«Είμαστε πλασμένοι από χώμα», του Πάνου Καρνέζη

Ο άνθρωπος πάντα συνεχίζει

| 25/10/2020

Τίποτα δεν είναι δεδομένο γι’ αυτούς που έχουν χάσει τα πάντα και όμως συνεχίζουν να ελπίζουν. Εκεί που η ζωή τους χαμογέλα, εκεί τους βρίσκει βόμβα «εκδημοκρατισμού» φτιαγμένη στις ΗΠΑ. Εκεί που η γη γενναιόδωρα τους προσφέρει τον πλούτο της, εκεί έρχεται τεχνοκρατικό, μονοπωλιακό, χέρι και τους την αρπάζει και για εξήγηση αφήνει και μια βόμβα. Εκεί που ζητά αλλαγή, καλύτερη ζωή, εκεί επεμβαίνει ο «πολιτισμένος», «ανώτερος», λαός και ανατρέπει, στήνει πραξικοπήματα, εμφυλίους και ο εκτοπισμός, η βίαιη μετακίνηση, ξεκινά. Εκεί που δεν υπάρχει διέξοδο, εκεί εμφανίζεται ο «φιλεύσπλαχνος» δουλέμπορος και προσφέρει ένα ταξίδι στο άγνωστο, ίσως και στον θάνατο. Εκεί που νομίζει ότι βρήκε νέα φιλόξενη γη, εκεί αναδύεται η επιθυμία να ξαναφύγει. Εκεί που όλα χάνονται, στο σκοτάδι της θάλασσας, εκεί σε αρπάζει ένα χέρι και σε σώζει, σε κρατά και προχωράτε μαζί του, εκεί η ελπίδα συνεχίζεται. Εκεί που βλέπεις την τραγωδία να επαναλαμβάνεται και ετοιμάζεσαι να την αρνηθείς, εκεί συνειδητοποιείς πως «Είμαστε πλασμένοι από χώμα» (Εκδ. Πατάκη).

Ο Πάνος Καρνέζης γράφει για την περιπέτεια των προσφύγων, μεταναστών. Αναδεικνύει την τραγική τους κατάσταση μέσα από τη δύναμη της μυθοπλασίας, μέσα από τη φωνή του παρατηρητή. Από απόσταση και χωρίς υπερβολές, μελοδραματισμούς, εκθέτει με τον τρόπο του το πρόβλημα που σκόπιμα δεν λύνεται. Η ματιά του όμως δεν μένει εκεί. Κύριος σκοπός να στρέψουμε το βλέμμα στην αντοχή, στην προσπάθεια, στην οικογένεια και στη διατήρηση της ελπίδας. Ο Καρνέζης κινείται ανάμεσα στη σκληρή πραγματικότητα και στην αισιοδοξία.

Όσο σκληρές κι αν οι συνθήκες, πάντα θα βρίσκει ο άνθρωπος της δύναμη να συνεχίσει, πάντα θα βρίσκει κάποιον άλλο να συνεχίσει μαζί του. Στο «Είμαστε πλασμένοι από χώμα» η δύναμη μπαίνει πάνω από την αδυναμία, η επιμονή πάνω από την παραίτηση. Ο συγγραφέας δεν προσπερνά τις δυσκολίες, αλλά εξαντλεί την προσπάθεια του σε αυτές. Βλέπει τα ισοδύναμα τους από την άλλη πλευρά και μας παραδίδει μια βαθιά ανθρώπινη ιστορία.

Το μυθιστόρημα δεν έχει να κάνει με τον τόπο, αλλά με τα πρόσωπα. Γι ‘αυτό και δεν προσδιορίζεται το πεδίο δράσης. Πρόσφυγες, λοιπόν, σε βάρκα, φεύγουν από την πατρίδα τους για να σωθούν από τον πόλεμο που διεξάγεται εκεί. Στη διαδρομή τους πιάνει φουρτούνα και όλοι πέφτουν στη θάλασσα. Ο Μοκτάντ, γιατρός, στην προσπάθεια του να σωθεί πνίγει έναν άλλο πρόσφυγα. Την ίδια ώρα σώζει μικρό παιδί, τον Τζαμίλ, το οποίο βλέπει την οικογένεια του να χάνεται στον βυθό. Οι δυο τους θα καταφέρουν να φτάσουν σε ένα μικρό νησί της Μεσογείου. Εκεί θα βρουν καταφύγιο σε ένα τσίρκο, σε ένα τροχόσπιτο που θα τους παραχωρήσει ο υπερχρεωμένος ιδιοκτήτης. Ο ελέφαντας του τσίρκου είναι το πολυτιμότερο στοιχείο της επιχείρησης. Οι δυο «ξένοι» θα γνωρίσουν το ζώο, τη γυναίκα του ιδιοκτήτη και την πικρά που κουβαλά για τον χαμό του παιδιού της. Οι δύο πρόσφυγες περιμένουν το πλοίο που θα τους πάει στην ενδοχώρα και από κει να συνεχίσουν για Γερμανία.

Η αφήγηση του Καρνέζη διακρίνεται για τη σταθερότητα και την καθαρότητα της. Σε αυτήν αντανακλά η ψυχολογική πίεση των ηρώων και οι συναισθηματικές μεταπτώσεις τους. Το μυθιστόρημα χτίζεται στη σχέση του ενήλικα με το παιδί και στην δύσκολη προσπάθεια τους να γίνουν οικογένεια. Μέσα απ’ αυτό το κανάλι φιλτράρονται και τα υπόλοιπα ζητήματα: η υιοθεσία, ο ελέγχος της μοίρας μας, οι ηθικοί προβληματισμοί μας, η δέσμευση, η προσδοκία.

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1980. Σπούδασε αθλητική δημοσιογραφία και παρά την αγάπη και την ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία, συνεχίζει να ασχολείται με το αθλητικό ρεπορτάζ. Έχει εργαστεί σε εφημερίδες, περιοδικά, ραδιοφωνικούς σταθμούς, κάνοντας βιβλιοπαρουσιάσεις