Στήλη: Hip Hop Politics
Hip Hop, η μουσική των κινημάτων

Είσαι κλίκα ή συλλογικότητα;

Με αφορμή την εκδήλωση «Ο ρόλος των αυτοοργανωμένων εγχειρημάτων στην τέχνη»

| 23/11/2016

Η μουσική δεν θα φέρει την επανάσταση. Όσο επαναστατικό κι αν είναι ένα τραγούδι, όσο κι αν έχει τραγουδηθεί από κόσμο του αγώνα, δεν αρκεί από μόνο του να αλλάξει ο κόσμος. Αυτό που θα αλλάξει τελικά τον κόσμο είναι οι ίδιοι οι αγώνες των λαών και η πάλη των τάξεων. Όμως, και πάλι η μουσική – και η τέχνη γενικότερα- έχει πολύ σημαντικό ,διττό, ρόλο. Μπορεί να είναι ο σπόρος και η σημαία. Σαν σπόρος κρατάει μέσα της, κοιμισμένες, τις αξίες μια άλλης κοινωνίας που θα βλαστήσουν κάθε φορά που θα έρθουν σε επαφή με γόνιμο έδαφος. Σαν σημαία αποτελεί το σύμβολο των αποκρυσταλλωμένων εμπειριών ενός κινήματος. Να σημειώσω εδώ ότι ο ρόλος αυτός της τέχνης υπάρχει είτε ο καλλιτέχνης το θέλει είτε όχι. Είτε είναι στρατευμένος είτε δεν είναι. Απλά άλλοτε ο σπόρος είναι σάπιος, άλλοτε ταΐζει τα όνειρα ενός ολόκληρου λαού. Άλλωστε, τα τραγούδια διαλέγουν μόνα τους πλευρά.

Μάλλον, αυτός ο διττός ρόλος της μουσικής έχει κάνει τον κόσμο του κινήματος να ασχολείται με την προώθηση ενός «πολιτιστικού αντιπροτάγματος», ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια, αλλά και ταυτόχρονα έχει οξύνει τα ταξικά χαρακτηριστικά «απλών» -μέχρι πριν λίγο- καλλιτεχνών. Έτσι, την δεκαετία του ’00 και του ’10 έχουν αρχίσει να πυκνώνουν τα πολιτικοποιημένα τραγούδια, οι συναυλίες αλληλεγγύης και οι πρωτοβουλίες ομάδων καλλιτεχνών με κοινωνικό/πολιτικό πρόσημο. Μέσα από αυτή την διαδικασία φαίνεται η τέχνη, που διαλέγει πλευρά, να ωριμάζει. Ξεκινάει από κάποιες φράσεις σε ένα τραγούδι, μετά ένα ολόκληρο τραγούδι, μετά μια συναυλία με άλλους καλλιτέχνες, που μοιράζονται παρόμοιες ανησυχίες, και τελικά, μια  μόνιμη συνεργασία με άλλους καλλιτέχνες για την επίτευξη ενός κινηματικού σκοπού.

To πιο σημαντικό στάδιο είναι το τελευταίο, δηλαδή, η ενοποίηση των ατομικών δράσεων σε κάτι ομαδικό. Αφενός διότι μια σταθερή ομαδοποίηση των ατομικών προσπαθειών ενισχύει κάθε επιμέρους προσπάθεια, αφετέρου διότι η οργάνωση σε κάτι συλλογικό αποτελεί βασική διεκδίκηση του κόσμου του «εμείς» ενάντια στον κόσμο του «εγώ». Η κινητήρια δύναμη του «πολιτιστικού αντιπροτάγματος» δεν θα είναι ποτέ η διαφήμιση (στα μεγάλα μίντια), οι χορηγοί και ο κόσμος της «εύκολης» διασκέδασης, αλλά μόνο η συλλογικότητα.

Τα λόγια είναι εύκολα, αλλά η πράξη κολλάει. Γιατί μπορεί να ξέρουμε που θέλουμε να πάμε, αλλά από τον χάρτη μας λείπουν κομμάτια. Έτσι, ψάχνουμε στα τυφλά, δοκιμάζουμε, πειραματιζόμαστε, βγάζουμε συμπεράσματα και συνεχίζουμε. Τα εμπόδια τα κουβαλάμε πολλές φορές πάνω μας. Είναι τα ελαττώματα που γεννάει η ίδια η κοινωνία του «εγώ»: ατομισμός, υπέρμετρος εγωισμός, ελιτισμός και πάει λέγοντας. Αν αυτά είναι κοινό πρόβλημα σε μια πολιτική συλλογικότητα, μάλλον είναι τα μεγαλύτερα εμπόδια σε μια καλλιτεχνική συλλογικότητα που ούτε τις δομές ούτε τα θεωρητικά εργαλεία έχει για να ξεπεράσει εύκολα τέτοιου είδους εμπόδια. Άλλωστε, εμείς (για να μη με αφήσω στο απυρόβλητο) οι καλλιτέχνες πολλές φορές δεν έχουμε προηγούμενη πολιτικοποίηση εντός κάποιας συλλογικότητας και σίγουρα είμαστε κομματάκι ψώνια. Άλλες φορές λιγότερο, άλλες φορές περισσότερο. Άλλες φορές αποτελεί ένα χαριτωμένο χαρακτηριστικό μας, άλλες φορές κάθε καλλιτεχνική προσπάθεια ναρκοθετείται από το καλλιτεχνικό υπερεγώ μας.

Αυτό το υπερεγώ κάνει την εμφάνισή του με πολλές μορφές. Συγκεκριμένα, στον κόσμο του χιπ-χοπ καταλαβαίνεις ότι ένα μικρό τερατάκι ζει μέσα σε κάποιον, όταν υποτιμάει όλους τους άλλους. Είτε γιατί δεν έχουν στυλ είτε γιατί δεν είναι αρκετά σκληροί ή γιατί δεν είναι αρκετά επαναστάτες ή γιατί δεν έχουν κόσμο ή –στην τελική- γιατί απλά δεν είναι αυτός/ή. Η αποστολή μιας συλλογικότητας είναι να αναγνωρίζει αυτά τα φαινόμενα, να τα μετριάζει και να μπορεί να τα μετασχηματίζει σε χαρακτηριστικά γόνιμα για την αμεσοδημοκρατική λειτουργία της. Αν δεν το πετύχει αυτό, μάλλον, αυτά τα χαρακτηριστικά θα την κυριεύσουν και θα γίνουν ένα με αυτή.

Σε αυτό ακριβώς το σημείο κάθε μουσικοπολιτική συλλογικότητα έρχεται αντιμέτωπη με ένα άλμα που είναι απαραίτητο να γίνει. Το άλμα από μια καλή –κοινωνικά, πολιτικά, καλλιτεχνικά- παρέα, σε μια χρήσιμη –κοινωνικά, πολιτικά, καλλιτεχνικά- συλλογικότητα. Το άλμα από την απλή διασταύρωση των δρόμων των χιπχοπάδων (μιλώντας για την δικιά μου περίπτωση), στη διαμόρφωσή τους σε ένα κοινό μπλοκ, έτοιμο να συμπορευτεί με τα υπόλοιπα μπλοκ. Σαν να ήμασταν σε μια πορεία. Το άλμα από την απλή αναγνώριση της ανάγκης να αντισταθούμε, στην πραγματική διάχυση της αντίστασης όσο το δυνατόν περισσότερο γίνεται.

Το κόστος, αν αυτό το άλμα αποτύχει, είναι σημαντικό. Η χιπ-χοπ συλλογικότητα, με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της σε σχέση με άλλες καλλιτεχνικές συλλογικότητες, τσακίζει τα μούτρα της και σηκώνεται με πληγωμένο εγωισμό. Αν δεν ξαναπροσπαθήσει το άλμα, θα βολευτεί σε όσα έχει. Θα αρχίσει να ψάχνει δικαιολογίες για τον εαυτό της και εφόσον δεν βρίσκει θα αρχίσει απλά να αυτοεπιβεβαιώνεται. Να θεωρεί ότι είναι το crew του θεού και κληρονόμος κάθε καλλιτεχνικής ή πολιτικής περιουσίας. Να πεθαίνει, χωρίς να πεθαίνει, αλλά να χάνει τον σκοπό της. Να κλείνεται. Να διαφέρει από τις απολιτίκ ομαδοποιήσεις του χιπ-χοπ μόνο στα λόγια. Να γίνεται κλίκα.

Το άλμα αυτό μια συλλογικότητα καλείται να το δώσει συνέχεια. Στον Χιπ-Χοπ Καφενέ παλεύουμε συνέχεια με τα ελαττώματά μας. Πιστεύω πως κάθε μέρα που περνάει τα καταφέρνουμε. Αν και ο δρόμος μας δεν είναι εύκολος, τα όπλα μας είναι η αμεσοδημοκρατία, η πολυφωνία, οι ανοιχτές πόρτες σε νέες αντιλήψεις και ανθρώπους και η διάθεση να πειραματιστούμε. Έχουμε την διάθεση –και το έχουμε κάνει πράξη – να συνεργαστούμε με άλλες συλλογικότητες που βρίσκονται στο ίδιο μήκος κύματος. Ακούμε την κριτική και διορθώνουμε.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εκδήλωση την οποία διοργανώνουμε την Πέμπτη 24/11/2016, στην Εργατική Λέσχη Περιστερίου (Αιμ. Βεάκη 28) στις 20.30. Η συζήτηση αυτή είναι ανοιχτή, θα παρευρεθούν διάφορες καλλιτεχνικές συλλογικότητες και έχει τίτλο: «Ο ρόλος των αυτοοργανωμένων εγχειρημάτων στην τέχνη».

Οι ερωτήσεις βοηθούν περισσότερο από τις απαντήσεις. Είναι ανάγκη μια συλλογικότητα να ρωτάει τον εαυτό της τις πιο δύσκολες ερωτήσεις. Τις ερωτήσεις που δεν θα ήθελε να της κάνει κανείς. Αυτές που φτάνουν μέχρι το κόκκαλο.

Μια τέτοια ερώτηση είναι: «Είσαι κλίκα ή συλλογικότητα;»

Infinik (Μc, συμμετέχει στον Χιπ-Χοπ Καφενέ)

Blog: infinik.wordpress.com

Facebook: facebook.com/infinik