Πριν τη λευκή σελίδα

Λεωφορείον ο Πόθος, Τενεσί Ουίλιαμς

| 08/09/2015

Τι υπάρχει στο «πριν» κάθε συγγραφέα, κάθε ποιητή; Σαν αναγνώστες βρισκόμαστε πάντα στο «μετά», στη στιγμή που «περπατάει» το έργο του κάθε λογοτέχνη. Τη στιγμή που κατεβάζουμε το βιβλίο από το ράφι και το ξεσκονίζουμε, ο δημιουργός «ξεσκονίζει» τις σκέψεις του, τις προσλαμβάνουσες και τα ερεθίσματα που θα οδηγήσουν το χέρι του στο χαρτί για να γράψει κάτι καινούριο. Η διαδικασία ίσως είναι επίπονη και κοπιαστική πνευματικά για τον ίδιο, όμως θέλουμε να συμμετάσχουμε. Το διάβασμα είναι απόλαυση, αλλά τι ήταν αυτό που άναψε τη σπίθα για να πάρει φωτιά η πένα και να «ζωντανέψει» η λευκή σελίδα; Ποια ήταν η αφορμή για να «γεννηθούν» τα μεγάλα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας; Ψάχνουμε, βρίσκουμε και απαντάμε. 


Πώς “γεννήθηκε” το “Λεωφορείον ο Πόθος” του Τενεσί Ουίλιαμς

Ο σπουδαίος αμερικανός συγγραφέας, μιλώντας στο “The Paris Review” και τον δημοσιογράφο Dotson Rader στο τεύχος 81 (1981), απαντά στην ερώτηση από που προέρχονται τα έργα του. Στην απάντησή του βρίσκεται η γενεσιουργός αιτία και αυτού του διάσημου θεατρικού. Αναφέρει:

“Η διαδικασία με την οποία έρχεται σε μένα η ιδέα για ένα έργο ήταν κάτι που ποτέ δεν μπορούσα να εντοπίσω. Φαίνεται να υλοποιείται σιγά-σιγά. Σαν μια οπτασία που γίνεται όλο και πιο καθαρή. Είναι ακαθόριστο στην αρχή, όπως στο Λεωφορείον, το οποίο ήρθε μετά τον Γυάλινο Κόσμο. Είχα την εικόνα μιας γυναίκας προς το τέλος της νεότητας της. Καθόταν στην καρέκλα, δίπλα στο παράθυρο, μόνη της, με το σεληνόφως να ρέει στο απελπισμένο της πρόσωπο, ενώ την έχει στήσει ο άνθρωπος που σχεδίαζε να παντρευτεί.

“Νομίζω ότι σκεφτόμουν την αδερφή μου, διότι ήταν τρελά ερωτευμένη με νεαρό άνδρα ο οποίος εργαζόταν στην International Shoe Company και την επισκεπτόταν. Ήταν πολύ όμορφος και ήταν βαθιά ερωτευμένη μαζί του. Όποτε χτυπούσε το τηλέφωνο, σχεδόν λιποθυμούσε. Πίστευε ότι ήταν αυτός και θα την καλούσε σε ραντεβού. Βλέπονταν κάθε δεύτερο βράδυ, και μετά, ξαφνικά, δεν ξαναπήρε τηλέφωνο. Τότε ήταν που άρχισε να εξασθενεί πνευματικά η Rose. Από αυτή την εικόνα εξελίχθηκε το Λεωφορείον. Εκείνη την εποχή του είχα δώσει τον τίτλο Η καρέκλα της Μπλανς στο φεγγάρι, ο οποίος είναι πολύ κακός. Παρ’ όλα αυτά, ήταν απ’ αυτή την εικόνα, μια γυναίκα να κάθεται δίπλα στο παράθυρο, που μου ήρθε το Λεωφορείον.

“Φυσικά, ο άνδρας που φλέρταρε την αδερφή μου δεν έμοιαζε καθόλου με τον Στάνλεϊ. Ήταν ένας νεαρός, απόφοιτος του Harvard. Είχε κάθε πλεονέκτημα. Ήταν στη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης, όμως ήταν φιλόδοξος. Εν τω μεταξύ, ο πατέρας μου κατείχε διευθυντική θέση στην εταιρία υποδημάτων και ο νέος σκεφτόταν ότι ο γάμος με τη Rose θα τον ωφελούσε. Τότε, δυστυχώς, ο πατέρας μου έμπλεξε σε σκάνδαλο και παραλίγο να χάσει τη δουλειά του. Σίγουρα δεν θα ήταν υποψήφιος για θέση στο διοικητικό συμβούλιο. Μάλιστα, κάποιος του είχε κόψει κομμάτι από το αυτί μετά από καυγά στο πόκερ! Έπρεπε να αποκατασταθεί. Πήραν χόνδρο από τα πλευρά του και δέρμα από τον κώλο του και έφτιαξαν κάτι που έμοιαζε με κουνουπίδι στο πλάι του κεφαλιού του. Κι έτσι, κάθε φορά που κάποιοι έμπαιναν στο ασανσέρ με τον πατέρα μου έπαιρναν μια παράξενη έκφραση και άρχιζαν να γελάνε. Τότε ήταν που ο νεαρός σταμάτησε να επικοινωνεί με την Rose. Ήξερε ότι το γέλιο αυτό είχε παρατραβήξει και είχε φτάσει μέχρι και τις εφημερίδες”


Βάναυση, εύθραυστη πραγματικότητα

Όπως φαίνεται από τα λόγια του ίδιου, μικρά και σχεδόν αφανή, φανταστικά-πραγματικά, γεγονότα της ζωής του τον οδήγησαν να γράψει το 1947 το “Λεωφορείον ο Πόθος”. Σε αυτά προστίθεται και η εκμάθηση του πόκερ. Εργάτης θεάτρου, στη διάρκεια του “Γυάλινου Κόσμου”, τον δίδαξε το γνωστό χαρτοπαίγνιο. Ο Ουίλιαμς είχε ήδη αρχίσει να γράφει το έργο και η παρτίδα πόκερ πήρε σημαντική θέση στη δράση.

Ο Ουίλιαμς άντλησε από τις εμπειρίες του για δημιουργήσει έργα που έδωσαν ιδιαίτερη “φωνή” στη μετεμφυλιακή περίοδο (τέλη 1800-αρχές 1900). Η εκλεπτυσμένη αλλά σάπια κοινωνία που φέρνει στο φως, εξαφανίζεται γρήγορα την εποχή που γράφει.

Τα έργα του εξερευνούν τη σεξουαλική απογοήτευση και την καταστολή της βίας. Θέματα που προκάλεσαν σοκ στο κοινό. Πολλοί από τους χαρακτήρες του υποφέρουν από μοναξιά, συχνά στο σημείο της κατάρρευσης. Βάναυσα και εύθραυστα στοιχεία συγκρούονται σε πολλά από τα έργα του. Η δική του προσπάθεια να αντέξει σε μια δυσανεκτική κοινωνία απέναντι στους ομοφυλόφιλους, οι περίοδοι κατάθλιψης και η εξάρτησή του από αλκοόλ, βαρβιτουρικά, αμφεταμίνες, αντανακλώνται στην απομόνωση που βιώνουν οι απόκληροι στα έργα του.

Το μεγαλύτερό του επίτευγμα στο “Λεωφορείον ο Πόθος” είναι η απεικόνιση, μέσω των χαρακτήρων, της ψυχολογικής κατάστασης της εργατικής τάξης. Στα έργα εκείνης της περιόδου αυτό γινόταν με διδακτικό ύφος, επικεντρωμένο στον κοινωνικό σχολιασμό. Φαίνονταν σαν “ντοκιμαντερίστικο δράμα”. Αντίθετα, ο Ουίλιαμς επεδίωκε να παρουσιάσει αυτούς τους χαρακτήρες ως ψυχολογικά εξελισσόμενες οντότητες. Κάποιους, μάλιστα, προσπαθεί να τους εκθέσει όπως είναι, με τους δικούς τους όρους, χωρίς να τους εξιδανικεύει.

Για την ιστορία, το έργο κέρδισε το βραβείο Πούλιτζερ την επόμενη χρονιά (1948) και μετά τις θεατρικές παραστάσεις σε Μπρόντγουαιη (με τον Μάρλον Μπράντο, σκην. Ελία Καζάν) και Λονδίνο (με την Βίβιαν Λη, σκην. Λώρενς Ολιβιέ), γυρίστηκε και η περίφημη ταινία (1951)


Πηγές

http://www.theparisreview.org/interviews/3209/the-art-of-theater-no-5-tennessee-williams 
http://www.gradesaver.com/a-streetcar-named-desire 
http://www.insightpublications.com.au/pdf_preview/tg-a-streetcar-named-desire-10-pages.pdf

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1980. Σπούδασε αθλητική δημοσιογραφία και παρά την αγάπη και την ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία, συνεχίζει να ασχολείται με το αθλητικό ρεπορτάζ. Έχει εργαστεί σε εφημερίδες, περιοδικά, ραδιοφωνικούς σταθμούς, κάνοντας βιβλιοπαρουσιάσεις