Όττο Ντιξ και Ούγκο Έρφουρτ

| 01/07/2020

Ο γερμανός καλλιτέχνης Wilhelm Heinrich Otto Dix (1891-1969) είναι γνωστός για τα ρεαλιστικά έργα του την περίοδο της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, την απεικόνιση της κτηνωδίας και του πολέμου.

Έργα που αποτυπώνουν τη φρίκη του πολέμου, την αγωνία, την κάθε είδους εκμετάλλευση του ανθρώπου και μια γενικότερη ζοφερή ατμόσφαιρα. Ο ζωγράφος έζησε την δύσκολη περίοδο του Μεσοπολέμου, η ιδιοσυγκρασία και η κοινωνική  ευαισθησία του τον οδήγησε στο σκοτεινό ύφος των δημιουργιών του. Έλεγε χαρακτηριστικά ότι:   «Πρέπει να δεις τον άνθρωπο σε μια ανεξέλεγκτη κατάσταση για να ξέρεις κάτι για αυτόν».

Ο Ντιξ φιλοτέχνησε πολλά πορτρέτα καλλιτεχνών, συναδέλφων, επιστημόνων, επαγγελματιών και ατόμων του πολιτισμού της εποχής του. Η εκφραστική και εξπρεσιονιστική του προσέγγιση έδωσε μια σειρά από δυναμικά έργα με έντονο το στοιχείο της κοινωνικής κριτικής. Μετωπικά πορτρέτα αντισυμβατικού χαρακτήρα με σατιρικές διαστάσεις.

Υπηρέτησε ως εθελοντής στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο αλλά η φρίκη του πολέμου τον επηρέασε βαθύτατα. Ο εφιάλτης αυτός στάθηκε έμπνευση αργότερα για μια σειρά από 50 χαρακτικά με τίτλο «ο πόλεμος» (Der Krieg). Εικόνες σκληρές που αποτυπώνουν τη βία και τη βαρβαρότητα σε όλες τους τις διαστάσεις με την κυριαρχία του θανάτου.

Συμμετείχε στο κίνημα της Νέας Αντικειμενικότητας και απεικόνισε την κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης με σατιρική και αιχμηρή διάθεση. Τον απασχόλησε επίσης η κοσμική  ζωή και η υποκρισία της.

 Τα έργα του Ντιξ, όπως και του Τζορτζ Γκρος, ασκούσαν έντονη κριτική στη γερμανική κοινωνία της εποχής, και κυρίως στους φόνους και το σεξουαλικό έγκλημα, που ήταν σε άνοδο στη Γερμανία μετά τον πόλεμο. Αποτύπωναν τη σκοτεινή όψη της ζωής με ιδιαίτερο ρεαλισμό,  την πορνεία, τη βία, τα γηρατειά και το θάνατο.

Ο Ούγκο Έρφουρτ (Hugo Erfurth) ήταν διάσημος γερμανός φωτογράφος πορτρέτων καλλιτεχνών, διανοούμενων και προσωπικοτήτων της δεκαετίας του 1920. Είχε φωτογραφίσει τον ΄Οττο Ντιξ αρκετές φορές   στο εργαστήριό του. Ό Έρφουρτ διακρινόταν για την άρτια τεχνική του και χρησιμοποιούσε πολύ το φυσικό φως. Επίσης πειραματιζόταν με διάφορες τεχνικές εκτύπωσης και ήταν πρωτοπόρος. Το εργαστήριό του βομβαρδίστηκε κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και το μεγαλύτερο μέρος του έργου του καταστράφηκε.

Ο ζωγράφος Max Liebermann είχε συμβουλέψει τον Ντιξ να ζωγραφίζει πορτρέτα «Πάνω απ όλα, ζωγραφίστε πολλά πορτρέτα! Σε κάθε περίπτωση, όλα όσα ζωγραφίζουμε οι Γερμανοί είναι πορτρέτα!

Πιστός σε αυτήν την παράδοση, της οποίας η καταγωγή προέρχεται από τη γερμανική αναγέννηση, ο Ντιξ φιλοτέχνησε το πορτρέτο του Hugo Erfurth με τον σκύλο του (1926) στο οποίο δεν χρησιμοποίησε μόνο επίσημες και συνθετικές λύσεις που προέρχονταν από προηγούμενα γερμανικά πορτρέτα, όπως η βαριά κουρτίνα, το έντονο μπλε φόντο, τη μορφή προφίλ και την παρουσία του σκύλου, Ajax, αλλά επίσης χρησιμοποίησε τη δύσκολη  τεχνική της tempera στον πίνακα. Αυτή η τεχνική επέτρεψε στον Ντιξ να καθορίσει τις μικρότερες λεπτομέρειες με τρόπο συγκρίσιμο με τους γερμανούς δασκάλους του 16ου αιώνα.

Με την άνοδο των Ναζί ο Ντιξ συμπεριλήφθηκε στους εκφυλισμένους καλλιτέχνες και έχασε τη θέση του στην Ακαδημία της Δρέσδης.

Το 1939 κατηγορήθηκε ότι συμμετείχε στην απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ και συνελήφθη, αργότερα όμως απελευθερώθηκε.

Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους καλλιτέχνες του μεσοπολέμου, η δύναμη και η κοινωνική κριτική των έργων του είναι αξεπέραστη. Η αντιπολεμική οπτική είναι διάχυτη στο έργο του όπως και η προβολή της κοινωνικής υποκρισίας, του κοινωνικού αδιεξόδου, της εκμετάλλευσης, της σκληρότητας. Η ρεαλιστική του απόδοση κάνει το θεατή να νιώθει άβολα και αμήχανα. Οι παραμορφώσεις, ο θάνατος, η παρακμή όπως και η εφιαλτική ατμόσφαιρα κυριαρχούν στις  δημιουργίες του. Η κοινωνική αποσύνθεση απεικονίζεται με τέτοιο τρόπο ώστε να μεταφέρει κάθε νοσηρή πτυχή της.

Πηγές

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Otto_Dix_mit_Pinsel_by_Hugo_Erfurth_1929.jpg

https://www.museothyssen.org/en/collection/artists/dix-otto/hugo-erfurth-dog

https://www.moma.org/artists/1744

https://www.moma.org/artists/1559

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%8C%CF%84%CE%BF_%CE%9D%CF%84%CE%B9%CE%BE

*κεντρική φωτογραφία: ο Ότο Ντιξ από τον Έρφουρτ

Η Κατερίνα Κοφφινά είναι πολιτισμολόγος. Σπούδασε «Ευρωπαϊκό Πολιτισμό» με μεταπτυχιακή εξειδίκευση στη Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και Εφαρμοσμένες Εικαστικές Τέχνες στις σχολές Βακαλό και Αrtes (πρώην Δοξιάδη). Έχει εργαστεί πολλά χρόνια στον αρχιτεκτονικό χώρο. Έχει συνεργαστεί με ιδρύματα και συλλόγους στην παραγωγή καλλιτεχνικών και ιστορικών προγραμμάτων, καθώς και με τα περιοδικά «Ιστορία - Πάπυρος», «Science Illustrated», «Ιστορικά Θέματα», "Πολίτες" «Το Περιοδικό». Είναι ιδρυτικό μέλος της Ομάδας Παραγωγής Δημόσιας Ιστορίας "hιστορισταί". Επίσης είναι μέλος και γραμματέας του Δ.Σ του Συλλόγου Πτυχιούχων Ευρωπαϊκού Πολιτισμού.