Προσωπογραφίες Στρίντμπεργκ και Ίψεν από τον Έντβαρτ Μουνκ

| 15/06/2020

Ο νορβηγός ζωγράφος Έντβαρτ Μουνκ (1863 – 1944)  όπως και ο Χένρικ Ίψεν (1828 – 1906) μοιράστηκαν μια κοινή αποφασιστικότητα, να υποτάξουν τη μορφή και τη φύση σε συναισθηματικές και οραματικές εμπειρίες. Η ζωγραφική του Μουνκ «The Scream» είναι ένα τέλειο παράδειγμα της προσωπικής του εμπειρίας. Το περιέγραψε σε μια βόλτα με τους φίλους του ως εξής: «Ένα βράδυ περπατούσα σε ένα μονοπάτι – από τη μία πλευρά βρισκόταν η πόλη και κάτω από μένα το φιόρδ. Ήμουν κουρασμένος και άρρωστος. Σταμάτησα και κοίταξα πέρα ​​από το φιόρδ. Ο ήλιος δύει. Τα σύννεφα ήταν βαμμένα κόκκινα, σαν αίμα. Ένιωσα μια κραυγή να περνά μέσα από τη φύση. Μου φάνηκε ότι μπορούσα να ακούσω την κραυγή. Ζωγράφισα την εικόνα – ζωγράφισα τα σύννεφα ως πραγματικό αίμα – τα χρώματα φώναζαν. Αυτό έγινε η εικόνα «Η Κραυγή» του The Frieze of Life ».

Ο Μουνκ έζησε στο Βερολίνο για αρκετά χρόνια και ήρθε σε επαφή με έναν διεθνή κύκλο συγγραφέων, καλλιτεχνών και κριτικών, συμπεριλαμβανομένου του Αύγουστου Στρίντμπεργκ, του οποίου το πορτρέτο ζωγράφισε  το 1892. Το πορτρέτο αυτό βρίσκεται στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στη Στοκχόλμη. Ο διάσημος σουηδός ποιητής και συγγραφέας (1849-1912), ήταν στενός φίλος του Μουνκ στα πρώτα του χρόνια στο Βερολίνο και το Παρίσι. Εκτός από αυτό το πορτρέτο  ο Μουνκ φιλοτέχνησε επίσης το 1896 και μια λιθογραφία με το πρόσωπό του.

Ο Ίψεν εγκατέλειψε τη Νορβηγία το 1864 απογοητευμένος από τις οικονομικές δυσκολίες αλλά και από το συντηρητικό ασφυκτικό κατεστημένο. Πήγε στο Σορέντο της Ιταλίας για ένα χρόνο αλλά τελικά έμεινε 27 χρόνια. Όταν επέστρεψε στη Νορβηγία συνήθιζε να πίνει τη μπύρα του σε καθημερινή βάση στο “Grand Cafe” του πολυτελούς ξενοδοχείου “Grand Hotel” στο Όσλο. Είχε δημιουργήσει φιλία με το ζωγράφο Έντβαρτ Μουνκ (είχε επισκεφτεί μια από τις αμφιλεγόμενες εκθέσεις του στο Όσλο το 1895) και έτσι προέκυψε αυτό το πορτρέτο που φιλοτεχνήθηκε το 1898 μέσα στο “Grand Cafe”. Αργότερα το 1906 ο Μουνκ δημιούργησε τα σκηνικά για το έργο «Ghosts» του Ίψεν.

Κατά κάποιο τρόπο η τραγωδία του ζωγράφου Osvald Alving αντιπροσώπευε και τον ίδιο τον Μουνκ, ο οποίος έπασχε από ψυχική ασθένεια.

Το σχίσμα μεταξύ της συνειδητοποίησης του θανάτου και της λαχτάρας για το φως και τη λύτρωση – το θαυμαστικό του Όσβαλντ «Δώσε μου τον ήλιο» – ήταν μέρος του βασανισμένου μυαλού του. Ο Mουνκ άρχισε να ευνοεί έναν ρηχό εικονογραφικό χώρο και ένα ελάχιστο σκηνικό για τις μετωπικές του φιγούρες, επιλέχθηκαν πόζες για να απεικονίσουν εικόνες μιας κατάστασης νου και ψυχολογικών συνθηκών, οι φιγούρες του έπαιζαν «ρόλους» σαν σε μια σκηνή… έγραψε: «Δεν πρέπει πλέον οι εσωτερικοί χώροι να είναι ζωγραφισμένοι, οι άνθρωποι διαβάζουν και οι γυναίκες πλέκουν: θα υπήρχαν ζωντανοί άνθρωποι, αναπνοή και συναίσθημα, ταλαιπωρία και αγάπη ». Τα έργα του Ίψεν έγιναν συνεχείς λογοτεχνικές πηγές για τους πίνακες του Μουνκ, όπως η αφίσα για την παραγωγή του «John Gabriel Borkman» που χρησιμοποίησε το πορτρέτο του Ίψεν στο Grand Café.

Ο σκηνοθέτης Max Reinhardt ήταν ένας από τους σημαντικότερους avant-garde σκηνοθέτες τότε στην Ευρώπη, ο οποίος είχε ξεκινήσει την καριέρα του στη Βιέννη με το κίνημα Vienna Secession  συνεργάστηκε με τον Μουνκ, για την παράσταση της Hedda Gabler.

Η συνεργασία του Μουνκ στο θεατρικό “Ghosts” αντιπροσώπευσε ένα είδος αυτοπροσωπογραφίας του δράματος της δικής του ζωής, δηλαδή, την τραγωδία του ζωγράφου Osvald Alving, λαχτάρα για ζωή αλλά ανίκανη να ολοκληρωθεί, υπό την κατάρα της κληρονομικότητας, που αισθάνεται καταδικασμένη σε συνεχή καταστροφή και αδιέξοδο.

Πηγές:

https://interlude.hk/edvard-munch-henrik-ibsen-edvard-grieg/

https://www.gerrishfineart.com/munch,-edvard-(1863-1944),-‘august-strindberg’,-lithograph,-1896~531

https://www.pubhist.com/w30008

https://www.researchgate.net/figure/Edvard-Munch-Hedda-Gabler-1906-07-watercolour-and-pencil-660-x-487-mm-Munch-Museum_fig1_320846424

https://munch.emuseum.com/collections/41716/ibsen

Η Κατερίνα Κοφφινά είναι πολιτισμολόγος. Σπούδασε «Ευρωπαϊκό Πολιτισμό» με μεταπτυχιακή εξειδίκευση στη Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και Εφαρμοσμένες Εικαστικές Τέχνες στις σχολές Βακαλό και Αrtes (πρώην Δοξιάδη). Έχει εργαστεί πολλά χρόνια στον αρχιτεκτονικό χώρο. Έχει συνεργαστεί με ιδρύματα και συλλόγους στην παραγωγή καλλιτεχνικών και ιστορικών προγραμμάτων, καθώς και με τα περιοδικά «Ιστορία - Πάπυρος», «Science Illustrated», «Ιστορικά Θέματα», "Πολίτες" «Το Περιοδικό». Είναι ιδρυτικό μέλος της Ομάδας Παραγωγής Δημόσιας Ιστορίας "hιστορισταί". Επίσης είναι μέλος και γραμματέας του Δ.Σ του Συλλόγου Πτυχιούχων Ευρωπαϊκού Πολιτισμού.