Πριν τη λευκή σελίδα

Ο «Αόρατος άνθρωπος» του Ραλφ Ελισον

| 05/06/2016

Τί υπάρχει στο «πριν» κάθε συγγραφέα, κάθε ποιητή; Σαν αναγνώστες βρισκόμαστε πάντα στο «μετά», στη στιγμή που «περπατάει» το έργο του κάθε λογοτέχνη. Τη στιγμή που κατεβάζουμε το βιβλίο από το ράφι και το ξεσκονίζουμε, ο δημιουργός «ξεσκονίζει» τις σκέψεις του, τις προσλαμβάνουσες και τα ερεθίσματα που θα οδηγήσουν το χέρι του στο χαρτί για να γράψει κάτι καινούριο. Η διαδικασία ίσως είναι επίπονη και κοπιαστική πνευματικά για τον ίδιο, όμως θέλουμε να συμμετάσχουμε. Το διάβασμα είναι απόλαυση, αλλά τι ήταν αυτό που άναψε τη σπίθα για να πάρει φωτιά η πένα και να «ζωντανέψει» η λευκή σελίδα; Ποια ήταν η αφορμή για να «γεννηθούν» τα μεγάλα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας; Ψάχνουμε, βρίσκουμε και απαντάμε.

Πώς “γεννήθηκε” ο “Αόρατος άνθρωπος” του Ραλφ Ελισον

Το έργο – ορόσημο στη αφροαμερικάνικη λογοτεχνία είναι γέννημα της εποχής του. Με μια διαφορά: Ο χρόνος δεν μένει στο παρόν. Η ιστορία του αγγίζει και χάνεται στο παρελθόν για να εμφανιστεί στο εγγύς μέλλον και στο τέλος να κερδίσει τον χρόνο. Το βιβλίο εκδόθηκε το 1952, αλλά μέχρι να φτάσει εκεί ο συγγραφέας διάνυσε χιλιόμετρα και εποχές.

Η αρχή του νήματος εντοπίζεται στο πανεπιστήμιο Tuskegee, στην Αλαμπάμα. Ιδρυτής του ο Booker T. Washington στις 4 Ιουλίου 1881. Σχολείο εκπαίδευσης για μαύρους δασκάλους με πρόθεση να διευρύνει τα ιδρύματα ανώτατης μόρφωσης για μαύρους στο Νότο. Ο Έλισον εγγράφτηκε στο Tuskegee, με υποτροφία, το 1933. Αντικείμενο σπουδών, η μουσική. Εκεί δεν ασχολήθηκε μόνο με τη μουσική, αλλά πέρασε πολύ χρόνο στη βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου. Εργάστηκε εκεί και φυσικά εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία. Διάβασε τα μοντέρνα και κλασικά μυθιστορήματα. Τα «Ανεμοδαρμένα ύψη», το «Εγκλημα και Τιμωρία», «Τζουντ ο αφανής», τον επηρέασαν στη δημιουργία του «Αόρατου».

ελισον1

Δεν ήταν όμως μόνο αυτά. Το λογοτεχνικό κίνημα «Harlem Renaissance» συνέβαλε στη συγγραφή του βιβλίου. Αναπτύχθηκε τη δεκαετία του ’20 ως τα μέσα του ’30 και ήταν πιο γνωστό ως «New Negro Movement». Ηταν αυτό που έδωσε ζωή στη μαύρη κουλτούρα σε μια λευκή κοινωνία. Ο Ελισον αποκόμισε συγγραφική εμπειρία την περίοδο (1938-1942) που εργαζόταν για το πρόγραμμα «Federal Writer’s Project», εγχείρημα χρηματοδοτούμενο από την κυβέρνηση με σκοπό να βοηθήσει τους συγγραφείς και το έργο τους την περίοδο της Μεγάλης Υφεσης. Ηρθε σε επαφή με διάφορους τύπους ανθρώπων και απέκτησε την ικανότητα να φτιάχνει ρεαλιστικούς χαρακτήρες. Πολλοί από τους διαλόγους που κατέγραφε τότε, χρησιμοποιήθηκαν στον «Αόρατο Ανθρωπο». Το 1943 κάλυψε την εξέγερση στο Χάρλεμ. Το γεγονός αυτό έδωσε το απαραίτητο παρασκήνιο για την κορύφωση του μυθιστορήματος. Τέλος, ο Φρέντερικ Ντάγκλας, κοινωνικός μεταρρυθμιστής, ρήτορας, συγγραφέας, πολιτική προσωπικότητα, βρέθηκε στο πεδίο έμπνευσης του Ελισον.

Σκληρό, βίαιο, συγκλονιστικό

Ο «Αόρατος Ανθρωπος» είναι ένα από τα σημαντικότερα βιβλία του 20ου αιώνα. Αφηγείται την ιστορία ενός μαύρου ανθρώπου οι εμπειρίες του οποίου αντανακλούν στον Ελισον. Κολέγιο στο Νότο, Χάρλεμ, μέσα – έξω από το Κομμουνιστικό κόμμα. Απίστευτα εφευρετικό και μερικές στιγμές ενεργώντας ως παραισθησιογόνο, κατάφερε επεκτείνει την αίσθηση του τί είναι πιθανό σε ένα μυθιστόρημα. Επίσης, μας έδωσε μια ζωντανή και αυθεντική εικόνα της αφροαμερικάνικης ζωής.

Το βιβλίο έκανε αίσθηση επί τη εμφανίσει. Ο τρόπος που χρησιμοποίησε τις λέξεις, η ποιητική ένταση και η τεράστια αφηγηματική κίνηση, το έκαναν ξεχωριστό.

ελισον2

Οι κριτικοί της εποχής (1952) βρήκαν ψεγάδια. «Αρκετά συναισθηματικό», «θα σοκάρει και θα αηδιάσει ορισμένους» κ.α. Εντούτοις, το πηγαίο ταλέντο είχε τον τελευταίο λόγο. Στο «Αόρατο» θα δεις κάτι από τον Τζέιμς Τζόις (σ.σ είχε δώσει διαλέξεις γι’ αυτόν) και τους κινδύνους, συναισθηματικούς -πνευματικούς, που περιέβαλλαν τους μορφωμένους μαύρους των ΗΠΑ. Η διάρθρωση είναι σε δύο επίπεδα: Το πρώτο η αφήγηση και το δεύτερο η υπερβολή, η υποβολή και ο συμβολισμός. Ο Ελισον δεν ενδιαφέρεται για την «ρεαλιστική αλήθεια» αλλά για τη συναισθηματική, ατμοσφαιρική αλήθεια την οποία οδηγεί με βία γράφοντας για αλλόκοτες, βίαιες καταστάσεις. Ο «Αόρατος Ανθρωπος» είναι σκληρό, βάναυσο, συγκλονιστικό μυθιστόρημα. Εστία αυθεντικού ταλέντου. Το απόλυτο αφροαμερικανικό μυθιστόρημα και όπως έγραψε ο Φίλιπ Ροθ «όσοι από εμάς είμαστε πρόθυμοι (και όσοι θα έπρεπε) να διδαχθούμε, γίναμε χάρη στον Αόρατο Άνθρωπο λιγότερο αδαείς σχετικά με τις ζωές των Μαύρων».

Βραβευμένο με το «National Book Award».

Πηγές: nytimes, invisibledaphne.weebly.com, gradesaver.com

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1980. Σπούδασε αθλητική δημοσιογραφία και παρά την αγάπη και την ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία, συνεχίζει να ασχολείται με το αθλητικό ρεπορτάζ. Έχει εργαστεί σε εφημερίδες, περιοδικά, ραδιοφωνικούς σταθμούς, κάνοντας βιβλιοπαρουσιάσεις