Η γιαγιά μου σας χαιρετά και ζητάει συγγνώμη | Fredrik Backman

Βάζοντας σε δοκιμασία την πραγματικότητα

| 11/07/2017

 [br]

«Μόνο οι άνθρωποι που είναι διαφορετικοί αλλάζουν τον κόσμο, κανείς φυσιολογικός δεν έχει αλλάξει ποτέ το παραμικρό», έλεγε η γιαγιά. Όχι μια συνηθισμένη γιαγιά, αλλά μια γιαγιά που δε διστάζει να κάνει διάρρηξη σε ζωολογικό κήπο, μια γιαγιά που τσακώνεται διαρκώς με αστυνομικούς, χλευάζει την πολιτική ορθότητα, ρίχνει πυροτεχνήματα μέσα σε εστιατόρια, οδηγεί χωρίς δίπλωμα, πυροβολεί ημίγυμνη καθωσπρέπει κυρίους που διαδίδουν τη διδασκαλία του Χριστού, πίνει κρυφά μπύρες στο νοσοκομείο όπου νοσηλεύεται. Μια γιαγιά που στα μάτια όλων είναι η επιτομή του χάους. Η γιαγιά της εφτάχρονης Έλσας. Η οποία Έλσα, ακολουθώντας τα χνάρια της γιαγιάς της, βρίσκεται σε καθημερινό πόλεμο με όλους. Όχι απλώς επειδή είναι διαφορετική, αλλά επειδή είναι αδιανόητα ανυποχώρητη. Οι δυο τους πρωταγωνίστριες του παγκόσμιου bestseller του Σουηδού Fredrik Backman, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κέδρος. Ενός πνευματώδους, σύγχρονου μυθιστορήματος που διαβάζεται «μονορούφι» και που, όχι τυχαία, έχει ήδη μεταφραστεί σε 42 γλώσσες.

backman_i_giagia_mou_sas_xaireta_the_final_cover.jpg.thumb_203x295_255e9cd1faf623aacb48373450ef340eΌλα συμβαίνουν σε μια πολυκατοικία όπου κατοικούν ηλικιωμένα ζευγάρια, ένας εργολάβος, μια μοναχική αλκοολική γυναίκα, ένας ταξιτζής, ένας σκύλος μάχης, ένα αγόρι με κάποιο σύνδρομο μαζί με τη μαμά του, ένας χρήστης ουσιών και φυσικά η ατίθαση Έλσα με την έγκυο μαμά της και η σούπερ ηρωίδα της η γιαγιά. Σε μια πολυκατοικία όπου όλοι τσακώνονται με όλους. Όλα συμβαίνουν ταυτόχρονα στη Σχεδόν Ξυπνητή Χώρα. Μια χώρα που «σκαρφίστηκε» η γιαγιά για τις ιστορίες που αφηγείται στην εγγονή της. Εκεί θα βρει κανείς τα πιο μαγικά και παλαβά: τους αρκουδόσκυλους, τον Άγγελο της Θάλασσας, τον Τώρα, τα συννεφόζωα, τον Λυκόκαρδο, τους χιονάγγελλους, τα όνειρα και τη μουσική και τους πιο γενναίους στρατιώτες που αγωνίστηκαν ενάντια στις τρομακτικές Σκιές στον Πόλεμο Χωρίς Τέλος. Όταν η γιαγιά πεθαίνει, η Έλσα επιφορτίζεται με το να φέρει εις πέρας ένα συναρπαστικό «κυνήγι θησαυρού»: πλήθος επιστολών φτάνουν σιγά-σιγά στα χέρια της, τις οποίες πρέπει να παραδώσει σε ανθρώπους με τους οποίους η γιαγιά είχε κάποιου είδους έντονο παρελθόν. Παρελθόν που περιελάμβανε πολέμους, διεθνείς ιατρικές αποστολές, δυστυχήματα, ναρκωτικά, τσουνάμι, βίαιες διαπροσωπικές σχέσεις, ερωτικές «ατασθαλίες», ταξίδια, πόκερ, χωρισμούς, θανάτους, μίσος, προσφυγικές κρίσεις, ανταγωνισμούς, ψυχανάλυση… Και η Έλσα, μέσα από αυτήν την περιπέτεια, συνειδητοποιεί ότι οι πρωταγωνιστές των ιστοριών της Σχεδόν Ξυπνητής Χώρας δεν είναι καθόλου φανταστικοί και τα Βασίλεια των παραμυθιών δεν βρίσκονται καθόλου μακριά της, αλλά γύρω της. Συνειδητοποιεί ότι γίνεται να αγαπάς κάποιον χωρίς να ξέρεις τίποτα για το ποιος είναι πραγματικά. Η γιαγιά ήταν στα αλήθεια μια σούπερ ηρωίδα, όχι βέβαια από αυτές που διάβαζε η Έλσα στα κόμιξ.  Αλλά από αυτούς τους ήρωες που σώζουν ζωές παιδιών στην άλλη άκρη του κόσμου, ενώ ταυτόχρονα γίνονται δυσλειτουργικοί στη διαχείριση της καθημερινότητας που είναι ασφυκτική. Από εκείνους που ζουν με τόσο πάθος και σε τέτοιο βάθος τη ζωή τους που κινδυνεύουν ενίοτε να χαρακτηριστούν και τρομοκράτες. Γιατί για να ζήσουν έτσι, χρειάζεται να συγκρούονται κάθε μέρα με όλα. Και μέχρι να πεθάνουν, κουβαλούν ενοχές και αμφιβολίες μήπως τελικά δεν πρόσφεραν όσα θα ήθελαν στους ανθρώπους.

Το κεντρικό λογοτεχνικό εύρημα του Backman είναι ευφυέστατο. Δεν περιορίζεται στο δεξιοτεχνικό χτίσιμο των χαρακτήρων -μέσα από τις παραμικρές πράξεις τους- το οποίο αναπτύσσεται αναπάντεχα σε κάθε στροφή της πλοκής ούτε στην, ομολογουμένως εντυπωσιακή, εξύφανση των σύνθετων σχέσεων ανάμεσά τους που έχει μια ραγδαία κλιμάκωση. Ο Backman θέτει σε δοκιμασία την πραγματικότητα, βάζοντας τους δυο αυτούς κόσμους (τη Σχεδόν Ξυπνητή Χώρα και την πολυκατοικία) σε συνεχή διάλογο με φανερές γέφυρες ή κρυφά τούνελ να συνδέουν αυτά που ξέρουμε με αυτά που πιστεύουμε, τα αποκυήματα της φαντασίας με τους λογικούς συλλογισμούς, αυτά που υποψιαζόμαστε με αυτά που μοιάζουν να μας διαφεύγουν, έτσι που τελικά τα παραμύθια που αφηγείται η γιαγιά στην Έλσα αποδεικνύονται πολύ πιο πραγματικά από αυτόν εδώ τον κόσμο «όπου όλοι είναι οικονομολόγοι και πίνουν γάλα χωρίς λακτόζη και είναι διαρκώς απασχολημένοι». Έτσι που δεν περιμένουμε να φτάσει το τέλος για να βγάλουμε συμπεράσματα, καθώς οι ποικίλες εκδοχές της αλήθειας που αναδύονται κατά τη διάρκεια της αφήγησης είναι εξαιρετικά περίπλοκες ώστε να αναχθούν σε μια απλή αποκάλυψη γεγονότων που εξηγούν.

Ο Backman, μέσα από μια μη γραμμική και γεμάτη ανατροπές αφήγηση, ενοποιώντας παρελθόν, παρόν και μέλλον, συγχωνεύοντας οπτικές, μάς φέρνει αβίαστα σε μία κατάσταση στην οποία αλλάζουμε διαρκώς άποψη για τα πρόσωπα και τις καταστάσεις που εκτυλίσσονται, γκρεμίζοντας στερεότυπα με τον πιο απλό και φυσικό τρόπο: μέσα από τα μάτια ενός παιδιού. Είναι όλα σωστά και λάθος ταυτόχρονα, έχουν όλοι δίκιο και άδικο την ίδια στιγμή. «Γιατί η ζωή είναι και απλή και περίπλοκη… Γι’ αυτό υπάρχουν τα μπισκότα».

Info:

Εκδόσεις Κέδρος

Μετάφραση: Μαθόπουλος Γιώργος

Ο Δημήτρης Κεχρής είναι φωτογράφος και επιμελητής. Σπούδασε Φυσική στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και ολοκλήρωσε το πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών «Ψηφιακές Μορφές Τέχνης» της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών. Είναι συνιδρυτής του κόμβου θεωρίας και κριτικής της φωτογραφίας ALDEBARAN και εργάζεται ως επιμελητής στο MedPhoto Festival. Κείμενά του για τη φωτογραφία και τον κινηματογράφο έχουν δημοσιευτεί σε επιθεωρήσεις, σε συλλογικούς τόμους και στον ημερήσιο Τύπο. Είναι μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος.