Οι παρελάσεις και το "μήκος της φούστας"

Υποκρισία, πουριτανισμός, γελoιοποίηση ενός παρηκμασμένου θεσμού και στο βάθος σεξισμός

| 31/10/2017

Τα τελευταία χρόνια με τη θεαματικοποίηση των παρελάσεων (μιλιταριστικού / εθνικιστικού θεσμού) κάθε χρόνο καλούμαστε να διαπραγματευτούμε ένα κάρο σχόλια για το «μήκος της φούστας». Έφηβα κορίτσια αλλά και μεγαλύτερες γυναίκες, μαθήτριες, δασκάλες και καθηγήτριες, που συμμετέχουν στην παρέλαση, γίνονται στόχοι επικριτικών σχολιασμών που σχετίζονται με την εμφάνιση τους.

Στα ΜΜΕ αλλά και social media γίνεται πλειοδοσία σεξισμού, εσωτερικευμένου μισογυνισμού, με αρκετές δόσεις λιγούρικης ηδονοβλεψίας.  Φέτος στόχος ήταν μια καθηγήτρια που οι ενδυματολογικές τις επιλογές κρίθηκε ότι δεν συνάδουν με τον …ιερό θεσμό των παρελάσεων. Το μήκος του φορέματος, το βάψιμο, αλλά και ο σίγουρος και δυναμικός βηματισμός προκάλεσαν τη μήνιν.

Όσοι υπερασπίζουν το τρίπτυχο πατρίς-θρησκεία-οικογένεια είδαν στην εικόνα της εν λόγω γυναίκας μια απειλή για τα ιερά και τα όσια της φυλής, συστατικό μέλος της οποίας είναι η «ελληνίδα γυναίκα» και  κυρίως η «ελληνίδα μάνα». Στα μυαλά τους, άλλωστε, το μοντέλο της ελληνίδας «πατριώτισσας» συνδυάζεται πάντοτε με την εικόνα της άσπιλης μάνας (ωσάν την Παναγία), που γεννά και κλαίει στρατιώτες, της μειλίχιας νοσοκόμας που φροντίζει με υπομονή τα αγόρια του λόχου, της φιλήσυχης γυναίκας που πλέκει την κάλτσα του στρατιώτη και άλλα παρόμοια.

Εικονογράφηση Κατερίνα Καραλή

Πώς λοιπόν να ταιριάξει σε αυτό το μοντέλο η καθηγήτρια με την επιμελημένη εμφάνιση και το …περίσσιο θάρρος προβολής της στο δημόσιο χώρο, ιδίως σε μια τελετουργία που το βασικό και κύριο μέλημα της είναι να τιμήσουμε απερίσπαστα το μεγαλείο της πατρίδας. Βγήκαν λοιπόν από τα ρούχα τους, οι κήνσορες της ηθικής, μιας και οι εμφανώς καλλίγραμμες γάμπες της καθηγήτριας τους απέσπασαν την προσοχή από το …ιερό καθήκον. Τη ρητορική τους ήρθαν να συνδράμουν, όπως αντελήφθην από τα social media, και ορισμένοι άνθρωποι που αυτό-τοποθετούνται στο προοδευτικό στρατόπεδο, οι οποίοι έκριναν την εμφάνιση της γυναίκας κιτς, κακόγουστη, σε κάθε περίπτωση αναντίστοιχη με την περίσταση. Πάντως σίγουρα άξια σχολιασμού. Ενώ δεν ήταν λίγοι που της αναγνώρισαν (κλαπ κλαπ) το δικαίωμα να ντύνεται όπως θέλει αλλά όρισαν αυστηρά τον τόπο, π.χ. βλ σχόλιο  «αυτή η εμφάνιση είναι για μπουζούκια».

Είναι πραγματικά απορίας άξιο, πως τα παραπάνω υποκείμενα που καταναλώνουν  καθημερινά απενοχοποιημένα τις εμπορευματοποιημένες και πλήρως σεξουαλικοποιημένες αναπαραστάσεις του γυναικείου σώματος, που σερβίρουν τα  κυρίαρχα ΜΜΕ, αναπαράγουν ταυτόχρονα τις ρητορικές για το «μήκος της φούστας». Μα καλά, τι διπολισμός είν’ τούτος; Το πρωί ηδονοβλεψίας το βράδυ πουριτανός; Από την άλλη φορείς ιδεολογιών που υπερασπίζουν την απελευθέρωση του ανθρώπου, την κατάργηση του εξαναγκασμού και του ελέγχου, είναι λογικό να κρίνουν / απαξιώνουν τις γυναίκες από το πώς επιτελούν τη θηλυκότητα τους;

Γιατί λοιπόν όλος αυτός ο κακός χαμός; Υποκρισία, πουριτανισμός, συντηρητισμός, πλήρης γελιοποίηση ενός παρηκμασμένου θεσμού (παρελάσεις) που πλέον λειτουργεί ως «coming out» όλων των ρατσιστικών και μισογυνικών αντιλήψεων της ελληνικής κοινωνίας; Να μην ξεχάσουμε βρε αδερφή πόσο μάτσο ρατσίστες είμαστε! Βροντερή υπενθύμιση …στο άλλο μισό του ουρανού ότι το έθνος ενσαρκώνεται μέσα από το λευκό, sic, βαρβάτο αρσενικό;

mockup-88a49979__85593.1483672385

Κι όμως είναι κάτι πιο βαθύ, οι γυναίκες στο πλαίσιο της πατριαρχίας (και της σύμφυσης της με τον καπιταλισμό), καλούνται να πειθαρχήσουν στην επιτέλεση μια θηλυκότητας, ακίνδυνης και μη απειλητικής. Καλούνται να εφαρμόσουν όλες τις βίαιες επιταγές αυτής της θηλυκότητας. Παράλληλα «φέρουν τα σώματά τους περισσότερο ως αντικείμενα θέασης και κριτικής παρά ως βιώσιμα και βιωμένα σώματα», τονίζει η Sandra Lee Bartky, στο κείμενο «Foucault, θηλυκότητα και εκσυγχρονισμός της πατριαρχικής κυριαρχίας».

Ο έλεγχος και η πειθαρχική εξουσία πάνω στο γυναικείο σώμα είναι διαρκής και άτεγκτος: Η γυναίκα απαιτείται να έχει το «κατάλληλο» μέγεθος σώματος διαφορετικά γίνεται αντικείμενο κριτικής. Το «καλό» κορίτσι πρέπει να μοιράζει χαμόγελα και να είναι ευχάριστο, ενώ μαθαίνει να αποφεύγει το θαρραλέο βλέμμα της «χαλαρής» γυναίκας που κοιτάζει οτιδήποτε και οποιονδήποτε της κάνει κέφι. Η στάση, οι χειρονομίες, η γενική συμπεριφορά στο χώρο και η εμφάνιση, το σωστό  make up και η επιλογή των ρούχων είναι υπό διαρκή παρατήρηση και επιτήρηση.

Από πολύ νωρίς γονείς και δάσκαλοι, ΜΜΕ, «ειδικοί ομορφιάς», γείτονες, συνάδελφοι, φίλοι, θα σχολιάσουν, θα στιγματίσουν ή θα επιβραβεύσουν. Αν είσαι μια χοντρούλα έφηβη με γυαλιά (όπως ήμουν εγώ) μπορεί να γίνεις αντικείμενο χλεύης από τους συμμαθητές σου, αν είσαι ενήλικη μεγαλύτερου μεγέθους (από τα κυρίαρχα πρότυπα) θα κατακριθείς γιατί δεν έχεις αυτοέλεγχο, αν επιθυμείς να αναδεικνύεις ένα όμορφο και επιθυμητό σώμα θα σεξουαλικοποιηθείς, ενώ μπορεί να μην αποφύγεις τη γελοιοποίηση ή/και περιφρόνηση για την ενασχόλησή σου, με τέτοια «επουσιώδη» πράγματα όπως τα ρούχα και το μακιγιάζ.

Όπως και να έχει, όποια κι αν είσαι, όπως και αν είσαι, αυτό που είναι αναγκαίο να εμπεδώσεις είναι ότι σε όλη σου τη ζωή θα αποτελείς αντικείμενο κριτικής και σεξιστικών σχολίων, για την εμφάνιση σου. Κάθε σου επιλογή θα μπορεί να γίνεται πεδίο επίκρισης, είτε είσαι «θεούσα», «τσουλάκι», «χοντρούλα», «κοντούλα», λευκή, μαύρη, ξανθιά ή καστανή, πάντα κάποιος θα δράττει του δικαιώματος, που του δίνει η πατριαρχική οπτική, να σε κρίνει και να σε καλεί να πειθαρχήσεις, σε κάποια χιμαιρικά πρότυπα θηλυκότητας. Αλλά και πάλι, ακόμη και να κατορθώσεις να τα πιάσεις ποτέ δεν είναι σίγουρο ότι δεν θα κριθείς, ή θα απολαύσεις όποιας κοινωνικής καταξίωσης. Βασικός στόχος αυτού του παραλογισμού ένας και μόνο: η υποταγή, η εμπέδωση της υποδεέστερης κοινωνική θέσης που σου επιφυλάσσει πατριαρχία και καπιταλισμός.

Εν τέλει μοιάζει «στη σύγχρονη πατριαρχική κουλτούρα», όπως τονίζει η Sandra Lee Bartky, «ένας πανοπτικός αρσενικός ειδήμων» να σε παρακολουθεί διαρκώς, διαμορφώνοντας τις ορίζουσες της θηλυκότητας, για εσένα χωρίς εσένα.  Και αυτό είναι πολύ πολύ καταπιεστικό.  Και ήρθε η ώρα να βάλουμε ένα stop, κάνοντας ακριβώς ότι γουστάρουμε, ορίζοντας εμείς οι ίδιες τη «θηλυκότητα» που κάθε φορά θέλουμε να επιτελέσουμε.

ΥΓ: Ένα φεμινιστικό σύνθημα λέει «Τσούλες, λεσβίες, ιέρειες του αίσχους είμαστε υπερήφανα η ντροπή του έθνους», ίσως ήρθε η ώρα να το φωνάξουμε σε καμιά παρέλαση, όπως έλεγε μια φίλη πρόσφατα…

 

Από πιτσιρίκα ήθελε να «δουλέψει ένα φεγγάρι αλογάκι σε λούνα παρκ» (βλέπεις κάτι είχε πιάσει το αυτί της από το ποίημα της Τζένη Μαστοράκη, Δούρειος Ίππος). Τελικά δεν τα κατάφερε και ασχολήθηκε με πιο πεζά πράγματα όπως η ιστορία και η δημοσιογραφία. Από το 2008 γράφει στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο.