Χιροσίμα – Ναγκασάκι: Τα πυρηνικά ως μέγιστο όπλο απέναντι στους λαούς

72 χρόνια μετά τον απόλυτο εφιάλτη τίποτε δεν φαίνεται να έχει αλλάξει, μόνο οι ισορροπίες είναι πιο εύθραυστες

| 06/08/2017

8.15 πμ, 6 Αυγούστου 1945. Οι δείκτες σταματούν και ο χρόνος «παγώνει». Ένας φρικτός και πρωτόγνωρος θάνατος. Μια μεγάλη λάμψη και ένας υπόκωφος τεράστιος βόμβος. Και μετά ένα απερίγραπτο αίσθημα καψίματος. Παντού. Αυτό έλεγαν οι μαρτυρίες. Μέσα σε δευτερόλεπτα η γραφική Χιροσίμα μετατράπηκε σε σωρό ερειπίων. Είχε μόλις γίνει στόχος της πρώτης ρίψης ατομικής βόμβας.

Σε ακτίνα δύο χιλιομέτρων, δεν μένει ίχνος ζωής. Επί μέρες, σοροί ανασύρονται και επί τόπου καίγονται. Όσοι εισήλθαν στην πόλη για να βρουν συγγενείς ή για να βοηθήσουν, μολύνονται από ραδιενέργεια και πεθαίνουν εβδομάδες ή κάποιους μήνες αργότερα.

Δεκαέξι ώρες μετά την ρίψη του Little Boy, της ατομικής βόμβας ουρανίου, στην πόλη, ο Αμερικανός τότε πρόεδρος Χάρυ Τρούμαν ζήτησε από την Ιαπωνία να παραδοθεί άνευ όρων αλλιώς «να περιμένει μια βροχή ερειπίων από τον ουρανό, κάτι που κανείς μέχρι τώρα δεν έχει δει ποτέ στη γη». Τρεις μέρες αργότερα, στις 9 Αυγούστου, μια ακόμη πυρηνική βόμβα, πλουτωνίου, αυτή τη φορά, (Fat Man), καταστρέφει το Ναγκασάκι.

Τους πρώτους τέσσερις μήνες μετά την ρίψη των δύο πυρηνικών βομβών συνολικά 90.000 – 146.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στην Χιροσίμα και άλλοι 39.000 – 80.000 στο Ναγκασάκι. Από αυτούς οι μισοί περίπου πέθαναν μέσα στο πρώτο 24ώρο από τον βομβαρδισμό. Χιλιάδες ακόμη χάθηκαν, τους μήνες που ακολούθησαν, από τα σοβαρά εγκαύματα, από τις συνέπειες της μόλυνσης από ραδιενέργεια.

Η συντριπτική πλειοψηφία των θυμάτων ήταν πολίτες. Στη Χιροσίμα δε μεταξύ των θυμάτων υπήρχε και σημαντικός αριθμός κρατουμένων στην μεγάλη στρατιωτική φυλακή της πόλης, όπου κρατούνταν αντιφρονούντες στο φασιστικό καθεστώς της Ιαπωνίας, κομμουνιστές ή και στρατιώτες που δεν θέλησαν, από ένα σημείο και μετά, να συμμετάσχουν στον πόλεμο. Πρόκειται για μια «λεπτομέρεια» που είθισται να περνά στο περιθώριο. Το μεγάλο αντιπολεμικό και αντιφασιστικό κίνημα εντός της Ιαπωνίας, το οποίο ανοιχτά κατήγγειλε τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα της επιθετικότητας του Άξονα, η Αστυνομία Σκέψης με πρώτο στόχο, όπως αναφέρουν και τα επίσημα κρατικά έγγραφα, τους κομμουνιστές, τους εργάτες, τους μικρομεσαίους επιχειρηματίες, τους διαφωνούντες στρατιώτες, οι συλλήψεις και οι βασανισμοί τους, αλλά και οι εκτελέσεις τους είναι μια «μαύρη τρύπα» που σπάνια θίγεται.

Όπως και ο θάνατος 40.000 – 50.000 Κορεατών σκλάβων στις δύο βομβαρδισμένες πόλεις, από τους συνολικά 670.000 Κορεάτες που ως αιχμάλωτοι αξιοποιούνταν σε καταναγκαστικά έργα από τους Ιάπωνες. Χρειάστηκαν δεκαετίες δικαστικών αγώνων προκειμένου να αναγνωριστούν και αυτοί ως θύματα της ατομικής βόμβας και να αποκτήσουν πρόσβαση σε ειδικά προγράμματα αποκατάστασης και σε επιδόματα.

Γιατί οι ΗΠΑ αποφάσισαν να ρίξουν την ατομική βόμβα;

Τον Αύγουστο του 1942, οι ΗΠΑ είχαν ξεκινήσει το γνωστό και ως Manhattan Project για την κατασκευή ατομικής βόμβας. Το Σεπτέμβριο του 1944, το πρόγραμμα είχε ολοκληρωθεί και η αμερικανική πολιτική ηγεσία αποφάσισε να χρησιμοποιήσει την ατομική βόμβα στην Ιαπωνία. Η πρώτη δοκιμή έγινε στις 16 Ιουλίου 1945 στην έρημο του Νέου Μεξικού. Αν και τον Μάιο του 1945 η Γερμανία είχε υπογράψει συνθήκη παράδοσης, η αμερικανική πολιτική ηγεσία δεν εγκατέλειψε τα σχέδιά της για τους βομβαρδισμούς. Ως επίσημη δικαιολογία προτάχθηκε η ανάγκη άμεσης παράδοσης της Ιαπωνίας προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές.

χιροσιμα3

Εντούτοις, η στρατιωτική ηγεσία των ΗΠΑ δεν συμμερίζεται την άποψη αυτή. Ενδεικτικά ο στρατηγός και μετέπειτα πρόεδρος Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, που τότε ήταν ανώτατος διοικητής των συμμαχικών δυνάμεων, ο άνθρωπος πίσω από τα περισσότερα στρατιωτικά σχέδια των συμμάχων στην Ευρώπη και στην Ιαπωνία, δήλωνε στο Newsweek στις 11 Νοεμβρίου 1963, ότι η Ιαπωνία ήταν έτοιμη να παραδοθεί και δεν υπήρχε κανένας λόγος να βομβαρδιστεί με τόσο τρομακτικό όπλο. Και μάλιστα, σημείωνε ότι είχε εκφράσει ανοιχτά της αντιρρήσεις του στον Αμερικανό τότε υπουργό Πολέμου.

Ανάλογη άποψη είχε εκφράσει, όπως έγινε γνωστό αργότερα, και ο ναύαρχος Ουίλλιαμ Λήχυ, ο πλέον ανώτερος αξιωματικός του αμερικανικού στρατού από το 1942 μέχρι το 1949 οπότε αποτάχθηκε, ο οποίος ήταν και ντε φάκτο αρχηγός του αμερικανικού ΓΕΣ. Ο Λήχυ δήλωνε, χρόνια αργότερα επίσης, ότι δεν υπήρχε κανένας λόγος να χρησιμοποιηθεί αυτό το βάρβαρο όπλο κατά της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι γιατί η Ιαπωνία ετοιμαζόταν να παραδοθεί. Μάλιστα, υποστήριξε ότι κατά την γνώμη του και από ηθικής άποψης ήταν εξαιρετικά αρνητική η ρίψη αυτών των βομβών γιατί έφερνε τις ΗΠΑ στο επίπεδο των πιο βάρβαρων δυνάμεων των σκοτεινότερων χρόνων της ανθρώπινης ιστορίας, άποψη που είχε εκφράσει και ο Αϊζενχάουερ, αλλά και η πλειοψηφία της αμερικανικής στρατιωτικής ηγεσίας.

Όσο για τον γνωστό Αμερικανό στρατηγό Μακ Άρθουρ, όπως ομολόγησε μετά από χρόνια, ούτε καν ρωτήθηκε για το αν πρέπει να χρησιμοποιηθεί η ατομική βόμβα. Επέμεινε και αυτός ότι από καθαρά στρατιωτική άποψη δεν υπήρχε καμία δικαιολογία για να γίνει αυτό.

Η ρίψη των ατομικών βομβών, συνεπώς, ήταν πολιτική απόφαση. Μια απόφαση που δεν είχε διόλου να κάνει με την εξέλιξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου που είχε, ήδη, κριθεί. Είχε να κάνει με τη διαμόρφωση ισορροπιών στην μεταπολεμική ανθρωπότητα με τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις της δύσης, και κυρίως τις ΗΠΑ που αναδείχτηκαν μετά τον πόλεμο στην ισχυρότερη δύναμη παραγκωνίζοντας τις πρώην αυτοκρατορίες, να είναι αποφασισμένες να περιορίσουν, με κάθε τρόπο, την ισχύ και την επιρροή της ΕΣΣΔ, της οποίας η ηρωική αντίσταση στο ανατολικό Μέτωπο σε συνδυασμό με τα επιτεύγματα της μπολσεβίκικης επανάστασης του ’17 την καθιστούσαν μεγάλο πόλο έλξης.

Κατά την υπογραφή της συνθήκης της Γιάλτα τον Φεβρουάριο του 1945, η ΕΣΣΔ έχει δηλώσει ότι θα συμμετάσχει στον πόλεμο κατά της Ιαπωνίας αν αυτή δεν έχει παραδοθεί τρεις μήνες μετά τη συνθηκολόγηση της ναζιστικής Γερμανίας, η οποία ήρθε τον Μάιο του ίδιου χρόνου. Οι τρεις μήνες συμπληρώνονταν και η Ουάσινγκτον είχε αρχίσει ήδη να ανησυχεί έντονα ότι η ΕΣΣΔ θα υλοποιούσε τη δέσμευσή της. Και το κύρος της θα πολλαπλασιαζόταν.

Επίσης, η αμερικανική ηγεσία είχε, ήδη, πληροφορηθεί ότι εντός της Ιαπωνίας, η δυσαρέσκεια ενάντια στο καθεστώς διογκωνόταν με ταχείς ρυθμούς. Χαρακτηριστικό είναι ότι στις 14 Φεβρουαρίου του 1945 είχε επιδοθεί στον αυτοκράτορα υπόμνημα από τον προπολεμικό πρωθυπουργό, πρίγκηπα Κονόε Φουμιμάρο, εκπρόσωπο της εσωκαθεστωτικής αντιπολίτευσης, στο οποίο υπογραμμιζόταν ότι είναι άμεση η ανάγκη συνδιαλλαγής με τις ΗΠΑ και τερματισμού του πολέμου προκειμένου να αποτραπεί η ολοένα πιο έντονη τάση κοινωνικής ανατροπής η οποία κατονομαζόταν σαφώς ως «κομμουνιστική επανάσταση που ενδέχεται να συνοδεύσει την ήττα» στον πόλεμο και ν’ απειλήσει τη συνέχιση του αυτοκρατορικού θεσμού.

Έπρεπε να σταλεί ένα μήνυμα προς την ΕΣΣΔ και προς τους λαούς που προσέβλεπαν σε αυτήν: για το ποιος είναι ο ισχυρότερος και για το ότι δεν πρόκειται να σταματήσει πουθενά προκειμένου να πετύχει το στόχο του. Το μήνυμα στάλθηκε μέσα από τον απόλυτο όλεθρο.

Μάλιστα, για πρώτη φορά επιλέχθηκε να μην ειδοποιηθούν με φυλλάδια οι κάτοικοι των δύο πόλεων – στόχων, αν και σε όλους τους προηγούμενους βομβαρδισμούς με συμβατικά όπλα τα αμερικανικά αεροσκάφη ειδοποιούσαν με φυλλάδια ώρες πριν τους κατοίκους να προστατευθούν. Ο λόγος ήταν καταρχήν ότι η αμερικανική ηγεσία ήθελε να πετύχει το μάξιμουμ δυνατό ψυχολογικό σοκ ενώ ταυτόχρονα να προστατευθεί για την περίπτωση που κάτι δεν πήγαινε καλά και τελικά η βόμβα δεν είχε τα αποτελέσματα που αναμένονταν. Η στάση αυτή οδήγησε στην μεγιστοποίηση του καταστροφικού της αποτελέσματος μεταξύ των πολιτών.

AppleMark

AppleMark

Γιατί επιλέχθηκαν Χιροσίμα – Ναγκασάκι;

Η Χιροσίμα, με εναλλακτικές επιλογές τις πόλεις Ναγκασάκι και Κοκούρα, επιλέχθηκαν, καταρχήν, ως στόχος για την ρίψη των ατομικών βομβών επειδή είχαν υποστεί τις μικρότερες καταστροφές κατά τη διάρκεια των αλλεπάλληλων προηγούμενων αμερικανικών βομβαρδισμών με συμβατικά όπλα. Σε μια απίστευτη επίδειξη κυνικότητας εκτιμήθηκε ότι με τον τρόπο αυτό θα μπορούσε καλύτερα να αποτιμηθεί το αποτέλεσμα των ατομικών βομβών και να αναδειχθεί το μέγεθος της καταστροφής που μπορούσε να επιφέρει.

Ταυτόχρονα, υπήρχε και ένας άλλος λόγος που επιλέχθηκε η Χιροσίμα. Σε αυτήν βρίσκονταν αρκετές στρατιωτικές εγκαταστάσεις αλλά και μία από τις μεγαλύτερες στρατιωτικές φυλακές στις οποίες κρατούνταν αντιφρονούντες, φιλειρηνιστές, αρνητές στράτευσης, κομμουνιστές. Το μήνυμα έπρεπε να φτάσει και σε αυτούς.

Πάθημα μεν, μάθημα όχι

Σήμερα 72 χρόνια μετά, μπορεί ο Αμερικανός πρώην Πρόεδρος Ομπάμα να έγινε ο πρώτος Πρόεδρος των ΗΠΑ που επισκέφτηκε τη Χιροσίμα και ζήτησε συγνώμη αλλά το πάθημα δεν έχει γίνει μάθημα. Αντίθετα ο όλεθρος παραμένει πάνω από τα κεφάλια της ανθρωπότητας ως μέγιστη απειλή στο πλαίσιο της κλιμάκωσης της καπιταλιστικής κρίσης, και της, κατά συνέπεια, έντασης της ιμπεριαλιστικής επιθετικότητας. Εννιά χώρες στον κόσμο διαθέτουν (επισήμως) ισχυρότατα πυρηνικά όπλα, σύμφωνα με το Κέντρο Ελέγχου Όπλων (Center for Arms Control and Non-Proliferation). Υπολογίζεται ότι συνολικά κατέχουν περίπου 15.741 πυρηνικά όπλα, με τη Ρωσία και τις ΗΠΑ να έχουν πάνω από 14.000 πυρηνικές κεφαλές.

Η Ρωσία βρίσκεται στην πρώτη θέση με κατ’ εκτίμηση 7.658 και ακολουθούν σε απόσταση αναπνοής οι ΗΠΑ με 7.038. Στη συνέχεια στην λίστα αυτή βρίσκεται η Γαλλία με 300 και το Ηνωμένο Βασίλειο με 225. Η Κίνα είναι στην πέμπτη θέση με 180-230. Ακολουθούν το Πακιστάν και η Ινδία όπως και η ΛΔ Κορέας. Στην λίστα του Κέντρου περιλαμβάνεται και το Ισραήλ, αν και ουδέποτε ανοιχτά δεν παραδέχτηκε την κατοχή πυρηνικών όπλων, αλλά ούτε και την διέψευσε. Δυτικοί αξιωματούχοι είναι πεπεισμένοι ότι πολύ κοντά στην απόκτηση πυρηνικών όπλων βρίσκεται και η Σαουδική Αραβία η οποία έχει συμφωνία με το Πακιστάν για προμήθεια πυρηνικών κεφαλών σε λίγα μόλις 24ωρα στην περίπτωση που απειληθεί η ασφάλειά της.

πυρηνικά

Η Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών και η λογική του ισχυρού…

Υπό το βάρος ενός ολοένα πιο ισχυρού αντιπολεμικού φιλειρηνικού κινήματος τις δεκαετίες του ’60 – ’70, δια του ΟΗΕ, τέθηκε επί τάπητος η Συμφωνία για την Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (ΝΤΡ) η οποία υπογράφτηκε το 1968 και τέθηκε σε ισχύ το 1970. Τον Μάη του 1995 η συμφωνία παρατάθηκε επ’ αόριστον. Προβλέπει περιορισμό της διάδοσης των πυρηνικών όπλων, χρήση της πυρηνικής ενέργειας μόνο για ειρηνικούς σκοπούς και ως απώτερο στόχο τη σταδιακή επίτευξη πυρηνικού αφοπλισμού. Η συμφωνία έχει υπογραφεί από 191 χώρες, εκ των οποίων η ΛΔ Κορέας αποχώρησε το 2003. Τέσσερις χώρες δεν υπέγραψαν ποτέ τη συνθήκη: Ινδία, Πακιστάν, Ισραήλ, Νότιο Σουδάν.

Παρόλα αυτά, ακόμη και αυτή η Συνθήκη δεν αποτελεί παρά μια αντανάκλαση της ισορροπίας δυνάμεων που επικρατεί παγκοσμίως με τις μεγάλες δυνάμεις να θέτουν τους όρους τους και να είναι «λιγότερο ίσες μεταξύ ίσων». Έτσι μέσα στο ίδιο το κείμενο της Συμφωνίας για την Μη Διάδοση των Πυρηνικών αναγνωρίζονται δικαιωματικά ως κράτη με πυρηνικά όπλα τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας: ΗΠΑ, Μ. Βρετανία, Γαλλία, Ρωσία και Κίνα, τα οποία εννοείται δεν υπόκεινται σε σχετικούς ελέγχους.

Αντίθετα, δεν αναγνωρίζεται, τυπικώς, δικαίωμα σε άλλη χώρα να έχει πυρηνικά όπλα. Αυτή ακριβώς η πρόβλεψη χρησιμοποιήθηκε ως πρόσχημα και μοχλός μέγιστης πίεσης προς το Ιράν, όλα τα τελευταία χρόνια, με επίκεντρο το πυρηνικό του πρόγραμμα, μέχρις ότου επιτευχθεί μετά από έντονο παρασκήνιο και αλλεπάλληλα ενδο-ιμπεριαλιστικά παζάρια, η συμφωνία Τεχεράνης – Δύσης για το θέμα. Την ίδια ώρα, Ινδία και Πακιστάν περιφρονούν ανοιχτά τη Συνθήκη για τη Μη διάδοση των Πυρηνικών, όπως και τους ελέγχους της Διεθνούς

Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας χωρίς καμία απολύτως συνέπεια. Στο απυρόβλητο και το Ισραήλ το οποίο έχει σχεδόν πετάξει κλωτσηδόν εκτός του εδάφους του επικεφαλής της Υπηρεσίας και έχει αρνηθεί τον οποιονδήποτε έλεγχο αρνούμενο να ξεκαθαρίσει αν έχει ή όχι πυρηνικά όπλα.

… αλλά και του ΝΑΤΟ

Επίσης, διόλου τυχαία, η Συνθήκη δεν αποκλείει την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων σε μια χώρα στο πλαίσιο στρατιωτικών συμμαχιών. Έτσι, στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ ισχύει η αρχή της «πυρηνικής διανομής» (nuclear sharing), δηλαδή επιτρέπεται μία πυρηνική δύναμη μέλος του ΝΑΤΟ να αναπτύξει πυρηνικά της όπλα σε άλλες χώρες μέλη που δεν διαθέτουν πυρηνικό οπλοστάσιο στο όνομα της «ενίσχυσης της αποτρεπτικής δυνατότητας της συμμαχίας» απέναντι στους εξωτερικούς εχθρούς: παλιότερα την ΕΣΣΔ σήμερα, όπως όλα δείχνουν, τη Ρωσία.

Στο πλαίσιο της συγκεκριμένης αρχής, αμερικανικά πυρηνικά όπλα έχουν αναπτυχθεί σε Ιταλία, Γερμανία, Ολλανδία, Βέλγιο και Τουρκία με πάρα πολλούς εμπειρογνώμονες ασφαλείας, πλέον, να κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου λόγω της διάχυσης της δράσης ακραίων ισλαμιστικών στοιχείων όπως το ISIS τόσο για την ασφάλεια των χώρων αποθήκευσης των πυρηνικών αυτών όπλων (πχ βρίσκονται στη βάση Ιντσιρλίκ της Τουρκίας που θεωρείται «γενέτειρα» του αποτυχημένου πραξικοπήματος κατά του Ερντογάν αλλά και στην αεροπορική βάση Kleine Brogel του Βελγίου όπου καταγράφηκε ένοπλη δολοφονική επίθεση με θύμα έναν από τους φρουρούς λίγες μέρες μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στις Βρυξέλλες) όσο και για το ενδεχόμενο να πέσουν κάποια στιγμή στα «λάθος χέρια». Όσον αφορά στο ενδεχόμενο χρήσης αυτού του οπλοστασίου, τυπικώς θα πρέπει να συμφωνεί και η χώρα προμηθευτής και η χώρα που τα φιλοξενεί. Πυρηνικά όπλα οι ΗΠΑ έχουν αναπτύξει και στο Καναδά στο πλαίσιο της Βορειοαμερικανικής Διαστημικής Αμυντικής Διοίκησης – Norad -.

Σε ευρωπαϊκό έδαφος υπολογίζεται ότι βρίσκονται σήμερα 150 πυρηνικές βόμβες και εξ αυτών το 2014 η Ρωσία κατήγγειλε ότι κάποιες μεταφέρθηκαν κρυφά σε χώρες του ΝΑΤΟ που βρίσκονται στα σύνορά της προειδοποιώντας ότι δεν πρόκειται να μείνει αναπάντητη η κίνηση αυτή. Μετά τις πρόσφατες εξελίξεις στην Τουρκία και τις τρομοκρατικές επιθέσεις σε Γαλλία και σε Βέλγιο, η πίεση για αύξηση της ασφάλειας πέριξ των αποθηκευτικών χώρων των πυρηνικών βομβών έχει ενταθεί και αυτό μεταφράζεται σε αίτημα για αύξηση των στρατιωτικών δαπανών στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ παρά την οξεία κρίση στην οποία βρίσκονται οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Οι ΗΠΑ έχουν, ήδη, ανοιχτά δηλώσει ότι δαπανούν περί τα 100 εκατομμύρια δολάρια για την ασφάλεια των πυρηνικών όπλων στην Ευρώπη και ετοιμάζονται για αύξηση του κονδυλίου.

Έτσι, μετά τα «συγνώμη» Ομπάμα, τα κροκοδείλια δάκρυα για τον «κίνδυνο» των πυρηνικών όπλων του Ιράν, τα ανύπαρκτα «όπλα μαζικής καταστροφής» του καθεστώτος Σαντάμ κ.ο.κ. ο πυρηνικός όλεθρος παραμένει το ισχυρότερο όπλων των μεγάλων δυνάμεων με την εμφάνιση μη κρατικών παραγόντων όπως το ISIS και σειρά άλλων ακραίων είτε ισλαμιστικών είτε ακροδεξιών οργανώσεων σε διάφορα σημεία του πλανήτη, να καθιστούν τον πυρηνικό εφιάλτη πανταχού παρόν, 72 χρόνια μετά..

χιροσιμα4

Ανάμεσα στις δύο μεγάλες αγάπες, την ψυχολογία και τη δημοσιογραφία, την μία την σπούδασε και την άλλη την έκανε επάγγελμα. Καμβάς το διεθνές ρεπορτάζ. Eκεί που δυστυχώς οι ζωές γίνονται ακόμη αριθμοί. Αγαπημένη ερώτηση: γιατί. Αγαπημένο μέσο: οι λέξεις, γραπτές ή ραδιοφωνικές. Μετά κόπων και βασάνων, κατάφερε να ολοκληρώσει διδακτορική διατριβή, όπου αποπειράθηκε να συνδυάσει πολιτική φιλοσοφία και σύγχρονες εξελίξεις.