«Η επιστροφή» του Ερμαν Εσσε

Ο αυτοτραυματισμός της ψυχής

| 20/02/2020

Ο άνθρωπος δεν θα μάθει ποτέ γιατί επιστρέφει σε τόπους, ανθρώπους, στιγμές… Η επιστροφή είναι μια ψευδαίσθηση που επιμένει και γι’ αυτό μένει ζωντανή. Η επιστροφή είναι δοκιμασία που μόνο πόνο έχει να δώσει, να μας θυμίσει ότι οι πληγές δεν κλείνουν ποτέ. Η επιστροφή είναι καταφύγιο της μελαγχολίας και της ανάμνησης. Ένα ασταμάτητο «γιατί;» που δεν έχει απάντηση γιατί όποια κι αν είναι αυτή έχει χαθεί στο παρελθόν. Η επιστροφή είναι αυτοτραυματισμός της ψυχής, σχεδόν αυτοκτονία κι αν την αντέξεις μπορείς να προχωρήσεις. Οσο ο άνθρωπος ταξιδεύει πάντα θα επιστρέφει για να σώσει ό,τι σώζεται, για να μαζέψει τα κομμάτια που άφησε, για να εξομολογηθεί. Η επιστροφή είναι το μεγαλύτερο μάθημα γνώσης του ανθρώπου, του εαυτού. Η επιστροφή είναι μια κρυμμένη Ιθάκη στον μοναδικό βίο, στον σχεδιασμό αυτού. Επιστρέφεις και μένεις για πάντα ή φεύγεις ξανά αλλά για πάντα αλλαγμένος. Μια θεραπεία που δεν έχει τέλος είναι η επιστροφή και αλλάζει εσένα και όλους όσους είναι γύρω σου. Η επιστροφή είναι ό,τι άντεξε στο πέρασμα του χρόνου και ό,τι άντεξες εσύ να κρατήσεις. Η επιστροφή σε νέα ταξίδια μας ωθεί  γιατί μόνο έτσι δικαιώνει την ισχύ της ψευδαίσθησης της. «Η επιστροφή» (εκδ. Κριτική, μετάφραση Απόστολος Στραγαλινός) του Ερμαν Εσσε.

Ο Εσσε εστιάζει στην επιστροφή και στα αδιέξοδα που αυτή αποκαλύπτει. Ο Εσσε ξέρει ότι είναι δοκιμασία δύσκολη και ψυχοφθόρα η επιστροφή και με μία «συνηθισμένη» ιστορία μιλάει γι’ αυτήν. Η επιστροφή στον γενέθλιο τόπο είναι ο τρόπος του ανθρώπου να αναμετρηθεί με το παρελθόν. Ο ήρωας του Εσσε όμως δεν έρχεται σ’ αυτή την αναμέτρηση προετοιμασμένος για σύγκρουση. Τα κίνητρα της επιστροφής του είναι πιο αγνά, πιο ταπεινά…  Θέλει απλά να ξαναγνωρίσει τον τόπο που άφησε. Σε αυτό το σημείο ο Εσσε μας προκαλεί να εντοπίσουμε την  καθοριστική αλλαγή που έχει φέρει ο χρόνος σε ανθρώπους και τόπους.

Η ιστορία αφορά κοσμογυρισμένο άνδρα, επιχειρηματία, που μετά από χρόνια στη Αμερική και τη Ρωσία αποφασίζει να γυρίσει και να εγκατασταθεί στη γενέθλια πόλη, κάπου στον Μέλανα Δρυμό. Εκεί γίνεται δεκτός με ενθουσιασμό, κυρίως λόγω της περιουσίας που έχει στο μεταξύ αποκτήσει. Οταν όμως αρχίζει να δείχνει ενδιαφέρον για μια χήρα, η οποία αποτελεί αντικείμενο κουτσομπολιών στη μικρή πόλη, η κατάσταση μεταστρέφεται και γίνεται και ο ίδιος στόχος.

Το ερώτημα που μας θέτει ο Εσσε είναι απλό: Ο χρόνος και όσα κουβαλά αλλάζουν αυτούς που μένουν ή αυτόν που επιστρέφει; Διαβάζοντας τη νουβέλα καταλαβαίνεις ότι η αλλαγή αφορά και τους δύο, χωρίς όμως να εκδηλώνεται με τον ίδιο τρόπο. Γι’ αυτούς που μένουν η πορεία του χρόνου και ο τόπος μεγεθύνουν τα μικρά, τα ανθρώπινα ελαττώματα και η μονοτονία γίνεται σημείο πίεσης που πρέπει να ξεσπάσει. Γι’ αυτόν που επιστρέφει ο χρόνος και ο τόπος ξεγελούν, παραπλανούν και η νέα καθημερινότητα καλεί σε νέα απόδραση. Σ’ αυτή τη διελκυστίνδα δεν μετρά ποιος θα τραβήξει το σχοινί πιο δυνατά, αλλά ποιος θα το αφήσει τη σωστή στιγμή. «Η επιστροφή» διακρίνεται για την ήρεμη δύναμη του ύφους, την αθόρυβη αλλά ουσιαστική αλληλεπίδραση των χαρακτήρων και για την ανεπαίσθητη, μα καίρια, αλλαγή της ατμόσφαιρας. Σπουδαίο βιβλίο που ευτύχησε και στη μετάφραση του από τον Απόστολο Στραγαλινό.

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1980. Σπούδασε αθλητική δημοσιογραφία και παρά την αγάπη και την ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία, συνεχίζει να ασχολείται με το αθλητικό ρεπορτάζ. Έχει εργαστεί σε εφημερίδες, περιοδικά, ραδιοφωνικούς σταθμούς, κάνοντας βιβλιοπαρουσιάσεις