Κίτρινα Γιλέκα σε γκρίζο φόντο

| 05/12/2018

Το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων είναι ένα πολύμορφο κίνημα βάσης το οποίο αυτοπροσδιορίζεται ως απολίτικο και ακομμάτιστο. Οργανώθηκε μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα, από ανθρώπους που δεν συμμετέχουν γενικά σε κοινωνικά κινήματα, ζουν κατά κανόνα στη μεγάλη περιφέρεια του Παρισιού, γεγονός που σημαίνει ότι έχουν υψηλό κόστος μετακίνησης, και συγκροτήθηκε γύρω από ένα βασικό ζήτημα: την αύξηση της τιμής στα καύσιμα.

Με βάση την ανάλυση του Bernard Vivier, διευθυντή του Ινστιτούτου Εργασίας, «το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων είναι ένα άτακτο κίνημα βάσης που αναπτύχθηκε έξω από τις οργανωμένες δομές των συνδικάτων και των πολιτικών κομμάτων. Εξαιτίας της απουσίας ισχυρών συνδικάτων, η βάση εκφράζεται μέσα από προσωπικότητες που εμφανίζονται συγκυριακά». Η αυθόρμητη διαδικτυακή οργάνωση και η απολίτικη ταυτότητα, έξω από αυτήν που προσφέρουν τα συνδικάτα, δεν είναι κάτι εντελώς καινούριο για τη γαλλική πραγματικότητα. Κάτι αντίστοιχο συνέβη το 2012 στη περίπτωση του κινήματος Αφεντικά Περιστέρια, που συσπείρωσε ενάντια στην αύξηση των εργοδοτικών εισφορών και των φόρων και μέσα σε λίγες μόνο μέρες 75.000 επιχειρηματίες, αυτοαπασχολούμενους/ες, επενδυτές, δημιουργούς εταιρειών Startup*. Αντίστοιχο εγχείρημα παρουσιάστηκε και το 2013 με τη κίνηση Κόκκινα Σκουφιά, ένα κίνημα επαγγελματικών οργανώσεων μικρομεσαίων επιχειρηματιών από τη Βρετάνη της Γαλλίας που εναντιώθηκε στον «écotaxe»· επρόκειτο για έναν οικολογικό φόρο που επιβλήθηκε στα φορτηγά αυτοκίνητα μεγάλου κυβισμού και τον οποίο η κυβέρνηση πήρε τελικά πίσω.

Αναζητώντας τα αίτια της οργής και του βίαιου ξεσπάσματος ενός κόσμου που παραδοσιακά δεν κινητοποιείται, όπως στην περίπτωση των Κίτρινων Γιλέκων, θα πρέπει να ανατρέξουμε στην κλιμάκωση των πολιτικών λιτότητας που εφαρμόστηκαν με αυξανόμενο ρυθμό από το 2007 κι έπειτα, με την κρίση των subprimes**, την ανισομερή κατανομή των φορολογικών βαρών μεταξύ των κοινωνικών τάξεων, την υπερφορολόγηση των μεσαίων και λαϊκών στρωμάτων. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου η πραγματική ανεργία διατηρείται σε σχετικά υψηλά επίπεδα (που υπερβαίνουν το 10%), ενώ οι μισθοί –παγωμένοι στο Δημόσιο– έχουν μια σταθερά φθίνουσα πορεία στον ιδιωτικό τομέα ήδη από το 2000. Το κόστος ζωής είναι υψηλό, με έμμεσους φόρους σε όλα τα είδη και τις υπηρεσίες, ενώ το τελευταίο διάστημα οι τιμές στην αγορά ακινήτων έχουν εκτοξευθεί, κυοφορώντας μια νέα χρηματιστηριακή φούσκα, που θα οδηγήσει μοιραία σε ένα νέο επεισόδιο ευρωπαϊκής οικονομικής κρίσης, με επίκεντρο αυτήν τη φορά τη Γαλλία.

Η σταθερή αύξηση της τιμής των καυσίμων που παρατηρείται από τον περασμένο Γενάρη οφείλεται στους παρακάτω βασικούς παράγοντες: 

1) Τη διεθνή οικονομική συγκυρία με την αύξηση της τιμής πετρελαίου στη διεθνή αγορά, αποτέλεσμα και της αύξησης της ζήτησης για πετρέλαιο από τις αναδυόμενες οικονομίες της Κίνας, της Ινδίας και της Μέσης Ανατολής.

2) Την αδικαιολόγητη αύξηση στα περιθώρια κέρδους των πρατηρίων πώλησης καυσίμων.

3) Την αύξηση της τιμής των πιστοποιητικών για την οικονομία στην ενέργεια. Από το 2006 το κράτος –στην προσπάθειά του να περιορίσει την ενεργειακή σπατάλη– υποχρεώνει ορισμένες μονάδες πώλησης ενέργειας είτε να υιοθετούν από μόνες τους πολιτικές μείωσης της κατανάλωσης και προώθησης στους καταναλωτές (δηλαδή στα νοικοκυριά, στις επιχειρήσεις, στις περιφερειακές συλλογικότητας κλπ) τρόπων εξοικονόμησης ενέργειας είτε να αγοράζουν ειδικά πιστοποιητικά που τους απαλλάσσουν από αυτήν την υποχρέωση είτε να πληρώνουν κάποιον φόρο στο κράτος για τη σπατάλη που διαπράττουν. Οι τιμές των πιστοποιητικών αυτών μετακυλίονται στους καταναλωτές αυξάνοντας τη τιμή στα καύσιμα.

4) Τέλος, βασικός παράγοντας της αύξησης της τιμής καυσίμων είναι η αύξηση των κρατικών φόρων στο πετρέλαιο, στα υποπροϊόντα του και στις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα. Ο τελευταίος αυτός φόρος είναι περιβαλλοντικός. Θεσπίστηκε το 2014 και επιβάλλεται στη πώληση προϊόντων και υπηρεσιών, σε ύψος που καθορίζεται ανάλογα με την ποσότητα του διοξειδίου του άνθρακα που εκπέμπεται κατά τη διάρκεια της χρήσης τους. Αυτή η τελευταία κατηγορία φόρων είναι και η σημαντικότερη, διότι αντιπροσωπεύει από μόνη της περίπου τα 2/3 της τιμής των καυσίμων.

Ο βασικός στόχος για την επιβολή αυτών των φόρων είναι η αλλαγή στις καταναλωτικές συνήθειες των οδηγών και η παροχή κινήτρων ώστε να αγοράσουν οχήματα με βενζίνη ή ηλεκτρικά αυτοκίνητα, στο πλαίσιο της εφαρμογής του προγράμματος της ενεργειακής μετάβασης, της μετάβασης δηλαδή σε φιλικότερα προς το περιβάλλον μοντέλα παραγωγής και κατανάλωσης ενέργειας δεδομένων των περιορισμένων ενεργειακών αποθεμάτων του πλανήτη και των υψηλών τιμών.

Το χρονικό της οργάνωσης του κινήματος και τα πρόσωπα

Το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων ξεκίνησε από μια πρώτη –ακολούθησαν και άλλες– ανοιχτή επιστολή διαμαρτυρίας. Ήταν ένα κείμενο υπογραφών με αίτημα τη μείωση της τιμής των καυσίμων, που δημοσιεύτηκε ηλεκτρονικά στο site change.org στα τέλη Μάη 2018. Συντάκτρια της επιστολής ήταν η Priscillia Ludosky, πωλήτρια σε κατάστημα καλλυντικών και κάτοικος της μεγάλης περιφέρειας του Παρισιού. Το κείμενο υπογραφών είχε πολύ μεγάλη απήχηση στο κόσμο. Από τα 400 άτομα που το υπέγραψαν το περασμένο Οκτώβρη φτάσαμε αυτήν τη στιγμή σε πάνω από 800.000. Ακολούθησαν κι άλλες διαδικτυακές πρωτοβουλίες, όπως το βίντεο που κυκλοφόρησε με το ίδιο πάντα αίτημα στις 18 Οκτώβρη από την ακορντεονίστρια και υπνοθεραπεύτρια Jacline Mouraud και το οποίο είδαν στο διαδίκτυο πάνω από έξι εκατομμύρια άτομα (https://www.facebook.com/jacline.H/videos/10218147874947841/)

Το πρώτο κάλεσμα για πολιτική δράση κυκλοφόρησε στο facebook στις 10 Οκτώβρη. Ήταν μια πρωτοβουλία οκτώ νέων ατόμων, πέντε ανδρών και τριών γυναικών, μεταξύ 27 και 35 χρονών, κατοίκων επίσης της μεγάλης περιφέρειας του Παρισιού, περιοχών δηλαδή με αυξημένο κόστος μετακίνησης. Στις 21 Οκτώβρη ο Éric Drouet, φορτηγατζής, κάτοικος της περιφέρειας SeineetMarne, κάλεσε το κόσμο να μπλοκάρει τις εθνικές οδούς. Το ραντεβού ορίστηκε για τις 17 Νοέμβρη1. Το κάλεσμα αυτό κυκλοφόρησε από τον διαδικτυακό του φίλο Franck Buhler, εκπρόσωπο του ακροδεξιού κόμματος Debout la France (DLF) στην εκλογική περιφέρεια TarnetGaronne, ο οποίος πρότεινε μέσα από βίντεο να μπλοκαριστούν όλοι οι οδικοί άξονες της χώρας (https://www.facebook.com/PourNotrePatriePatriosphereInfo/videos/action-mobilisation-générale-partagez-partout-et-au-maximum-oui-cest-un-samedi-e/899095906948520/ )

Ταυτόχρονα, στις 2 Νοέμβρη ο δημοφιλής κωμικός Anthony Joubert δημοσίευσε στο youtube ένα βιντεοκλίπ (https://www.youtube.com/watch?v=pl33nQN6O-s&t=112s) για τα προβλήματα των Κίτρινων Γιλέκων, το οποίο παρακολούθησαν πάνω από 200.000 άτομα.

Σύμβολα του κινήματος

Το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων έχει την υποστήριξη του μεγαλύτερου μέρους της γαλλικής κοινής γνώμης. Με βάση την τελευταία δημοσκόπηση του RTL info, υποστηρίζεται από το 72% των Γάλλων/ίδων2. Η απήχησή του αυτή, πέρα από την αντικειμενική πραγματικότητα της υπερφορολόγησης, οφείλεται και στις επικοινωνιακές δυνατότητες και χειρισμούς της εικόνας των ανθρώπων που συμμετέχουν, στην κατάλληλη χρήση των δυνατοτήτων της σύγχρονης τεχνολογίας και των κοινωνικών δικτύων, αλλά και στην ικανότητά τους να διεγείρουν το συναίσθημα. Τα Κίτρινα Γιλέκα συνδέονται με καταστάσεις σοκ και θυμού γιατί τα φορούν οι οδηγοί σε περίπτωση ατυχήματος. Από την πρώτη στιγμή έγιναν έμβλημα και σήμα κατατεθέν του κινήματος σε μια προσπάθεια συγκρότησης μιας κοινής ταυτότητας.

Δεν είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της Γαλλίας που ένα ρούχο γίνεται σύμβολο ενός κοινωνικού μετώπου ενάντια στους φόρους. Υπάρχει το προηγούμενο των επιτροπών αγροτικής άμυνας ή αλλιώς Πράσινα Πουκάμισα. Πρόκειται για ένα ακροδεξιό αγροτικό κίνημα που εμφανίζεται το 1927 ενάντια στους φόρους και στην κοινωνική ασφάλιση των εργατών γης3. Υπάρχουν επίσης τα Κόκκινα Σκουφιά που, όπως προαναφέρθηκε, εμφανίστηκαν το 2013 και είχαν ως αναφορά το κίνημα των Κόκκινων Σκούφων στη Βρετάνη του 1675 ενάντια στην αύξηση του φόρου στο χαρτόσημο4.

Τα Κίτρινα Γιλέκα στους δρόμους

Κατά την έναρξη των κινητοποιήσεων στις 17 Νοέμβρη έγιναν πάνω από 2.000 συγκεντρώσεις σε όλη τη χώρα, στις οποίες ανταποκρίθηκαν 280.000 άνθρωποι. Τα μπλόκα στήθηκαν κυρίως στις εισόδους των μεγάλων πόλεων, στους μεγάλους οδικούς άξονες, στους εθνικούς δρόμους, στις μεγάλες οδικές αρτηρίες που οδηγούν στα αεροδρόμια, στις αποθήκες και στα διυλιστήρια καυσίμων καθώς και στους περιφερειακούς δρόμους των μεγάλων πόλεων. Με βάση τον απολογισμό της μαζικής αυτής κινητοποίησης υπήρξαν 400 τραυματίες (εκ των οποίων οι 14 σε σοβαρή κατάσταση), αλλά και μια νεκρή διαδηλώτρια. Η άτυχη γυναίκα παρασύρθηκε από ένα αυτοκίνητο που ήθελε να περάσει το μπλόκο. Η οδηγός έπαθε πανικό κι έβαλε μπρος επειδή δεν την άφηναν να μεταφέρει την κόρη της στο γιατρό. Έγιναν 282 προσαγωγές και πέρασαν αυτόφωρο 157 άτομα. H μαζικότητα της πρώτης αυτής κινητοποίησης, παρά το τραγικό συμβάν, ενθάρρυνε τον κόσμο.

Σύντομα ανακοινώθηκε η δεύτερη κάθοδος του κινήματος στον δρόμο με πορείες διαμαρτυρίας στο Παρίσι και σε διάφορες άλλες πόλεις για τις 24 Νοέμβρη. Συνολικά διαδήλωσαν τουλάχιστον 106.000 άτομα. Στο Παρίσι 8.000 διαδηλωτές/τριες αψήφησαν την απαγόρευση της αστυνομίας και διαδήλωσαν στην πλατεία Concorde, με αποτέλεσμα να αντιμετωπιστούν από την αστυνομία με απίστευτη αγριότητα και χημικά. Συνολικά προσήχθησαν 130 άτομα σε όλη τη χώρα, από τα οποία τα σαράντα δύο στο Παρίσι, όπου η λεωφόρος των Ηλυσίων Πεδίων μετατράπηκε σε πεδίο μάχης. Κατά τη διάρκεια της κλιμάκωσης των κινητοποιήσεων και με τη μεταφορά του θεάτρου των επιχειρήσεων στις πόλεις, η σύνθεση των διαδηλωτών και των διαδηλωτριών αρχίζει να διαγράφεται: ευθύς εξαρχής αναφέρθηκε ως βασικό στοιχείο του κινήματος ο απολίτικος και ακομμάτιστος χαρακτήρας του. Για παράδειγμα, ο κόσμος δεν κατέβαινε με πανό μεγαλύτερων ή μικρότερων κομματικών οργανώσεων. Είχε μόνο πλακάτ με δικά του συνθήματα. Παρ’ όλα αυτά, ειδικά στην αρχή, ήταν διακριτή και πολλές φορές έντονη η παρουσία ακροδεξιών στοιχείων που προδίδονταν από τη συμπεριφορά τους. Είναι χαρακτηριστικό το βίντεο που κυκλοφόρησε στο facebook: σ’ αυτό μια ομάδα Κίτρινων Γιλέκων παραδέχεται on camera ότι παρέδωσε στην αστυνομία μετανάστες που εντόπισε σε φορτηγό κατά τη διάρκεια των αποκλεισμών δρόμων (https://www.facebook.com/konbininews/videos/1208826955922753/)

H κίνηση αυτή προκάλεσε την αντίδραση του συνδικάτου της CGT που απάντησε με μήνυση εναντίον των Κίτρινων Γιλέκων5.Υπήρξαν και άλλα περιστατικά ρατσισμού και ομοφοβίας, όπως η περίπτωση άσκησης βίας εναντίον μουσουλμάνας που υποχρεώθηκε να βγάλει τη μαντίλα6. Όμως αυτά τα περιστατικά και άλλα αντίστοιχα απορρίφθηκαν από τη μεγάλη πλειοψηφία του κόσμου που συμμετείχε, ενώ υπήρξε ακόμα και προσπάθεια διαχωρισμού του κόσμου από γνωστούς φασίστες, όταν αυτοί προσπάθησαν να καπελώσουν απροκάλυπτα το κίνημα.

Την 1η Δεκέμβρη είχαμε τον τρίτο γύρο των κινητοποιήσεων με πορείες και διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα. Την ίδια μέρα, σε άλλο σημείο του Παρισιού, διαδήλωναν πολιτικές συλλογικότητες όπως η Rosa Parks και τα συνδικάτα ενάντια στην ανεργία και την υποαπασχόληση. Η συμμετοχή στην κινητοποίηση των Κίτρινων Γιλέκων αυξήθηκε σε σχέση με την προηγούμενη φορά και έφτασε τους 136.000 διαδηλωτές/τριες σε όλη τη χώρα. Ο απολογισμός, όμως, ειδικά για την πρωτεύουσα είναι βαρύς: υπήρξαν τουλάχιστον 133 τραυματίες, εκ των οποίων ένας σε πολύ κρίσιμη κατάσταση, ενώ 23 είναι αστυνομικοί των ΜΑΤ. Έγιναν 412 προσαγωγές με αποτέλεσμα 372 άτομα να περάσουν αυτόφωρο. Στο περιθώριο των κινητοποιήσεων έχουμε ήδη τρεις νεκρούς από τροχαία ατυχήματα που προκλήθηκαν λόγω των μπλόκων.

Ποιοι πολιτικοί χώροι στηρίζουν τα Κίτρινα Γιλέκα

Από την πρώτη στιγμή το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων αγκαλιάστηκε από την ακροδεξιά αντιπολίτευση: από το κόμμα της Λεπέν (RN), το κόμμα του Nicolas DupontAignan (DLF) και τους Πατριώτες, ένα εθνικιστικό κόμμα του Florian Philippot. Υποστηρίχθηκε και από τη δεξιά παράταξη του Laurent Wauquiez. Η παρουσία τους δεν καταγράφηκε ως κομματική συλλογικότητα με πανό στις διαδηλώσεις, αλλά συμμετείχαν ατομικά. Ο δεξιός Laurent Wauquiez, που υποστήριξε δημόσια τα αιτήματα του κινήματος αλλά όχι τα μπλόκα, συμμετείχε σε μια διαδήλωση στο διαμέρισμα HauteLoire. Ο ακροδεξιός Nicolas DupontAignan μοίραζε ο ίδιος προκηρύξεις σε πρατήρια βενζίνης και συμμετείχε σε πορεία εκτός Παρισιού καλώντας τους οδηγούς να κάνουν θόρυβο με το κλάξον. Η Μαρίν Λεπέν δεν συμμετείχε η ίδια, αλλά το παρών έδωσαν τα μέλη και οι βουλευτές του κόμματος της.

Σε ό, τι αφορά την κοινοβουλευτική αριστερά, ένα μέρος του κόμματος του Μελανσόν είχε επιφυλάξεις, αλλά τόσο ο ίδιος ο Μελανσόν όσο και ορισμένες άλλες προσωπικότητες, όπως ο βουλευτής François Ruffin, δήλωσαν την αλληλεγγύη τους από την αρχή και συμμετείχαν ως άτομα. Στη τελευταία πράξη της κινητοποίησης κατέβηκαν ακόμα περισσότερα μέλη του κόμματος συμμετέχοντας πλέον κανονικά. Επίσης το ΝΡΑ με κείμενό του δήλωσε αλληλεγγύη προτρέποντας το κόσμο να «αυτοοργανωθεί σε δημοκρατική βάση ενάντια στους έμμεσους φόρους, την επαναφορά του φόρου ακίνητης περιουσίας (που κατήργησε ο Μακρόν), την αύξηση μισθών και συντάξεων και την υπεράσπιση των δημοσίων υπηρεσιών. Τέλος, στηρίζει ρητά τις κινητοποιήσεις τα μπλόκα και την οργάνωση λαϊκών δημοκρατικών συνελεύσεων7».

H στάση των συνδικάτων κατά τη διάρκεια των κινητοποιήσεων

Η στάση των πιο δυναμικών συνδικάτων της Αριστεράς απέναντι στα Κίτρινα Γιλέκα ήταν, ειδικά στην αρχή, διστακτική. Πέρα από το γραφειοκρατικό χαρακτήρα που τους προσάπτουν, την αποσύνδεσή τους από την κοινωνική πραγματικότητα των εργαζομένων ή την περιφρόνηση των λαϊκών στρωμάτων, οι δισταγμοί των συνδικάτων έχουν άλλες αφετηρίες και αίτια. Η ανοιχτή υποστήριξη του κινήματος από την άκρα Δεξιά δημιούργησε ένα κλίμα καχυποψίας και δεν βοήθησε στη δημιουργία σχέσεων τέτοιων που να οδηγήσουν στη διατύπωση κοινών θέσεων και κοινού πλαισίου δράσης σε προοδευτική κατεύθυνση.

Η παραδοσιακή εμπλοκή της άκρας Δεξιάς και του φασισμού με αριστερίζουσα φιλολαϊκή ρητορική καθιστούσε ορατό τον κίνδυνο ανάπτυξης ενός αμιγούς ακροδεξιού μετώπου, με το οποίο τα συνδικάτα δεν ήθελαν να έχουν καμία σχέση. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η δήλωση του προέδρου της CGT Philippe Martinez ότι δεν θα συμμετέχουν σε μια κινητοποίηση όπου θα υπάρχουν μέτρα κατά των μεταναστών.

Από την άλλη πλευρά, το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων παρουσίασε σύντομα σημεία διαφοροποίησης από την άκρα Δεξιά. Η στάση επομένως των συνδικάτων μπορεί να εξηγηθεί πιο ολοκληρωμένα λαμβάνοντας υπόψη και το τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας των δύο πιο δυναμικών συνδικάτων, της CGT και της Solidaires.

Το συνδικάτο της CGT έχει πάνω από εκατόν τριάντα οργανώσεις και είναι πιο συγκεντρωτικό. Η Solidaires ως ένωση δέκα συνδικάτων οφείλει να σέβεται τη γνώμη του κάθε συνδικάτου-μέλους. Η αρχή αυτή καθιστά τις αποφάσεις ευάλωτες στη κριτική ορισμένων συνδικαλιστικών τομέων. Έτσι, το συνδικάτο Solidaires Finances Publiques – ιστορικό συνδικάτο για τα δημόσια οικονομικά – κατήγγειλε τις επιθέσεις που έγιναν από τα Κίτρινα Γιλέκα στις εφορίες. Με βάση αυτό το συνδικάτο, εκατόν τριάντα τέσσερις εφορίες σε πενήντα πέντε διαμερίσματα της χώρας υπέστησαν επιθέσεις από τις 17 Νοέμβρη μέχρι σήμερα. Υπάρχουν συνεπώς διαρθρωτικά εμπόδια στη στήριξη του συνδικαλιστικού κόσμου προς στα Κίτρινα Γιλέκα. Από την άλλη πλευρά, τα συνδικάτα χαρακτηρίζονται σε μεγάλο βαθμό από τους τρόπους και τους τόπους που επιλέγουν να δρουν.

Στο κείμενο υπογραφών με τίτλο «Συνδικαλιστές ενάντια στην ακρίβεια», που δημοσιεύτηκε στην διαδικτυακή εφημερίδα Μediapart στις 27 Νοέμβρη από συνδικαλιστές/ιες των οργανώσεων της CGT και της Solidaires, φαίνεται καθαρά ότι ο τρόπος δράσης που προκρίνεται από τα συνδικάτα για το κοινωνικό κίνημα είναι η απεργία και το μπλοκάρισμα της οικονομικής δραστηριότητας. «Η οργάνωση γενικής απεργίας είναι στην ημερήσια διάταξη» διευκρινίζει το κείμενο των συνδικάτων.

Ένα δελτίο τύπου που στάλθηκε στις 27 Νοέμβρη από την ομοσπονδία Sud PTT συνοψίζει αυτή ακριβώς τη θέση : «Ο συνδικαλισμός πρέπει να μπει στη μάχη μέσω της διάδοσης της πληροφορίας, παίρνοντας το λόγο στις γενικές συνελεύσεις, καλώντας σε απεργία προκειμένου να ενθαρρυνθεί η συμμετοχή σε δράσεις και στο μπλοκάρισμα της οικονομικής δραστηριότητας και της οικονομίας.8 ».

Μένει λοιπόν να αποδειχθεί το επόμενο διάστημα κατά πόσο το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων θα πείσει τα συνδικάτα ως προς την θωράκισή του από την άκρα Δεξιά και κατά πόσο θα καταφέρει το συνδικαλιστικό κίνημα να συντονιστεί και να συνομιλήσει μαζί του, υπερβαίνοντας διαρθρωτικά προβλήματα και συνθέτοντας τις διαφορετικές προσεγγίσεις που έχουν τα δύο κινήματα σε επίπεδο πολιτικής δράσης. Η αλήθεια είναι όμως ότι ακόμα είμαστε κάπως μακριά από μια πραγματική σύγκλιση τόσο σε επίπεδο αγώνα όσο και τρόπων δράσης. Προς το παρόν η τάση στον αγώνα, εάν συνεχιστεί με βάση τα νέα δεδομένα που διαμορφώθηκαν μετά την 1η Δεκέμβρη, μοιάζει να είναι αυτή της αθροιστικής σύνταξης κινημάτων σε κοινές ημερομηνίες και κοινούς τόπους.

Το κοινωνικό προφίλ του Κινήματος

Με βάση τον Λουί Μοράν, διευθυντή του Παρατηρητηρίου για την Κοινωνική Ανισότητα, το κίνημα των Κίτρινων Γιλέκων είναι «μια αυθόρμητη ετερόκλητη συμμαχία δυσαρεστημένων πολιτών διαφορετικών έως και αντίθετων πολιτικών αντιλήψεων, που προέρχονται από τα λαϊκά και τα μεσαία στρώματα χωρίς καμία παράδοση συμμετοχής σε κινήματα. Δεν είναι κίνημα των πιο φτωχών στρωμάτων, αυτή η κοινωνική κατηγορία δεν έχει καν αυτοκίνητο ώστε να υποφέρει από την αύξηση της βενζίνης. Είναι κίνημα χαμηλά αμειβόμενων εργαζομένων που μετακινούνται πολύ συχνά με το αυτοκίνητό τους, διανύουν μεγάλες αποστάσεις, και ταυτόχρονα αισθάνονται ότι αποκλείονται από κάθε κοινωνική πολιτική 9». Παρ’ ότι από τα μίντια προβλήθηκε ως κίνημα της περιφέρειας (εκτός των τειχών) σε αντιδιαστολή με το Παρίσι (intra-muros), το στοιχείο εκείνο που καθορίζει την οργή και τη συμμετοχή των πολιτών είναι η ταξική ένταξη και όχι η γεωγραφική. Η σύγχυση αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι οι αναλυτές συχνά μπερδεύουν το γεωγραφικό με το κοινωνικό ζήτημα. Ωστόσο, αυτά τα δυο ζητήματα δεν ταυτίζονται πάντα γιατί η γεωγραφική διαστρωμάτωση δεν ακολουθεί κατά γράμμα τη κοινωνική. Τα τελευταία χρόνια, λοιπόν, το βιοτικό επίπεδο των πολιτών που κινητοποιούνται αυτήν την περίοδο είναι στάσιμο –αν όχι φθίνον– γιατί παρότι έχουν χαμηλά εισοδήματα δεν ανήκουν στις κατηγορίες εκείνες που επωφελούνται από την όποια αναδιανεμητική πολιτική του κράτους μέσω της παροχής επιδομάτων, φορολογικών ελαφρύνσεων και κάθε είδους κοινωνικών μέτρων που βασίζονται στο εισόδημα· δεν είναι δηλαδή τόσο φτωχοί/ές ώστε να τους υποστηρίξει το κράτος.

Τα αιτήματα των Κίτρινων Γιλέκων

Αποτέλεσμα της κλιμάκωσης των κινητοποιήσεων και των ζυμώσεων που έφεραν οι γενικές συνελεύσεις είναι η διεύρυνση των αρχικών αιτημάτων. Η λίστα των αιτημάτων τους αυτή τη στιγμή περιλαμβάνει τα εξής : την αύξηση της προοδευτικής κλίμακας των φόρων, την αύξηση του κατώτατου μισθού στα 1.300 ευρώ καθαρά, τη στήριξη των μικρών εμπόρων σε χωριά και πόλεις. Ζητούν ενιαίο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης για τους αυτοαπασχολούμενους, κατώτατη σύνταξη τα 1.200 ευρώ, πάγωμα των φόρων στα καύσιμα, μέσο μισθό στους βουλευτές και πλήρη διαφάνεια στα έξοδα μετακίνησής τους. Ο κατάλογος περιλαμβάνει ακόμα τη σύνδεση μισθών και συντάξεων με το πληθωρισμό, την προστασία της γαλλικής βιομηχανίας και την απαγόρευση της μετεγκατάστασης των εργοστασίων, ίσα μεροκάματα και δικαιώματα σε όλους και όλες είτε αποτελούν υπενοικιαζόμενους εργαζόμενους είτε όχι καθώς και την αύξηση των συμβολαίων απεριορίστου χρόνου.

Απαιτούν την προώθηση της βιομηχανίας κατασκευής αυτοκινήτων με υδρογόνο ως πιο φιλικά στο περιβάλλον από τα ηλεκτρικά και τη χρηματοδότησή της μέσω της άρσης των φορολογικών ελαφρύνσεων των εταιρειών (CICE), την κατάργηση της λιτότητας, την παύση πληρωμών για τόκους που έχουν κηρυχθεί παράνομοι, την πάταξη της φοροδιαφυγής που εκτιμάται σε 80 δις ευρώ.

Σε ό,τι αφορά το μεταναστευτικό ζητούν τη θεραπεία των αιτίων που προκαλούν την μετανάστευση, την εφαρμογή πολιτικών πραγματικής ενσωμάτωσης των μεταναστών, την καλή μεταχείριση των αιτούντων πολιτικό άσυλο αλλά και την απέλαση τους σε περίπτωση απόρριψης του αιτήματος.

Διεκδικούν ανώτατο μισθό στα 15.000 ευρώ, νέες θέσεις εργασίας, αύξηση των επιδομάτων για άτομα με ειδικές ανάγκες, μείωση των ενοικίων, απαγόρευση πώλησης δημόσιας περιουσίας όπως τα αεροδρόμια, βελτίωση των υλικών συνθηκών εργασίας στους τομείς της δικαιοσύνης, της αστυνομίας και της χωροφυλακής (ειδικά για τα όργανα της τάξης πληρωμή των ωρών εργασίας πέραν του ωραρίου τους), εθνικοποίηση των μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, επαναλειτουργία των μικρών ταχυδρομείων, των σχολείων και των νηπιαγωγείων.

Απαιτούν τη συμμετοχή των πολιτών στη θέσπιση νόμων με τη δημιουργία ηλεκτρονικού σάιτ, όπου θα κατατίθενται οι προτάσεις και τα σχέδια νόμου των πολιτών ώστε, σε περίπτωση συγκέντρωσης 700.000 υπογραφών, να συζητιούνται στο κοινοβούλιο το οποίο και θα είναι υποχρεωμένο να τα υποβάλει στη κρίση του γαλλικού λαού. Ζητούν την επαναφορά της επτάχρονης θητείας του προέδρου της Δημοκρατίας, σύνταξη στο εξηκοστό έτος ηλικίας για όλες/ους και στα πενήντα πέντε για κάθε άτομο που έκανε σωματική εργασία κ.α.

Αντί επιλόγου

Τα μέσα καταστολής (χημικά σπρέι, αντλίες νερού και φυσική βία) που ασκήθηκαν εναντίον του κινήματος –τμήματα του οποίου όπως το μπλακ μπλοκ αλλά και φασίστες κατέβηκαν αποφασισμένα να συγκρουστούν, το καθένα για τους δικούς του λόγους– ήταν πρωτοφανή. Οδοφράγματα και βανδαλισμοί μνημείων, όπως αυτό του Άγνωστου Στρατιώτη, αλλά και συμβόλων της δύναμης της Γαλλίας, όπως η Αψίδα του Θριάμβου, ξεπέρασαν κάθε προηγούμενο. Οι απώλειες και από τις δυο πλευρές –τηρουμένων των αναλογιών– ήταν μεγάλες. Μετά τα επεισόδια ορισμένα συνδικάτα αστυνομικών ζήτησαν από την κυβέρνηση να κηρύξει τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Κάποια άλλα ζήτησαν τη συνδρομή του στρατού, δηλώνοντας, έτσι, έμμεσα αδυναμία να ελέγξουν την κατάσταση, τουλάχιστον στη πρωτεύουσα. Πρόκειται για παραδοχή που αφήνει τη χώρα έκθετη σε κάθε ενδεχόμενο και δημιουργεί ένα κλίμα ακραίας ανασφάλειας.

Απέναντι σε αυτήν την πρωτοφανή πολιτική κρίση, από τη μια μεριά ο Μελανσόν και η Λεπέν ζήτησαν τη διάλυση της Βουλής, ενώ από την άλλη ο πρόεδρος της δεξιάς παράταξης Wauquiez τη διενέργεια δημοψηφίσματος για την ενεργειακή μετάβαση που βρίσκεται πίσω από την αύξηση των φόρων στα καύσιμα. Τα Κίτρινα Γιλέκα διά των αντιπροσώπων τους ζήτησαν με τη σειρά τους εκλογές και δήλωσαν σε τηλεοπτική συνέντευξη την πρόθεσή τους να συμμετάσχουν με δικούς τους υποψηφίους. Μια τέτοια εξέλιξη θα έθετε και τέρμα στη δυναμική του κινήματος, μιας και η συμμετοχή σε αυτές θα δρομολογούσε την ενσωμάτωσή του στο πολιτικό σύστημα και άρα θα καθιστούσε και το ίδιο μέρος του προβλήματος.

Όσο για τον Μακρόν, προς το παρόν ελίσσεται προσπαθώντας να κερδίσει χρόνο: Παγώνει τις αυξήσεις στους φόρους στην ενέργεια αλλά ταυτόχρονα αρνείται να συζητήσει ένα βασικό αίτημα του κινήματος: την επαναφορά του φόρου ακίνητης περιουσίας για την αλληλεγγύη. Πρόκειται για ένα φόρο που θεσπίστηκε το 1989 με στόχο τη χρηματοδότηση της ακραίας φτώχειας, τη χρηματοδότηση δηλαδή του ελάχιστου εισοδήματος κοινωνικής επανένταξης (RMI). Η κατάργηση του αναδιανεμητικού αυτού φόρου αποτελεί ένα ακόμη ταξικό και φόρο ελαφρυντικό μέτρο της πολιτικής του Μακρόν προς όφελος των υψηλότερων κοινωνικών τάξεων, εφόσον με τον τρόπο αυτό μετακυλίεται το κόστος της κοινωνικής συνοχής, από τα ανώτερα στα μεσαία και κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Στο μεταξύ, η κοινωνική οργή αρχίζει να διευρύνεται, κερδίζοντας και άλλες κοινωνικές ομάδες: Μια σειρά από σχολεία, πανεπιστήμια, συνδικάτα, σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα εξαγγείλουν απεργίες το επόμενο διάστημα, προκειμένου να συντονιστούν σε ένα κοινό μέτωπο για μια συνολική επαναδιαπραγμάτευση του κοινωνικού συμβολαίου. Κάπως έτσι, η Γαλλία μπαίνει λοιπόν σε μια περίοδο έντονων κοινωνικών ζυμώσεων και συγκρούσεων, η έκβαση της οποίας θα εξαρτηθεί από το βάθος των αιτημάτων, την αγωνιστικότητα και τη διάρκεια ενός υπό συγκρότηση κοινωνικού μετώπου.

 

*Σ. τ. Ε. Ο όρος «νεοφυής επιχείρηση» (Startup company) μπορεί να συνδεθεί με πλήθος επιχειρήσεων, κυριότερα όμως χρησιμοποιείται για να περιγράψει επιχειρήσεις που συνδέονται με υψηλή ανάπτυξη, έχουν τεχνολογικό προσανατολισμό και πολλές από αυτές επιδιώκουν να δημιουργήσουν μια νέα αγορά ή να εξελίξουν δυναμικά μια υπάρχουσα. Οι επενδυτές έλκονται συχνότερα από αυτού του είδους τις επιχειρήσεις και τις διακρίνουν από την αναλογία ρίσκου/οφέλους και τις δυνατότητες επεκτασιμότητας. Αυτό σημαίνει ότι παρουσιάζουν χαμηλό κόστος υλοποίησης σε συνδυασμό με υψηλό ρίσκο και υψηλή απόδοση σε περίπτωση επιτυχίας. Οι επιτυχημένες νεοφυείς επιχειρήσεις παρουσιάζουν μεγαλύτερη δυνατότητα επέκτασης σε σχέση με μια τυπική επιχείρηση, δεδομένου ότι μπορούν να αυξηθούν ραγδαία με μικρή δαπάνη του κεφαλαίου και περιορισμένες ανάγκες σε εργατικό δυναμικό και εγκαταστάσεις.

**Σ. τ. Ε. Δάνεια υψηλού κινδύνου