Τα πορτρέτα του Αλμπέρτο Τζακομέτι στο Mουσείο Γουλανδρή

Ο ελβετός γλύπτης Αλμπέρτο Τζακομέτι (1901 – 1966) θεωρείται από τους μεγαλύτερους γλύπτες του 20ου αιώνα κυρίως μέσα από τη δημιουργία των μακρόστενων και αποστεωμένων έργων του με τα κενά μάτια. Το ταλέντο του εκδηλώθηκε πολύ νωρίς σε ηλικία μόλις 13 ετών όταν ξεκίνησε να κάνει προτομές με μοντέλο τον αδελφό του Ντιέγκο. Επηρεάστηκε από τον κυβισμό και το σουρεαλισμό και κατά τη διαμονή του στο Παρίσι στις αρχές της δεκαετίας του 1920 έκανε παρέα με τον Πικάσο, τον Μαξ Έρνστ, το Μιρό. Αργότερα επηρεάστηκε από τη φιλοσοφία του υπαρξισμού.

Στη συλλογή του Μουσείου Γουλανδρή εκτός από γλυπτά του υπάρχουν και κάποια πορτρέτα που φιλοτέχνησε ο καλλιτέχνης, τα οποία ξεχωρίζουν για τη διεισδυτικότητα και το βάθος τους. Είναι πορτρέτα μεγάλης δυναμικής σε τόνους γκρι και μαύρου, όπου χαρακτηριστικό τους είναι η προσπάθεια του καλλιτέχνη να εμβαθύνει στην ανθρώπινη μορφή όσο περισσότερο γίνεται.

Η προσωπογραφία I του καλλιτέχνη φιλοτεχνημένη από μολύβι σε χαρτί το 1958, εστιάζει στο βλέμμα με ιδιαίτερη ένταση αφού τονίζεται η έκφραση των ματιών σε σχέση με την υπόλοιπη σύνθεση. Έκφραση στοχασμού και περισυλλογής με μια διάθεση μελαγχολίας. Το πορτρέτο της μητέρας του καλλιτέχνη έργο του 1946 επίσης φιλοτεχνημένο από μολύβι σε χαρτί. Ο Τζακομέτι είχε δημιουργήσει πολλές προσωπογραφίες της μητέρας του, η οποία συνήθιζε να του ποζάρει ως μοντέλο πολύ τακτικά ήδη από τα πρώτα χρόνια της καλλιτεχνικής του πορείας. Το πρόσωπο και πάλι είναι το κυρίαρχο στοιχείο αυτής της δημιουργίας, η ανάγκη απόδοσης της ανθρώπινης μορφής και η ενδοσκόπηση. Το κεφάλι τονίζεται σε σχέση με το υπόλοιπο σώμα και η έκφραση του προσώπου αποτελεί το ζητούμενο.

Το πορτρέτο του Yanaihara (1960) είναι μια ελαιογραφία σε καμβά. Ένα έργο «αγιογραφικής» θα λέγαμε απόδοσης. Η βαθιά σημασία που δίνει ο Τζακομέτι στον άνθρωπο αποτελεί την πεμπτουσία της τέχνης του. Ο Ιάπωνας καθηγητής φιλοσοφίας Isaku Yanaihara (1918 – 1989) έφθασε στο Παρίσι το 1954 για να σπουδάσει με υποτροφία στη Σορβόννη και σύντομα γνώρισε πολλούς διανοούμενους και καλλιτέχνες. Ήταν ειδικός στη φιλοσοφία του υπαρξισμού των Σαρτρ και Καμύ, το βιβλίο του “L’ Etranger” μεταφράστηκε στα ιαπωνικά. Το Νοέμβριο του 1955 γνώρισε το Τζακομέτι στο café des Deux Magots και επισκέφθηκε πολλές φορές το ατελιέ του. Οι δυο τους ανέπτυξαν μια στενή φιλία και ο καλλιτέχνης το 1956 του ζήτησε να ποζάρει. Η πρώτη συνάντηση έγινε 6 Οκτωβρίου 1956 και ήταν η αρχή μιας σειράς συναντήσεων οι οποίες έλαβαν χώρα τα επόμενα χρόνια μέχρι το 1961 στα τέσσερα ταξίδια του καθηγητή στο Παρίσι. Ο Yanaihara πόζαρε αμέτρητες ώρες για το Τζακομέτι και όπως χαρακτηριστικά έγραφε ο καλλιτέχνης σε γράμμα του στον Pierre Matisse τον Οκτώβριο του 1956 ο Ιάπωνας φίλος πόζαρε ακίνητος σαν άγαλμα. Ο Yanaihara συνήθιζε να γευματίζει με το Τζακομέτι και στη συνέχεια το απόγευμα πήγαινε στο ατελιέ του και πόζαρε μέχρι αργά το βράδυ. Επίσης ηχογράφησε πολλές συνομιλίες τους και εξέδωσε μια μονογραφία στην Ιαπωνία για τον καλλιτέχνη το 1958. Το γεγονός ότι ο καθηγητής είχε συνάψει ερωτικές σχέσεις με τη γυναίκα του Τζακομέτι και το γνώριζε ο ίδιος τον δυσκόλεψε στην ολοκλήρωση των έργων του με τον τρόπο που πιθανώς επιθυμούσε.

Οι πολύμηνες αυτές συναντήσεις είχαν ως αποτέλεσμα τη δημιουργία 12 πινάκων, πολλών σχεδίων και 2 γλυπτών.

Το συγκεκριμένο πορτρέτο του 1960 μας δίνει μια βαθιά υπαρξιακή κατάσταση η οποία αποτυπώνεται στο πρόσωπο το οποίο είναι εμφανώς μικρότερο από το σώμα, όμως ακριβώς αυτή η αντίθεση είναι που μας κάνει να εστιάσουμε στο πρόσωπο που είναι αριστοτεχνικά φιλοτεχνημένο. Είναι μια σπουδή στην ύπαρξη σε τόνους γκρι με μια χρυσίζουσα ώχρα να περιβάλλει τη σύνθεση και να λειτουργεί με ιεροτελεστικό τρόπο. Και εδώ θα μάθετε πώς να επιλέξετε ένα πανεπιστήμιο στην Πολωνία.

Στις εξαϋλωμένες, επιμήκεις μορφές του Τζακομέτι και τα υπαρξιακά πορτρέτα του, διαφαίνεται η εσωτερική πάλη του καλλιτέχνη και οι βαθύτερες αγωνιώδεις αναζητήσεις του για μια αποτύπωση του ενδότερου ψυχισμού του ανθρώπου. Στοχασμοί, σκέψεις, ονειροπολήσεις, φόβοι, αγωνίες, όνειρα, ένα ψυχαναλυτικό ταξίδι στην ύπαρξη.

Πηγές:

https://www.stephenongpin.com/object/790242/18204/portrait-of-isaku-yanaihara

https://www.fondation-giacometti.fr/en/database/166912/isaku-yanaihara

https://goulandris.gr/el/artwork/giacometti-alberto-portrait-of-yanaihara

https://books.google.gr/

https://goulandris.gr/el/artwork/giacometti-alberto-portrait-1

https://goulandris.gr/el/artwork/giacometti-alberto-the-artists-mother

.