Φλορά Τριστάν - η πρωτοπόρος φεμινίστρια και επαναστάτρια γιαγιά του Γκωγκέν

| 17/01/2021

Η Φλορά Τριστάν (Flora Tristán), συγγραφέας, επαναστάτρια και φεμινίστρια, γιαγιά του Πωλ Γκωγκέν από την πλευρά της μητέρας του, γεννήθηκε τον Απρίλιο του 1803  στο Μπορντώ της Γαλλίας. Η μητέρα της ήταν Γαλλίδα και ο πατέρας της Ισπανός από το Περού. Μεγάλωσε σε ένα σπίτι το οποίο επισκεπτόταν συχνά ο Σιμόν Μπολίβαρ, διότι ήταν στενός φίλος του πατέρα της. Ο θάνατός του το 1807 έφερε την οικογένεια σε οικτρή οικονομική κατάσταση.

Η Φλορά αναγκάστηκε να δουλέψει ως εργάτρια σε βιοτεχνία χαρακτικών. Σε μικρή ηλικία, μόλις 17 ετών, έκανε έναν αποτυχημένο γάμο με τον εργοδότη της, από τον οποίο δεν μπορούσε να αποδεσμευτεί. Μετά από πολλές προσπάθειες, κατάφερε να διατηρήσει την επιμέλεια των τριών παιδιών της.

Το 1833 ταξίδεψε στο Περού για να εξασφαλίσει από τον θείο της κάποια κληρονομιά την οποία όμως τελικά δεν πήρε. Το ταξίδι όμως αυτό την έκανε να δει τη δυστυχία των γυναικών από την καταπίεση των ανδρών και να την οδηγήσει σε ριζοσπαστικές αντιλήψεις. Όταν επέστρεψε στη Γαλλία ο σύζυγός της την πυροβόλησε, αλλά επέζησε και τελικά κέρδισε το διαζύγιό της.

Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1830 ασχολήθηκε με τον ουτοπικό σοσιαλισμό των Charles Fourier, Victor Thinkant, Robert Owen και George Sand. Άσκησε όμως κριτική σε πολλά σημεία των ουτοπιστών σοσιαλιστών. Πίστευε ότι η θεωρία τους ανέκοπτε τη δράση των εργατών και ήταν σε ένα βαθμό μη ρεαλιστική.

Κατά τις επισκέψεις της στην Αγγλία τη δεκαετία του 1830 αποτύπωσε σοκαρισμένη τις συνθήκες ζωής των εργατών γράφοντας:

«Από τότε που γνώρισα το αγγλικό προλεταριάτο δεν θεωρώ πια ότι η δουλεία είναι η χειρότερη ανθρώπινη δυστυχία. Ο δούλος είναι σίγουρος για το ψωμί του σε όλη τη ζωή του και ότι θα τον φροντίσουν όταν αρρωστήσει. Αντιθέτως δεν υπάρχει κανένας δεσμός ανάμεσα στον εργάτη και τον Άγγλο εργοδότη. Αν ο τελευταίος δεν έχει δουλειά να του δώσει ο εργάτης πεθαίνει από πείνα και αν είναι άρρωστος πεθαίνει στο αχυρόστρωμά του. Αν γεράσει ή αν μείνει ανάπηρος από κάποιο ατύχημα, απολύεται και αρχίζει να ζητιανεύει στα κλεφτά από φόβο μήπως συλληφθεί».

Η ζωή της ήταν μια εκτεταμένη επιδίωξη ανεξαρτησίας: από τον άντρα της, από τη φτώχεια, από συμβατικές ιδέες για τη γυναικεία και την κοινωνική οργάνωση.

Η σοσιαλιστική της σκέψη και η βαθιά κατανόησή της για την εργασία και την εργατική τάξη την οδήγησε το καλοκαίρι του 1843 στην έκδοση του σύντομου βιβλίου “L’ Union Οuvrière ή “The Worker’s Union”. Η Τριστάν πλήρωσε για τη δημοσίευσή του συλλέγοντας χρήματα από τεχνίτες, εργάτες, ποιητές, ζωγράφους. Η έκδοση ήταν πολύ επιτυχημένη και επανεκδόθηκε αρκετές φορές με χρήματα των εργαζομένων.

Η ενότητα επίσης ήταν το κλειδί, γιατί εξέφρασε το γεγονός ότι όλοι οι εργαζόμενοι – εργαζόμενοι άνδρες και γυναίκες – μοιράστηκαν ένα κοινό ενδιαφέρον και μια κοινή μοίρα.

Το βιβλίο της Τριστάν υποστήριξε ότι η συνδικαλιστική σκέψη δεν έπρεπε να διαχωρίζει τα φύλα, οι άνδρες θα έπρεπε να εγκαταλείψουν τα τοπικά τους σωματεία και να ενωθούν με τις γυναίκες παντού, για να δημιουργήσουν κάτι ιστορικά νέο, μια εργατική ένωση ανδρών και γυναικών.

Τα επιχειρήματα σε αυτό το κείμενο ήταν απλά και τολμηρά: οι συνθήκες τόσο των γυναικών όσο και των μισθωτών μοιάζουν με δουλεία. Ήρθε η ώρα οι εργαζόμενοι και των δύο φύλων να σχηματίσουν μια κοινή διεθνή ένωση: «προχωρώντας στο όνομα της καθολικής ενότητας,  δεν πρέπει να κάνουμε καμία διάκριση μεταξύ εθνικοτήτων ή ανδρών και γυναικών εργαζόμενων, που ανήκουν σε οποιοδήποτε έθνος της γης».

Αγωνίστηκε για τα εκλογικά δικαιώματα ανδρών και γυναικών, τη νομιμοποίηση του διαζυγίου και τη γενικότερη χειραφέτηση των γυναικών, η οποία όμως θα έπρεπε να συμβαδίζει με τη χειραφέτηση των εργατών.

Ένα στοιχείο που θεωρούσε πολύ βασικό ήταν η διεθνοποίηση των κοινωνικών ζητημάτων. Η απελευθέρωση, η αυτονομία, η ισότητα θα έπρεπε να αντιμετωπιστούν και να επιλυθούν σε διεθνές επίπεδο.

Τα γραπτά της επηρέασαν την εξέλιξη της φεμινιστικής και σοσιαλιστικής σκέψης.  Διατύπωσε μια σειρά προβληματισμών γύρω από τις πολιτικές ελευθερίες και την συλλογική ανεξαρτησία, οι οποίοι παραμένουν ακόμα ζητούμενο.

Πέθανε το 1844 σε ηλικία 41 ετών από τυφοειδή πυρετό. Το 1846, η κόρη της Αλίν παντρεύτηκε τον δημοσιογράφο Κλοβίς Γκωγκέν και απέκτησαν τον ζωγράφο Πωλ Γκωγκέν (1848 -1903).

Το 2003 ο συγγραφέας Mario Vargas Lliosa εξέδωσε το βιβλίο El paraíso en la otra esquina (The Way to Paradise), μια ιστορική διπλή βιογραφία για τον Πωλ Γκωγκέν και την Τριστάν Φλορά. Ο Γκωγκέν δεν γνώρισε την Τριστάν όμως υπάρχουν πολλές πτυχές της αντισυμβατικότητάς του όπως και πολλές ομοιότητες της προσωπικότητάς του με εκείνη.


Πηγές:

 

κεντρική εικόνα: Πορτραίτο τής Φλορά Τριστάν από άγνωστο καλλιτέχνη, πηγή: https://britishwomentravelwriters.wordpress.com/2020/05/01/the-feminist-and-socialist-vision-of-flora-tristan/ 

Η Κατερίνα Κοφφινά είναι πολιτισμολόγος. Σπούδασε «Ευρωπαϊκό Πολιτισμό» με μεταπτυχιακή εξειδίκευση στη Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και Εφαρμοσμένες Εικαστικές Τέχνες στις σχολές Βακαλό και Αrtes (πρώην Δοξιάδη). Έχει εργαστεί πολλά χρόνια στον αρχιτεκτονικό χώρο. Έχει συνεργαστεί με ιδρύματα και συλλόγους στην παραγωγή καλλιτεχνικών και ιστορικών προγραμμάτων, καθώς και με τα περιοδικά «Ιστορία - Πάπυρος», «Science Illustrated», «Ιστορικά Θέματα», "Πολίτες" «Το Περιοδικό». Είναι ιδρυτικό μέλος της Ομάδας Παραγωγής Δημόσιας Ιστορίας "hιστορισταί". Επίσης είναι μέλος και γραμματέας του Δ.Σ του Συλλόγου Πτυχιούχων Ευρωπαϊκού Πολιτισμού.