Οι Πληφοριοδότες, Juan Gabriel Vasquez

Το παρελθόν αλλάζει όσο εμείς ασχολούμαστε με αυτό

| 11/09/2015

Οι ΠληροφοριοδότεςΟι Πληφοριοδότες, Juan Gabriel Vasquez, Μετ: Αχιλλέας Κυριακίδης, Εκδ. Ίκαρος

Δεύτερο βιβλίο στα ελληνικά του ανερχόμενου Κολομβιανού συγγραφέα Χουάν Γκαμπριέλ Βάσκες, το πρώτο από τα τέσσερα μυθιστορήματα με αναφορές και αυτό στο θέμα της μνήμης. Με αφορμή πραγματικά γεγονότα που συνέβησαν με την κήρυξη του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, η κυβέρνηση της Κολομβίας, ύστερα από πρόταση των ΗΠΑ, ένεκα του φόβου ναζιστικής υποστήριξης από Γερμανούς μετανάστες αλλά και γηγενείς στο χιτλερικό καθεστώς, δημιούργησε, σε ξενοδοχεία, στρατόπεδα συγκέντρωσης όπου και έκλεισε εκατοντάδες ανθρώπους «ένοχους» και μη. Δημιουργήθηκε, τότε, ένα τεράστιο δίκτυο από πληροφοριοδότες, πρόθυμους να καταγγείλουν συμπολίτες τους, χωρίς, πολλές φορές, ενδείξεις φιλοναζιστικής δραστηριότητας. Παράλληλα με τον εγκλεισμό, οι καταγγελθέντες δυσκολεύονταν εξαιρετικά στις εμπορικές και κοινωνικές τους συναλλαγές, καθώς φίλοι και συνεργάτες αναγκάζονταν εκ των πραγμάτων να τους απομονώνουν. Ούτως, πολλές επιχειρήσεις καταστράφηκαν ολοσχερώς.

Σε αυτά τα γεγονότα ο Βάσκες εδράζει το σενάριό του με την ιστορία τριών οικογενειών των οποίων η μοίρα παίζει άσχημα παιγνίδια. Όλα καταλήγουν και ξεκινούν από την αυτοκτονία του Γερμανού Κόνραντ Ντερέσερ, φίλου του πατέρα του αφηγητή, Γκαμπριέλ Σαντόρο. Δεκαετίες μετά, ο υιός Γκαμπριέλ Σαντόρο -όμοιο ονοματεπώνυμο με τον πατέρα του- δημοσιογράφος, εκδίδει το πρώτο του βιβλίο αναφορικά με την ζωή της γερμανοεβραίας, οικογενειακής του φίλης, Σάρας, που εγκαταστάθηκε στην Κολομβία, λίγο πριν από την έναρξη του Δευτέρου παγκοσμίου Πολέμου. Η μεγάλη έκπληξη έρχεται όταν ο πατέρας του δημοσιεύει την πιο άγρια και ισοπεδωτική κριτική για το βιβλίο. Ο Γκαμπριέλ προσπαθεί να  καταλάβει την οργισμένη αντίδραση, ακολουθεί πάλι μια αναδίφηση του παρελθόντος, ψάχνει ανάμεσα στα πέπλα της μνήμης των ανθρώπων, κυρίως της φίλης του, Σάρας να βρει τους λόγους αυτής της φαινομενικά παράλογης εναντίωσης του πατέρα του. Αυτό που ανακαλύπτει του είναι πολύ δυσάρεστο: Οι πράξεις του τελεσθέντος δράματος, ήγουν της αυτοκτονίας του Ντερέσερ,  φωτογραφίζουν τον Γκαμπριέλ Σαντόρο, τον πρεσβύτερο.

Τα βιβλία του Βάσκες  πόρρω απέχουν από το να θεωρούνται ιστορικά μυθιστορήματα. Είναι η μνήμη που οδηγεί την πλοκή, όχι απλά με την έννοια της κοινωνικής καταγγελίας, όπως συμβαίνει σε πολλά του είδους, αλλά με την εμμονή πως το παρελθόν δεν είναι ποτέ αυτό που «φαίνεται», αλλά περιέχει και άλλες αθέατες πτυχές που πρέπει να τις ψάξει κανείς για να τις γνωρίσει. Με άλλα λόγια, το παρελθόν δεν είναι κάτι το μουσειακό, το στατικό –αλλάζει όσο εμείς ασχολούμαστε με αυτό και αντλούμε πληροφορίες. Γι’ αυτό, ακριβώς, ο Βάσκες ονομάζει το έργο του, «Οι Πληροφοριοδότες», όχι μόνο για εκείνους που κάρφωναν στην  Κολομβιανή κυβέρνηση ναζιστές και μη, αλλά και για τους άλλους που δίνουν στον υιό Σαντόρο στοιχεία για το παρελθόν του πατέρα του και των γνωστών του. Τόσο με τον «Ήχο των πραγμάτων όταν πέφτουν» -η απαρχή των καρτέλ ναρκωτικών στην Κολομβία -όσο και με τους «Πληροφοριοδότες», ο Βάσκες επιχειρεί να μιλήσει για ένα παρελθόν που διαμορφώνει το παρόν και επηρεάζει τη ζωή όλης της κοινωνίας. Είναι το παρελθόν που  διαμορφώνει τις προσωπικότητες μας και γι’ αυτό χρειάζεται η επαρκής κατανόησή του.  Όπως λέει και σε μια συνέντευξή του, «Η λογοτεχνία είναι ο τρόπος που ανακάλυψε ο άνθρωπος για να κρατάει ζωντανό το παρελθόν τη στιγμή που πολύ ισχυρές δυνάμεις, οι κυβερνήσεις, τα κράτη, η επίσημη δημοσιογραφία και Ιστορία, προσπαθούν να καταπνίξουν τις άβολες αλήθειες» ( Εφημ. Συντακτών). Σχετικά με το υφολογικό του μέρος, ο Βάσκες μετεωρίζεται ανάμεσα  στη λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία του Μπόρχες και του Μάρκες και στους Ευρωπαίους του 19ου Αιώνα -στους Ρώσους ( Ντοστογιέφσκι) και στους Γάλλους ( Φλομπέρ)- και, όπως διατείνεται ο ίδιος, στα ινδάλματά του, Τζέιμς Τζόις και Τζόζεφ Κόνραντ. Αν, όμως, κάτι επέδρασε πολύ ισχυρά στα γραψίματά του είναι αυτή η ενίοτε μπαρόκ αφήγηση του Χόρχε Λουίς Μπόρχες με την συχνές πυκνές αναφορές πλήθους λεπτομερειών και ανοίγματος πολλών θεμάτων μαζί για να μη μιλήσουμε για τις παραπομπές. Γι’ αυτό και μερικές φορές η πορεία των γεγονότων φαίνεται ανάλλαχτη. Να τονίσουμε για μια ακόμη φορά πως ο Βάσκες έχει βρει στο πρόσωπο του Αχιλλέα Κυριακίδη τον ιδανικό του μεταφραστή.

Juan-Gabriel-Vasquez-2-copy-Peter-Drubin

Γεννήθηκε στην Αθήνα και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε Βιολογία στην Ιταλία και στην Ελλάδα. Παράλληλα, έπαιξε ως μουσικός παραγωγός σε πολλά ραδιόφωνα για πολλά χρόνια και έγραψε ως μουσικός κριτικός σε μια σειρά περιοδικά. Αυτό συνεχίζει μέχρι και σήμερα.