Προς τι ο πρωτοχρονιάτικος «μποναμάς» Ομπάμα στους Παλαιστινίους

Η αποκαλυπτική ομιλία Κέρι που δεν συζητήθηκε όσο έπρεπε και το παρασκήνιο της μη άσκησης βέτο

| 07/01/2017

Ήταν απλώς μια κίνηση του χεριού.  Μια κίνηση του χεριού που μετέτρεψε μια, σε γενικές γραμμές, εξαιρετικά προβλεπόμενη διαδικασία στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ όλες τις τελευταίες δεκαετίες, σε μία από τις πλέον πολυσυζητημένες της χρονιάς που έκλεισε. Και όπως φαίνεται και της χρονιάς που μόλις άρχισε.

Στις 23 Δεκεμβρίου, η Αμερικανίδα πρέσβειρα στον ΟΗΕ, Σαμάνθα Πάουελ, δεν  άσκησε βέτο σε καταδικαστική για το Ισραήλ, απόφαση.  Την απόφαση 2332 που ρητά αναφέρει ότι οι εβραϊκοί εποικισμοί επί κατεχόμενου παλαιστινιακού εδάφους στην Δυτική Όχθη δεν έχουν καμία «νομική βαρύτητα» και αποτελούν «απροκάλυπτη παραβίαση του διεθνούς δικαίου και μέγιστο εμπόδιο στην επίτευξη του στόχου της λύσης δύο κρατών».

united_nations-israel-palestinians_87773

Για πρώτη φορά την τελευταία 40ετία, οι ΗΠΑ δεν αρκέστηκαν σε λογύδρια για την «επικινδυνότητα» των εποικισμών και το πόσο αποτελούν «εμπόδιο στην ειρηνευτική διαδικασία και στις διαπραγματεύσεις», μπλοκάροντας  όμως ταυτόχρονα την λήψη της όποιας απόφασης. Επέλεξαν να απέχουν επιτρέποντας την υιοθέτηση της απόφασης από τα υπόλοιπα 14 μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας, συμπεριλαμβανομένων των υπολοίπων τεσσάρων μονίμων μελών (Ρωσία, Κίνα, Βρετανία, Γαλλία).

Έντονο πολυήμερο παρασκήνιο

Η ψηφοφορία υπήρξε το τελικό στάδιο μιας μακράς διαδικασίας διαβούλευσης. Σε αυτήν ενεπλάκησαν τόσο η απερχόμενη όσο και επερχόμενη αμερικανική ηγεσία, η κάθε μία με τον τρόπο της, μετατρέποντας έτσι και τον ΟΗΕ σε ένα πεδίο εξαιρετικά έντονης ενδο-αμερικανικής αντιπαράθεσης που γίνεται ολοένα σαφέστερο ότι θα ενταθεί με την ανάληψη της προεδρίας από τον Ντ. Τραμπ και ότι προφανέστατα δεν πρόκειται να περιοριστεί μόνο επί αμερικανικού εδάφους, με ό,τι συνέπειες και αν έχει αυτό.

Το σχέδιο ψηφίσματος επεξεργάζονταν εβδομάδες οι εκπρόσωποι των Αιγύπτου, Νέα Ζηλανδία Μαλαισία, Βενεζουέλα, Σενεγάλη και ήταν εις γνώση των υπολοίπων, με την πλειοψηφία να είναι θετική. Μετά από πολλές ώρες διπλωματικών διαβουλεύσεων και ισορροπιών, στις οποίες σύμφωνα με την εφημερίδα Guardian, πρωτοστάτησε η βρετανική αποστολή τασσόμενη υπέρ της υιοθέτησης του ψηφίσματος,  το σχέδιο ήταν έτοιμο.

%ce%bf%ce%b7%ce%b5-%ce%b9%cf%83%cf%81%ce%b1%ce%b7%ce%bb

Και ξαφνικά υπαναχώρησε  η Αίγυπτος, η οποία ήταν και η βασική εισηγήτρια. Σύμφωνα με πληροφορίες,  αυτό έγινε μετά από μια μακρά τηλεφωνική συνομιλία που είχε ο Αμερικανός νέος πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ με τον Αιγύπτιο πρόεδρο – στρατάρχη Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι.  Αν και το περιεχόμενο της συνομιλίας δεν έγινε γνωστό, η απόσυρση της Αιγύπτου από την εισήγηση του ψηφίσματος, προδιαθέτει για μια μάλλον «δύσκολη και σκληρή» συνομιλία.  Ταυτόχρονα, ο Τραμπ άρχισε, εντός ΗΠΑ, να προειδοποιεί τον Μπαράκ Ομπάμα να μην προχωρήσει σε «τραγικά λάθη» απέναντι σε «φίλους των ΗΠΑ»  ενώ ουσιαστικά έχει τελειώσει η προεδρική του θητεία.

Και έτσι αρχίζει μία από τις χειρότερες εκτοξεύσεις κατηγοριών κατά των ΗΠΑ και κυρίως κατά της προεδρίας Ομπάμα από την ισραηλινή ηγεσία, που έχει γενικώς καταγραφεί στην ιστορία των στενών διμερών σχέσεων. Το Τελ Αβίβ, σε έξαλλη κατάσταση, κατηγορεί τις ΗΠΑ ότι «εγκατέλειψαν» το Ισραήλ με την απαράδεκτη και ανήθικη στάση τους και απειλεί ότι δεν θα εφαρμόσει την απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας. Ουδεμία έκπληξη. Ποια απόφαση του ΟΗΕ αλήθεια έχει εφαρμόσει το Ισραήλ ιδιαίτερα όσον αφορά στην κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών; Επίσης, το Τελ Αβίβ αποσύρει τους πρέσβεις του από Νέα Ζηλανδία και Σενεγάλη.

Ο Ντόναλντ Τραμπ, την ίδια ώρα, μιλά επίσης για ασυγχώρητη «εγκατάλειψη» του Ισραήλ από το οποίο ζητά «να αντέξει μέχρι τις 20 Ιανουαρίου» που αναλαμβάνει την προεδρία, λες και βρίσκεται σε κάποιον κίνδυνο.  Και επαναλαμβάνει ότι δεν θα ακολουθήσει την πολιτική Ομπάμα στο θέμα, ότι θα τα ανατρέψει όλα κλπ.

Κέρι: «Αν υπάρχει ένα κράτος, το Ισραήλ είτε θα είναι εβραϊκό είτε δημοκρατικό»

Η προεδρία Ομπάμα, την ίδια ώρα, δεν απαντά διόλου στις ισραηλινές απειλές και καταγγελίες, ούτε στις δηλώσεις Τραμπ. Αντίθετα, λίγες μέρες μετά την υιοθέτηση του ψηφίσματος, η απερχόμενη αμερικανική ηγεσία προχωρά σε νέο «χτύπημα», το οποίο δεν έγινε τόσο γνωστό αν και ουσιαστικά είναι πολύ πιο «σκληρό».

Στην τελευταία του ομιλία πριν αποχωρήσει από επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας εντός των επομένων ημερών, ο Τζον Κέρι τόνισε ότι παρά τις καλύτερες προσπάθειες που κατέβαλε η Ουάσινγκτον όλα τα χρόνια της προεδρίας Ομπάμα, η προοπτική της λύσης των δύο κρατών βρίσκεται υπό πολύ σοβαρό κίνδυνο.  «Τα δεδομένα στο έδαφος, είπε, κατονομάζοντας τη βία, την τρομοκρατία, τις προκλήσεις αλλά και την επέκταση των εποικισμών και την προφανώς ατελείωτη κατοχή, συνδυάζονται για να καταστρέψουν τις ελπίδες για ειρήνη και στις δύο πλευρές και να εδραιώσουν μια μη αναστρέψιμη πραγματικότητα ενός και μοναδικού κράτους που η πλειοψηφία δεν επιθυμεί. »

2016-mena-israel-overviewmap

Από τον χάρτη προκύπτει ότι πρακτικώς το έδαφος στο οποίο κινούνται οι Παλαιστίνιοι είναι ήδη κατακερματισμένα καντόνια

Ίσως το ουσιαστικότερο σημείο της ομιλίας Κέρι, που περιέργως (;) δεν έλαβε την προβολή που θα περίμενε κανείς αν και πρόκειται ίσως για ό,τι πιο σημαντικό έχει ειπωθεί από Αμερικανό πολιτικό για το Ισραήλ και κατ’ επέκταση για το Παλαιστινιακό τα τελευταία χρόνια είναι το εξής: «Υπάρχει μια θεμελιώδης πραγματικότητα: Αν η επιλογή είναι ένα κράτος, το Ισραήλ μπορεί είτε να είναι εβραϊκό είτε να είναι δημοκρατικό: δεν μπορεί να είναι και τα δύο. Και δεν θα είναι ποτέ πραγματικά σε ειρήνη. Αν τελικά υπάρξει μόνο ένα κράτος, θα έχει εκατομμύρια Παλαιστινίους να ζουν μόνιμα σε κατακερματισμένους κλειστούς θύλακες στη Δυτική Όχθη, χωρίς πραγματικά πολιτικά δικαιώματα, χωρίς ξεχωριστό νομικό, εκπαιδευτική σύστημα ή σύστημα μεταφορών, με χαώδεις εισοδηματικές διαφορές, υπό μόνιμη στρατιωτική κατοχή που θα τους στερεί τις βασικότερες ελευθερίες τους. Διαχωρισμός και ανισότητα θα υπάρχουν. Και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πως θα λειτουργήσει αυτό».

Το διπλωματικό δεδομένο της απόφασης 2332

Η απόφαση 2332 δεν πρόκειται να αλλάξει τίποτε στην καθημερινότητα των Παλαιστινίων ούτε στην ισραηλινή κατοχή. Το Ισραήλ δεν πρόκειται να την εφαρμόσει και δεν υπάρχει κανείς και κανένας τρόπος εμφανής, μέχρι στιγμής, να υποχρεωθεί να την εφαρμόσει, κάτι που συμβαίνει άλλωστε με όλες τις άλλες σχετικές αποφάσεις του ΟΗΕ.

Εντούτοις, καλώς ή κακώς, σε ό,τι έχει απομείνει σε αυτό που είθισται να ονομάζεται διεθνές δίκαιο, η απόφαση 2332 δημιουργεί νομικό προηγούμενο και είναι πια «γεγονός». Κοινώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί από την Παλαιστινιακή ηγεσία ως ένα ακόμη νομικό επιχείρημα, μετά την αναγνώριση Παλαιστινιακού Κράτους από την Unescο, καθώς και του καθεστώτος «κρατικής οντότητας» από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, προκειμένου να προσφύγει στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο της Χάγης σε βάρος του Ισραήλ για σειρά εγκλημάτων πολέμου στα κατεχόμενα εδάφη.

%cf%84%ce%b5%ce%af%cf%87%ce%bf%cf%82

Μια τέτοια κίνηση  φυσικά σε πρακτικό επίπεδο θα είχε ελάχιστη επίδραση αλλά θα είχε μεγάλη σημασία σε διπλωματικό: πχ μια προσφυγή στο ΔΠΔ, πόσο μάλλον μια απόφαση, μπορεί να αξιοποιηθεί ως νομικό πλαίσιο για να τεθούν περισσότερα εμπόδια στις εξαγωγές προϊόντων από εποικισμούς, κάτι που ήδη έχει γίνει ως ένα βαθμό από την ΕΕ, κ.ο.κ. Δεν πρόκειται για κάποιου είδους λύση, αλλά για ένα μικρό βήμα σε μια διπλωματική εξαιρετικά άνιση μάχη δεκαετιών.

Η πολύτιμη, για την Ουάσινγκτον, λύση των «δύο κρατών»

Γιατί προέκυψε τώρα αυτή η κρίση; Ξαφνικά έπαθε κρίση συνείδησης ο Μπαράκ Ομπάμα και είπε, μιας και φεύγει οριστικά από τον Λευκό Οίκο, να κάνει κάτι για τους Παλαιστινίους των οποίων την ύπαρξη και την βασανιστική καθημερινότητα υπό κατοχή «αίφνης» ανακάλυψε;  Ή μήπως αποφάσισε να «βγάλει το άχτι του» κατά του Μπέντζαμιν Νετανιάχου με τον οποίο ουδέποτε είχε «καλή χημεία», όπως πολλά αμερικανικά ΜΜΕ υποστηρίζουν;

Η αμερικανική εξωτερική πολιτική ούτε διαμορφώνεται μόνο από τη θέληση και τις επιλογές ενός προέδρου είτε λέγεται Ομπάμα είτε Τράμπ, ούτε στηρίζεται σε «χημείες»: στηρίζεται σε συμφέροντα και σχεδιασμούς που εκτείνονται σε βάθος χρόνου. Και αυτά ακριβώς εξυπηρετούσε και η χορήγηση, επί προεδρίας Ομπάμα, της μεγαλύτερης στην ιστορία 10ετούς στρατιωτικής αμερικανικής βοήθειας προς το Ισραήλ η οποία έφτασε τα 38 δισεκατομμύρια δολάρια (!). Περισσότερη από την μισή στρατιωτική βοήθεια που οι ΗΠΑ χορηγούν παγκοσμίως, όπως παραδέχτηκε ο Τζ. Κέρι.

obama-stares-at-netanyahu

Τόσο η στάση των ΗΠΑ στο Σ. Ασφαλείας όσο και η ομιλία Κέρι ήταν ένα προειδοποιητικό σήμα. Ένα σήμα προς την ισραηλινή ηγεσία ότι η ολοένα μεγαλύτερη στροφή προς τα ακροδεξιά όλης της πολιτικής σκηνής και μαζί με αυτήν της ισραηλινής κοινής γνώμης, ο ολοένα πιο θρησκευτικός χαρακτήρας που λαμβάνει η εσωτερική νοοτροπία και ο πολιτικός λόγος του Ισραήλ, και η επίδραση που αυτό έχει στην άσκηση πολιτικής προς τους Παλαιστινίους αλλά και γενικότερα στην περιοχή αρχίζει να προκαλεί σοβαρό πρόβλημα στα γενικότερα σχέδια για την ευρύτερη περιοχή του αμερικανικού ιμπεριαλισμού.

Η υποστήριξη της λύσης των δύο κρατών από πλευράς Ουάσινγκτον είναι κεντρικό σημείο της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής στην Μέση Ανατολή όχι από αγάπη στους Παλαιστινίους, αλλά επειδή μπορεί να αξιοποιηθεί ως βασικός μοχλός προώθησης των αμερικανικών συμφερόντων στην περιοχή. Είναι «γέφυρα επικοινωνίας» με τους αραβικούς, μουσουλμανικούς πληθυσμούς της περιοχής. Από την μία για να πείθει ότι δεν ενδιαφέρονται οι ΗΠΑ μόνο για το Ισραήλ. Από την άλλη πλέον γιατί με τον τρόπο αυτό επιδιώκει να ισορροπήσει τη ζημιά που υπέστη η εικόνα των ΗΠΑ αρχικώς από τις ωμές επεμβάσεις σε Αφγανιστάν, Ιράκ και αργότερα Λιβύη, και στη συνέχεια από την έμμεση πλην σαφή υποστήριξη, σε οργανώσεις όπως το ISIS στη Συρία, το οποίο δια της δράσης του στράφηκε πριν από οποιονδήποτε άλλον κατά των ίδιων των μουσουλμανικών πληθυσμών της περιοχής.

Η αιμοσταγής δράση του ISIS, σύμφωνα  με τους Παλαιστινίους, υπέσκαψε σημαντικά την ίδια την ύπαρξη κρατικών δομών αστικού τύπου στον αραβικό κόσμο, προτάσσοντας το θρησκευτικό, εξέλιξη που, εκτιμούν, ότι τελικά ευνοεί μόνο τα συμφέροντα των πιο ακροδεξιών θρησκευτικών κύκλων εντός Ισραήλ. Αν σε αυτά προστεθεί ενδεχόμενη  εγκατάλειψη της θέσης περί λύσης δύο κρατών στο Παλαιστινιακό, τότε οι αμερικανικοί ιμπεριαλιστικοί σχεδιασμοί, όπως τουλάχιστον εξελίσσονταν ως σήμερα,  υφίστανται μεγάλο πλήγμα και μάλιστα σε μια χρονική περίοδο που οι εξελίξεις στη Συρία έχουν φέρει τη Ρωσία να έχει σημαντικό ρόλο στην ευρύτερη περιοχή, όπως και το Ιράν.

Την ίδια ώρα, τα κέντρα διαμόρφωσης της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ έχουν απόλυτη συναίσθηση της επικινδυνότητας που αντιπροσωπεύει το ότι αυτήν τη στιγμή, η συντριπτική πλειοψηφία των Ισραηλινών αυτοπροσδιορίζονται στο πολιτικό φάσμα από τη δεξιά ως την άκρα δεξιά με βάση τελευταίες έρευνες του Pew Research Center. Αυτό σημαίνει από την μία ότι με το πρόσχημα ότι οι Παλαιστίνιοι δεν αναγνωρίζουν δικαίωμα ύπαρξης στο Ισραήλ  (κάτι που δεν ισχύει πολύ πριν από τη συμφωνία του Όσλο του 1994) και από την άλλη ότι είναι θεϊκό θέλημα όλη η γη αυτή να ανήκει στο «εβραϊκό έθνος», να δρομολογούνται λογικές όχι απλώς ενός κράτους, όχι απλώς επέκτασης εποικισμών αλλά ακόμη και σταδιακής οριστικής εκδίωξης των Παλαιστινίων από την περιοχή συνολικά.

settlements

Η επικράτηση μιας τέτοιας επιλογής  προκαλεί τεράστιο πρόβλημα στα σχέδια του αμερικανικού ιμπεριαλισμού και αυτό είναι κάτι που δεν θα αλλάξει ακόμη και αν ο Τραμπ αναλάβει την προεδρία, χωρίς να σημαίνει ότι δεν φαίνονται πλέον ξεκάθαρα ενδο-αμερικανικές «ρωγμές». Εντούτοις, η γεωστρατηγική σημασία της ευρύτερης περιοχής της Μ. Ανατολής, η σημασία της για τον έλεγχο των παγκόσμιων αγορών και για τη διαμόρφωση του παγκόσμιου συσχετισμού δυνάμεων είναι τόσο μεγάλη που δεν θα επιτραπεί καθόλου εύκολα στον Ντ. Τραμπ ή στις ακραίες επιλογές του, όπως πχ ο ορισμός του Ντέιβιντ Φρήντμαν, που αναγνωρίζει την Ιερουσαλήμ ως ενιαία ισραηλινή πρωτεύουσα, πρέσβη στο Ισραήλ, να τινάξουν στον αέρα σχεδιασμούς δεκαετιών.

Η στάση των ΗΠΑ στην απόφαση 2332 του Σ. Ασφαλείας του ΟΗΕ καθώς και η ομιλία Κέρι ήταν προειδοποίηση και ταυτόχρονα απόπειρα πολιτικής οριοθέτησης σε μια εξαιρετικά κρίσιμη χρονική συγκυρία τόσο περιφερειακά όσο και παγκοσμίως. Το κατά πόσο θα εισακουστεί ή τηρηθεί, αλλά και το τι θα σημάνει αν αυτό δεν γίνει όχι μόνο για την περιοχή της Μέσης Ανατολής αλλά και για το εσωτερικό των ΗΠΑ, μένει να φανεί.

Ανάμεσα στις δύο μεγάλες αγάπες, την ψυχολογία και τη δημοσιογραφία, την μία την σπούδασε και την άλλη την έκανε επάγγελμα. Καμβάς το διεθνές ρεπορτάζ. Eκεί που δυστυχώς οι ζωές γίνονται ακόμη αριθμοί. Αγαπημένη ερώτηση: γιατί. Αγαπημένο μέσο: οι λέξεις, γραπτές ή ραδιοφωνικές. Μετά κόπων και βασάνων, κατάφερε να ολοκληρώσει διδακτορική διατριβή, όπου αποπειράθηκε να συνδυάσει πολιτική φιλοσοφία και σύγχρονες εξελίξεις.