Η μεγάλη σφαγή των εργατών στο Πασαλιμάνι

Στις 23 Αυγούστου, το 1923, η αστική τάξη, όπως εκφραζόταν τότε δια της «επαναστατικής» κυβέρνησης των Πλαστήρα — Γονατά, βάφει στο αίμα των εξεγερμένων εργατών το Πασαλιμάνι. Με την μεγάλη αυτή σφαγή «σφραγίζεται» ένα από τα σημαντικότερα και ηρωικότερα κεφάλαια της ταξικής πάλης στην Ελλάδα, αφήνοντας όμως μια πολύ βαριά κληρονομιά στις νέες «βάρδιες» της εργατικής τάξης.

Το χρονικό εκείνων των ημερών καταγράφει σε ειδική έκδοσή του το Εργατικό Κέντρο Πειραιά*, με αφορμή το μνημείο που έστησε τον Απρίλη του 1996 στο σημείο της θυσίας των εργατών.

Το 1923 ξεκίνησε με το γενικότερο πολιτικό και οικονομικό «κλίμα» να είναι το χειρότερο που θα μπορούσε να υπάρξει για τον ελληνικό λαό. Η Μικρασιατική Καταστροφή και το προσφυγικό δράμα που ακολούθησε ως συνέπειά της, εκτός από την ίδια την τραγωδία του ξεριζωμού και των ασύλληπτων προβλημάτων που αντιμετώπιζαν οι πρόσφυγες στην Ελλάδα, έχει κάνει ακόμη πιο αντιδραστικό και επιθετικό το κεφάλαιο, το οποίο, ως είθισται, εκλαμβάνει την τραγωδία της κοινωνίας ως ευκαιρία να χτυπήσει μισθούς και ωράριο. «Η ανεργία μεγαλώνει τρομακτικά, τα ημερομίσθια πέφτουν, σε ορισμένες περιπτώσεις μέχρι και 25%. Απολύονται εκατοντάδες εργαζόμενοι από τα εργοστάσια Λιπασμάτων και τα υαλουργεία. Αρχίζει να λειτουργεί ο νόμος 2112/20 περί υποχρεωτικής καταγγελίας της σύμβασης εργασίας, πράγμα που σημαίνει πως δεν μπορούσαν να απολύονται εργάτες από τη μια μέρα στην άλλη χωρίς προειδοποίηση. Αρχές Ιουνίου του 1923 πολλές επιχειρήσεις κλείνουν εκβιάζοντας μείωση ημερομισθίων σ’ ολόκληρη τη χώρα, ενώ συνεχίζονται οι μαζικές απολύσεις. Οι σιδηροβιομήχανοι μειώνουν τα μεροκάματα 30%.».

Η απάντηση του οργανωμένου εργατικού κινήματος είναι ανάλογη της αστικής επιθετικότητας και των εκβιασμών. Με αρχή τους ναυτεργάτες — αφού οι εφοπλιστές είναι εκείνοι από τους οποίους ξεκίνησε η επίθεση — η ταξική πάλη οξύνεται και οδηγεί σε αλλεπάλληλες απεργιακές κινητοποιήσεις και συγκρούσεις. Το κράτος απαντά με βίαιη καταστολή, συλλήψεις και απαγόρευση σωματείων και συνδικαλιστικής δράσης. ‘Ηταν λοιπόν αναμενόμενη η μαζική συμμετοχή στους εορτασμούς της Πρωτομαγιάς του 1923 στον Αη Γιάννη τον Ρέντη, στην οποία «κατεβαίνουν» με αποφάσεις τους 40 σωματεία που συγκροτούν το Εργατικό Κέντρο Πειραιά και 20 σωματεία της Αθήνας υπό την «ομπρέλα» της ΓΣΕΕ. Τα κύρια αιτήματα είναι αύξηση σε μεταλλική δραχμή (σσ. σε αντιδιαστολή με το τραπεζογραμμάτιο, της χάρτινης, δηλαδή, δραχμής) εφαρμογή του 8ωρου και δημιουργία Γραφείων Ευρέσεως Εργασίας. Η κυβέρνηση, μετά από 20 μέρες απαντά στη ΓΣΕΕ και στα Εργατικά Κέντρα Πειραιά – Αθηνών, ότι είναι «αδύνατη» η ικανοποίηση των αιτημάτων.

Στις 9 Ιουνίου 1923 πραγματοποιείται κοινή σύσκεψη ΓΣΕΕ και Εργατικού Κέντρου Πειραιά και αποφασίζεται ότι κατ’ αρχήν μπορεί να γίνει δεκτή η μείωση των ημερομισθίων, αλλά με τον όρο το κράτος να μειώσει τις τιμές των ειδών μονοπωλίου και του ψωμιού. Στις 21 Ιουνίου 1923 συνέρχεται κοινή επιτροπή εργαζομένων και κράτους για το ζήτημα της ανεργίας, αλλά οι εκπρόσωποι της κυβέρνησης ζητούν γενικά μείωση των ημερομισθίων 25% – 30%. Οι ναυτεργάτες δηλώνουν πως δεν αποδέχονται τέτοια μείωση και προτίθενται να κατέβουν σε απεργιακές αγώνες. Η κυβέρνηση τους απειλεί με επιστράτευση.

Αρχές Ιουλίου 1923 γίνεται απεργία από τους εργάτες Λαυρίου με αιτήματα το 8ωρο και την αύξηση των ημερομισθίων. Υπάρχει γενική αντίδραση στη μείωση των μισθών και επιτροπές εργαζομένων διαμαρτύρονται στο υπουργείο.

Η ισχύς του νόμου 2112 αναστέλλεται με διάταγμα στις 4 Ιουλίου. Πολλά σωματεία παίρνουν αποφάσεις για απεργία αντιστεκόμενα στην πολιτική μείωσης των ημερομισθίων. Η κυβέρνηση στις 20 Αυγούστου 1923 αποφασίζει τη διάλυση των αναγνωρισμένων εργατικών σωματείων!

Τον Αύγουστο του 1923 έγιναν οι μεγαλύτερες κινητοποιήσεις των εργαζομένων στα πρώτα χρόνια του οργανωμένου συνδικαλιστικού κινήματος. Τα πρώτα σωματεία που συμμετείχαν είναι οι σιδηροδρομικοί, οι ναυτεργάτες, οι φορτοεκφορτωτές. Στις 19 Αυγούστου 1923 όλα τα ναυτεργατικά σωματεία κηρύσσουν απεργία, συλλαμβάνονται μέλη διοικήσεως της Ναυτεργατικής Ομοσπονδίας. Μετά από αυτή την κατάσταση η Διοίκηση του ΕΚΠ αποφασίζει πανεργατική απεργία.

Στις 20 Αυγούστου η ΓΣΕΕ δηλώνει ότι θα επεκτείνει τις απεργίες σ’ ολόκληρη τη χώρα. Την ίδια στιγμή περίπολοι του Πολεμικού Ναυτικού γυρίζουν στους δρόμους και συλλαμβάνουν περίπου 200 απεργούς ναυτοθερμαστές για να τους βάλουν να δουλέψουν υποχρεωτικά.

Στον Πειραιά πραγματοποιείται σύσκεψη του ΕΚΠ της Ναυτικής Ομοσπονδίας και των Ομοσπονδιών Σιδηροδρομικών, Ηλετροκινήσεως, Επισιτισμού και της ΓΣΕΕ .Τα κύρια αιτήματα της απεργίας ήταν σταθεροποίηση των ημερομισθίων με βάση τον τιμάριθμο. Μέτρα κατά της ακρίβειας και της αισχροκέρδειας. Απόλυση κρατούμενων απεργών. Κατάργηση της λογοκρισίας επί των εργατικών ζητημάτων. Απαγόρευση της εξαγωγής ανεπεξέργαστων καπνών και άλλα. Απ’ όλη την Ελλάδα φτάνουν τηλεγραφήματα για συμμετοχή στην απεργία της ΓΣΕΕ .

Οι απεργιακές κινητοποιήσεις κορυφώνονται στις 23 Αυγούστου 1923. Στην πλατεία Πασαλιμανιού στον Πειραιά πραγματοποιείται Πανεργατική συγκέντρωση από τη ΓΣΕΕ και το ΕΚΠ, που είναι ιδιαίτερα ισχυρό αυτή την εποχή. Το σημείο που γίνεται η συγκέντρωση είναι μακριά από κυβερνητικά κτίρια, μακριά από την Αθήνα. Η κυβέρνηση δίνει διαταγή να χτυπηθεί η συγκέντρωση και να διαλυθεί διά της βίας. Στρατός και αστυνομία επιτίθενται με σφοδρότητα στους συγκεντρωμένους απεργούς στο Πασαλιμάνι. Απολογισμός: 11 νεκροί εργάτες , 100 τραυματίες, 500 συλλήψεις.

Τίποτα πια δεν θα ήταν ίδιο από την επόμενη μέρα…

*rizospastis.gr

Το «Ελεύθερο Βήμα» στις 25/8/1923 πανηγυρίζει για την σφαγή