Ψηλαφίζοντας την τέχνη

Με τα μάτια κλειστά...στο Μουσείο Αφής

| 08/11/2014

Σε ένα παλιό διώροφο νεοκλασικό στην Καλλιθέα, με κλειστά τα μάτια, καθοδηγούμενη. Περίεργη αίσθηση! Τα χέρια μου ακουμπούν μια κρύα επιφάνεια, ένα σμιλευμένο στητό γυναικείο στήθος, αργότερα μια σπασμένη μυτούλα, ένα κεφάλι με βοστρύχους, κάτι που αδυνατώ να καταλάβω τι είναι.

Φωτογραφίες: Γιάννης Καραμπάτσος

Προσπαθώ να επιστρατεύσω γνώσεις πρώτου έτους του τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας (πάνε χρόνια!) για να καταλάβω ποιο άγαλμα ακουμπώ κάθε φορά. Δεν είναι εύκολο. Το βρήκα! Η Αφροδίτη της Μήλου, ο Ερμής του Πραξιτέλη, ο Δίας εξακοντίζει μια αστραπή. Οι επιτυχίες μου σταματούν εδώ. Η συνοδός μου, η Αργυρώ, μου λέει να κινηθούμε σε άλλο δωμάτιο. Η κίνηση στα τυφλά με αγχώνει, το ανέβασμα στη σκάλα ακόμη περισσότερο.  Η ξενάγηση συνεχίζεται. Ψηλαφίζω μακέτες: μάλλον κάποιου ναού. Μα τι είναι αυτή η τεράστια ολόγλυφη επιφάνεια;

10752357_10205193496542255_119930527_o

ακριβή αντίγραφα πρωτότυπων αγαλμάτων

Βγάζω τη μάσκα και περιηγούμαι στις αίθουσες, κάνοντας εγώ αυτήν τη φορά τη συνοδό του φωτογράφου μας, Γιάννη Καραμπάτσου, ο οποίος θέλει να πάρει μέρος στο παιχνίδι.  Η συλλογή γύψινων αγαλμάτων και ανάγλυφων, τα οποία είναι ακριβή αντίγραφα των πρωτοτύπων, είναι πλούσια, αποτυπώνοντας διάφορες περιόδους της αρχαίας τέχνης (αρχαϊκή εποχή, κλασσική εποχή, ελληνιστικοί χρόνοι). Στο χώρο υπάρχει και βυζαντινή συλλογή  που αποτελείται από ξυλόγλυπτο τέμπλο, επιτάφιο, εικόνες, μακέτα βυζαντινού ναού και διάφορα ιερατικά αντικείμενα.

10804653_10205193505142470_2103313522_o

μακέτα βυζαντινού ναού

Βρίσκομαι στο Μουσείο Αφής, το μόνο μουσείο για τυφλούς και άτομα με προβλήματα όρασης στη χώρα, και ένα από τα πέντε μουσεία τους είδους του στον κόσμο (Ιταλία, Γερμανία, Ισπανία, Κροατία, τα υπόλοιπα). Εδρεύει στη Δοϊράνης 198, στο παλιό κτήριο του σωματείου Φάρος Τυφλών Ελλάδος, το οποίο ίδρυσε και το μουσείο, το 1984. Η πρωτοβουλία αυτή αποτυπώνει «τη στροφή των τελευταίων δεκαετιών στην αγωγή, εκπαίδευση και ανάπτυξη των αισθήσεων των ατόμων με προβλήματα όρασης, με σκοπό την πρόσβαση τους στον πλούτο των κλασικών καλλιτεχνικών θησαυρών», όπως τονίζει η πρώην πρόεδρος του Φάρου Τυφλών, Δήμητρα Ασιδέρη, σε άρθρο της στο συλλογικό τόμο Πρόσβαση ΑμεΑ σε χώρους Πολιτισμού και Αθλητισμού.

10804771_10205193498542305_2145978177_o

Ο Φάρος Τυφλών ίδρυσε το Μουσείο το 1984

Το Μουσείο Αφής «προσφέρει μια διαδραστική, βιωματική απτική ξενάγηση με μάσκες, δίνει δηλαδή στους επισκέπτες τη δυνατότητα να ξεναγηθούν αγγίζοντας τα εκθέματα, κάτι που κανένα άλλο μουσείο στην Ελλάδα δεν προσφέρει» αναφέρει η Αργυρώ Καραβίνου, υπεύθυνη εκπαιδευτικών προγραμμάτων του μουσείου. Όλα τα υλικά ξενάγησης ανταποκρίνονται στις ανάγκες των ατόμων με προβλήματα όρασης (πινακίδες στη γραφή Braille, ηχητική ξενάγηση, μεγεθυμένα γράμματα για τους μερικώς βλέποντες), ενώ το μουσείο είναι προσβάσιμο σε όλες τις κοινωνικές ομάδες (ράμπα, ανελκυστήρας κλίμακας, τουαλέτα προσαρμοσμένη σε άτομα με κινητικά προβλήματα κ.λπ).

10807432_10205193511982641_1054948887_o

Η υπεύθυνη των εκπαιδευτικών προγραμμάτων Αργυρώ Καραβίνου

Σε ποιους απευθύνεται; Αρχικά στα άτομα με προβλήματα όρασης, τα οποία έχουν την ευκαιρία να αντιληφθούν με την αφή την πολιτιστική κληρονομιά. Αίρεται με αυτόν τον τρόπο μια βασική διάκριση σε βάρος των ΑμεΑ, καθώς οι παραδοσιακές μουσειακές εκθέσεις δεν είναι προσβάσιμες για τα άτομα με προβλήματα όρασης. Αφετέρου στους βλέποντες, οι οποίοι μπορούν να προσεγγίσουν με έναν τελείως πρωτότυπο τρόπο την τέχνη. Ομολογώ ότι η εμπειρία της απτικής προσέγγισης  ανοίγει νέους δρόμους για την αντίληψη της τέχνης, η ανατομία, οι διαστάσεις, τα υλικά των αγαλμάτων και ανάγλυφων γίνονται αντιληπτά με τελείως διαφορετικό τρόπο απ’ την οπτική προσέγγιση.

10804546_10205193500182346_319597052_o

Αντίγραφο Ερμή του Πραξιτέλους

Παράλληλα, το μουσείο προσφέρει εκπαιδευτικά προγράμματα για την ευαισθητοποίηση του κοινού σε θέματα τυφλότητας. «Δύο σχολικές ομάδες την ημέρα επισκέπτονται το μουσείο, παιδιά προσχολικής ηλικίας και μεγαλύτερα. Τα παιδιά κάνουν την ξενάγηση με τις μάσκες, την οποία αντιλαμβάνονται ως παιχνίδι (ο ένας φορά τη μάσκα και ο άλλος είναι συνοδός). Μέσα από αυτήν έρχονται σε επαφή με την τέχνη ενώ παράλληλα προσεγγίζουν βιωματικά, ζητήματα σχετικά με την κινητικότητα των τυφλών» μου λέει η Αργυρώ, «παράλληλος στόχος  είναι να αναγνωρίσουν έναν άνθρωπο με λευκό μπαστούνι και αν χρειαστεί να τον διευκολύνουν αν και όπου χρειαστεί», προσθέτει.

10754528_10205193493542180_1769409030_o

πινακίδες στη γραφή Braille

Και πώς αντιδρούν τα παιδιά σε αυτή την εμπειρία; «Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας πολλές φορές φοβούνται κατά την έναρξη της ξενάγησης, ενώ στη συνέχεια το διασκεδάζουν, συχνά μάλιστα τραγουδούν. Τα μεγαλύτερα αντιμετωπίζουν ‘’πονηρά’’ τα αγάλματα, εστιάζοντας σε σημεία. Οι πιο αγχωμένοι είναι οι ενήλικες, οι οποίοι είναι εξαρτημένοι από την όραση», αναφέρει η Αργυρώ.

10756517_10205193496902264_425717094_o

γραφομηχανή braille

Το Μουσείο Αφής είναι ανοιχτό κάθε Δευτέρα – Παρασκευή,  8:00 – 16:00, και Σάββατο – Κυριακή, κατόπιν συνεννόησης. Η είσοδος κοστίζει 2 ευρώ, ενώ είναι δωρεάν για ΑμεΑ και τους συνοδούς τους. Το Μουσείο Αφής στις 30 Νοεμβρίου 2014 είναι όλη την ημέρα ανοιχτά και ξεκινάει το ταξίδι προς τα Χριστούγεννα στολίζοντας το Χριστουγεννιάτικο δέντρο με πολλά παιχνίδια και δράσεις για μικρούς και μεγάλους. Πληροφορίες και δηλώσεις συμμετοχής:210-9415103 κα Αργυρώ Καραβίνου.

Από πιτσιρίκα ήθελε να «δουλέψει ένα φεγγάρι αλογάκι σε λούνα παρκ» (βλέπεις κάτι είχε πιάσει το αυτί της από το ποίημα της Τζένη Μαστοράκη, Δούρειος Ίππος). Τελικά δεν τα κατάφερε και ασχολήθηκε με πιο πεζά πράγματα όπως η ιστορία και η δημοσιογραφία. Από το 2008 γράφει στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο.