Πολιτική και φύλο στην ποίηση

Λαβύρινθος Μνήμη, Κατερίνα Θανοπούλου

| 27/01/2016

BKS.0965049Πολιτική και φύλο στην ποίηση

Λαβύρινθος Μνήμη, Κατερίνα  Θανοπούλου,

Εκδ. Άπαρσις

Αν και συχνά οι ίδιες οι δημιουργοί δεν δέχονται τον ορισμό «γυναικεία γραφή», καθώς κάποιες φορές φαντάζει περιοριστικό  και περιθωριακό όσον αφορά στην κατάταξή τους στη σύνολη περιπέτεια της έκφρασης, δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί εκείνες τις απεικονίσεις  και τις παραστάσεις, τις βαθιές  και λεπταίσθητες έννοιες και εικόνες που δίνουν και την ταυτότητα φύλου των δημιουργών τους. Αλλά και την αφορμή που παίρνουν από τα στοιχεία του μικρόκοσμου ή του μεγακόσμου, για να μιλήσουν με το θηλυκό σώμα και τους συμβολισμούς του.

Μια  ενδιαφέρουσα περίπτωση σύγχρονης γυναικείας γραφής αποτελεί και το ανά χείρας βιβλίο. Το εξαιρετικά ενδιαφέρον στη γραφή αυτή είναι πως στα ποιήματα κυριαρχεί ο μη τόπος, η διαχρονία και άλλοτε η αιωνιότητα της στιγμής, η ψυχή που θεάται την ιστορία του σώματος, του κόσμου γύρω. Όλα συμβαίνουν εκεί έξω, εκεί μέσα. Στον ουρανό, στην αυλή, στο έξω από το σπίτι. Και κυρίως, στο μέσα της γράφουσας.

Μόνο τότε, που η γραφή γίνεται ευκρινώς πολιτική, όπως στο «Γενάρης 2015» ή «Πλατεία Κουμουνδούρου», οι γκρίζες κουρτίνες του πολιτικού γραφείου μαρτυρούν το χώρο που θεωρούσε  μέχρι τότε χώρο της η γράφουσα, πριν διαχωριστεί από αυτόν.  Και πάλι, κυριαρχούν στοιχεία ενός διάκοσμου του έξω, των κοινών, όχι του ιδιωτικού μικρόχωρου.

Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο είναι πως όλα  συμβαίνουν με σπειροειδή ανέλιξη, από το πρώτο ποίημα έως το τελευταίο. Έτσι, στο πρώτο ποίημα δεν μπορεί παρά να έχουμε Γένεση. Δηλαδή, την απεικόνιση της ποιητικής παρόρμησης, με μία αρχαϊκή, ίσως και βιβλική ασύνειδη μεταφορά. Η ποιήτρια μοιάζει σαν να φωνάζει μέσα στο χάος «Γεννηθήτω φως». Μέσα από την κατάδυση στον ποιητικό εαυτό γεννιούνται λουλούδια, θάλασσες, κάμποι, δειλινά,  αλλά και φυλακές, όρια, ρυτίδες, φόβος θανάτου. Αυτή η κατάδυση διακόπτεται από την επίγνωση του κόσμου εκτός, όπου ο ταξιδιώτης ρίχνεται ξανά, με την γλυκόπικρη διαπίστωση ότι και αυτός μέρος του είναι και συνδημιουργός.

«Τελείωσαν οι σκέψεις.

Ο ταξιδιώτης έμεινε βαρύς

μ’ όλα τριγύρω του τα επίγεια

μόνος στον κόσμο που έφτιαξε μονάχος

στον ψεύτικο , άραγε, παράδεισό του»

Το πέρασμα στη σωματική έκφραση και στην ανάδυση του φύλου έρχεται βαθμιαία από το δεύτερο ως και το τέταρτο ποίημα, με μία υπαινικτική πανσέληνο αρχικά, με γυναικείες εκστατικές παγανιστικές ιέρειες, που δηλώνουν «γεννήθηκα για να αγαπώ», σαν την Αντιγόνη, μέχρι την κατάληξη στο φύλλο–παιδί της μάνας δέντρου του κόσμου, που  έπεσε από αυτήν στο χώμα, με προορισμό το θάνατο.

“Ποτέ ένα φύλλο δεν έκρυβε τόση ευαισθησία.

Το χάιδεψα.

Καθώς κουνήθηκε στον ήλιο

έλαμψε το κίτρινο μέσα του

και το πράσινο γύρω του σκούρυνε.

Σκούρυνε τόσο που ’γινε ένα με το χώμα.

Το χώμα έγινε ένα με το κορμί μου

κι ολόκληρη μ’ αγκάλιασε.

Βαθιά, τόσο βαθιά ανάσανα

που πήρα το αύριο με την πνοή

κι απ’ τα ρουθούνια έβγαλα όλο το χθες. …

-Στάσου. Γιατί σφίγγεις τα χέρια σου;

-Μού ’μεινε λίγος κόσμος απ’ τον κόσμο που κρατούσα.

Δε θέλω άλλος να μου πέσει.

Δε γελώ πια με τον κόσμο που χάνεται.

Γελώ με την αγάπη που περνά μέσ’ απ’ τα σκέλια μου.

-Πώς σε λένε;

-Γυναίκα. Φίλησέ με.”

aerapateraΕκεί παρεμβάλλεται στην εξέλιξη της σπείρας  το πολιτικό στοιχείο. Οι διαψεύσεις και καταφάσεις της αμείλικτης πραγματικότητας. Της δίψας για εξουσία, κινητήριας δύναμης κατάφωρα αντίπαλης με ό, τι ονειρεύεται να ζήσει.

«Πλατεία Κουμουνδούρου

Το παρόν στα μάτια μου είναι οι λεύκες που φαίνονται απέναντι

είναι ό, τι επιλέγω να θυμάμαι.

Δεν είναι η γκρίζα κουρτίνα στα παράθυρα της πολιτικής

ούτε τ΄ αγκυλωμένα πρόσωπα, που με θλίψεις εγωπάθειας θαρρούν πως

ετεροπροσδιορίζονται εξουσιάζοντας.

Το παρόν στο μυαλό μου είναι οι θύμησες κι ό, τι ρουφώ παρατηρώντας

ψάχνοντας στις πίσω σελίδες να βρώ άχνες ή να απορρίψω

είναι ό, τι μπορώ να επιλέγω να βλέπω.

Δεν είναι πια οι γρατζουνιές των κομματιών μου

ούτε τα ανώφελα γιατί των προσώπων, που ξέρω τις απαντήσεις τους.

Το παρόν στο μυαλό μου είναι οι αξίες,

που τις φτιάχνω αντάμα, τις καλουπώνω και τις ξαναστηρίζω πονώντας

είναι ό, τι μου επιτρέπεται να διεκδικήσω

κι ό, τι παλεύω για μένα, το γόνο μου και το σύνολο.

Δεν είναι ό, τι πουλούν μασημένο, δεν είναι ο μικρόκοσμος του φτιασιδώματος, του

έχειν, ούτε η ένταση του προκαλείν.

Το παρόν είναι στο χάδι και στο φιλί που θα ρθει.

Το παρόν μέσα μου γεννιέται σαν συμβαίνει… στο αύριο που μέλλεται.

Εκεί ξεκουράζω το είναι μου

σε θάλασσες έντονης ηρεμίας

υποκλίνομαι».

Γι’ αυτό και η γράφουσα γυρίζει  ξανά στη ζωή, στα ποιήματα που ακολουθούν.  Υπαινισσόμενη ίσως, πως αυτό που συμβαίνει σε πολλούς και πολλές από εμάς, που ακολούθησαν παρόμοια πορεία, είναι μια στάση του χορού, που αναστοχάζεται τα όσα γίναν. Μέχρι τότε στοχασμός, ώσπου το νερό, ο  αέρας, το χώμα, ο άνθρωπος, να απεργαστούν τη νέα μοίρα. Με την υπόμνηση:

«Μην πεις αρνούμαι όταν

έχεις αρχίσει ήδη να μετράς

τις καταφάσεις σου.

Αν δεν μπορείς να αρνηθείς»

Στην παρουσίαση των ποιημάτων συμβάλλει σημαντικά και η επιμέλεια του Ζαχαρία Ρουστάνη

Η Κατερίνα Θανοπούλου σπούδασε Μαθηματικά και έκανε μεταπτυχιακά στην Ειδική Εκπαίδευση. Παράλληλα, ανέπτυξε συνδικαλιστική δράση στη ριζοσπαστική αριστερά και εκλέχτηκε περιφερειακή σύμβουλος στις εκλογές του 2014 με το συνδυασμό «Δύναμη Ζωής». Είναι αντιπεριφερειάρχης κοινωνικής πολιτικής. Από τα φοιτητικά χρόνια, ασχολήθηκε παράλληλα με πολιτιστικές δράσεις. Όπως λέει και η ίδια «γράφω σε χαρτιά και σε πακέτα τσιγάρα εδώ και τριάντα χρόνια». 

Στην κεντρική εικόνα: Original art work for Let the Tribe Increase by The Mob.

Η Άννα Κοντοθανάση είναι νομικός, σε πείσμα της διάψευσης ότι «δίκιο» και «τεθειμένο δίκαιο» ταυτίζονται. Λύνοντας από πολύ νωρίς αυτή την παρεξήγηση, βρήκε ακόμη περισσότερους λόγους να παλεύει για το πρώτο, γραπτά, κινηματικά, μέσω της δικηγορίας όσο γινόταν. Διαβάζει αρκετά, ενώ αρθρογραφεί για χρόνια σε διάφορα περιοδικά, φεμινιστικά έντυπα και σχετικές στήλες εφημερίδων.