Στήλη: Πριν τη λευκή σελίδα

Πώς “γεννήθηκε” ο “Οδυσσέας” του Τζέιμς Τζόις

| 18/06/2017

Τι υπάρχει στο «πριν» κάθε συγγραφέα, κάθε ποιητή; Σαν αναγνώστες βρισκόμαστε πάντα στο «μετά», στη στιγμή που «περπατάει» το έργο του κάθε λογοτέχνη. Τη στιγμή που κατεβάζουμε το βιβλίο από το ράφι και το ξεσκονίζουμε, ο δημιουργός «ξεσκονίζει» τις σκέψεις του, τις προσλαμβάνουσες και τα ερεθίσματα που θα οδηγήσουν το χέρι του στο χαρτί για να γράψει κάτι καινούριο. Η διαδικασία ίσως είναι επίπονη και κοπιαστική πνευματικά για τον ίδιο, όμως θέλουμε να συμμετάσχουμε. Το διάβασμα είναι απόλαυση, αλλά τι ήταν αυτό που άναψε τη σπίθα για να πάρει φωτιά η πένα και να «ζωντανέψει» η λευκή σελίδα; Ποια ήταν η αφορμή για να «γεννηθούν» τα μεγάλα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας; Ψάχνουμε, βρίσκουμε και απαντάμε.


Πώς “γεννήθηκε” ο “Οδυσσέας” του Τζέιμς Τζόις

Ο “Οδυσσέας” χωρίζεται σε 18 κεφάλαια  και ακολουθεί τη δομή του ομηρικού έπους “Οδύσσεια”. Ο Τζόις, μιλώντας σε μαθητή το 1917, πίστευε ότι το θέμα της “Οδύσσειας” ήταν μεγαλύτερο και πιο ανθρώπινο απ’ αυτό των “Αμλετ”, “Δον Κιχώτη”, “Φάουστ”. Αναφερόταν στον “Οδυσσέα” ως ειρηνιστή, πατέρα, περιπλανώμενο, μουσικό, καλλιτέχνη. Στον δικό του “Οδυσσέα”, ο Τζόις χρησιμοποιεί τη λογοτεχνική φόρμα του Ομήρου για να πει, αφηγηθεί, τη δική του ιστορία. Εδώ, ο “Οδυσσέας” είναι ο Λέοπολντ Μπλουμ, δονκιχωτικός αντί-ήρωας. Το ταξίδι συμπυκνώνεται σε μια μέρα, στις 16 Ιουνίου 1904 στο Δουβλίνο. Όλα όσα εκτυλίσσονται είναι μια παράλληλη ιστορία με αυτή του Ομήρου. Ένα παράλληλο σύμπαν… Το 1920, σε γράμμα του, ο Τζόις εξήγησε ότι το βιβλίο του είναι “έπος δύο φυλών (Ισραήλ-Ιρλανδία) και την ίδια στιγμή ο κύκλος του ανθρώπινου σώματος σαν μια μικρή ιστορία της ζωής”.  

Το 1906 τελειώνοντας του “Δουβλινέζους” σκέφτηκε να προσθέσει μια μικρή ιστορία στο τέλος. Το όνομα της θα ήταν “Οδυσσέας”. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι στη σύνθεση του “Οδυσσέα” ρόλο έπαιξε και η αυτοεξορία του Τζόις. Το μυθιστόρημα γράφτηκε σε μια περίοδο που ο συγγραφέας δεν βρισκόταν στην πατρίδα του. Είναι πολύ πιθανό λοιπόν τον βοήθησε να έρθει πιο κοντά στην Ομήρου “Οδύσσεια”.

Μοντάρισμα φωνών

Ο Τζόις ολοκλήρωσε τον “Οδυσσέα” τον Οκτώβριο του 1921 και εκδόθηκε το 1922 από το βιβλιοπωλείο “Shakespeare and Company” της Σύλβια Μπιτς. Καθώς ο Ιρλανδός έγραφε το μυθιστόρημα στην Τεργέστη, τον πλησίασε ο Εζρα Πάουντ. Ο Πάουντ, τότε, εργαζόταν για το λογοτεχνικό περιοδικό “The Little Review” και αναζητούσε υλικό. Ο Τζόις συμφώνησε να δώσει αποσπάσματα του “Οδυσσέα” αρκεί να μεσολαβούσε ο Πάουντ. Το έργο λογοκρίθηκε πάντως και αντίτυπα του περιοδικού κατασχέθηκαν, ενώ οι εκδότες του καταδικάστηκαν για δημοσίευση αισχρότητας.

Ο “Οδυσσέας” είναι σύμβολο του λογοτεχνικού μοντερνισμού… Ο Τζόις ενώ “περιορίζει” την επική αφήγηση του Ομήρου στην καθημερινότητα του Δουβλίνου, την ίδια στιγμή με την ευστροφία στον χειρισμό της γλώσσας την επεκτείνει ξανά. Ο Τζόις αντλεί και πειραματίζεται με εκτεταμένες λογοτεχνικές-γλωσσικές αναφορές, προκαλεί και επιτρέπει στη γλώσσα να σχηματίσει ενιαίο κομμάτι της ταυτότητας κάθε επεισοδίου. Μια πτυχή αυτού είναι οι διαφορετικές φωνές που περιλαμβάνονται στο έργο. Οι επιρροές του πολλές, από τον λαϊκό πολιτισμό ως την κλασική λογοτεχνία και την πολιτιστική κληρονομιά της εποχής του. Ο Τζόις μας παραδίδει ένα “μοντάρισμα φωνών” και μέσω αυτών εξερευνά τις ζωές των συνηθισμένων Δουβλινέζων, την πλαστικότητα της γλώσσας και παρωδεί τα ελαττώματα της ανθρώπινης φύσης.

Info

*Το βιβλίο στην Ελλάδα κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κάκτος, Κέδρος

Πηγές:

-British Library

-gradesaver.com

19149311_10156350049168345_1199740057847617270_n

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1980. Σπούδασε αθλητική δημοσιογραφία και παρά την αγάπη και την ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία, συνεχίζει να ασχολείται με το αθλητικό ρεπορτάζ. Έχει εργαστεί σε εφημερίδες, περιοδικά, ραδιοφωνικούς σταθμούς, κάνοντας βιβλιοπαρουσιάσεις