως η ιστορία και η δημοσιογραφία. Από το 2008 γράφει στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο.