«Γυναικείες φυλακές Αβέρωφ: Το τραγούδι των μελλοθανάτων»
Μία συγκλονιστική μαρτυρία της δίνης του Εμφυλίου, μέσα από τα μάτια μιας έφηβης μαχήτριας του ΔΣΕ
«(…) Μας πήγαν στις φυλακές Αβέρωφ. Φτάσαμε εκεί ένα μεσημέρι. Μπαίνοντας μέσα τα χάσαμε βλέποντας πόσες πολλές γυναίκες ήταν σ’ ένα μικρό χώρο. Οι γυναίκες όμως ήταν όμορφα ντυμένες και καθαρές. Μόλις μας είδαν ήρθαν κοντά μας, αλλά εμείς, με τα παντελόνια κολλημένα απάνω μας κι άπλυτες βρωμούσαμε ολόκληρες (…) Δεν μπορούσα να φανταστώ πώς οι γυναίκες που βρίσκονταν εκεί, ήξεραν τόσα πολλά πράγματα. Μερικές ήταν δικηγόροι, γιατροί, καθηγήτριες, ηθοποιοί (…) Προσπαθούσαν να μας κάνουν να λυγίσουμε (…) Προσπαθούσαν με χίλιους τρόπους να τσακίσουν την αδούλωτη ψυχή μας (…)»*
Μία, όλο και πιο σπάνια, ευκαιρία να αναδυθεί από την συστημική καταστολή της μνήμης, μια μικρή κορυφή της επικής ιστορίας των γυναικών πολιτικών κρατουμένων του Εμφυλίου στις φυλακές «Αβέρωφ», θα έχουν οι ακροατές και ακροάτριες του Πρώτου Προγράμματος της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, το Σάββατο 18 Νοεμβρίου, στις 12 το μεσημέρι, από την εκπομπή, «Αφύλαχτη Διάβαση».
«Οδηγός» η Ελένη Μακρυνιώτη, η «Μυρτιά του βουνού», όπως την αποκαλούσαν οι συναγωνιστές και οι συναγωνίστριές της, μαχήτρια του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, η οποία αιχμαλωτίστηκε το 1948 και οδηγήθηκε στις φυλακές Αβέρωφ.
Η «Μυρτιά του βουνού» αφηγείται τη ζωή στη φυλακή, τη σωματική και ψυχολογική βία από τους δεμοφύλακες, την λυσσαλέα προσπάθεια των δικαστών να αλλοιώσουν την πραγματική της ηλικία προκειμένου να την εκτελέσουν, την εικονική εκτέλεση και το τραγούδι των μελλοθανάτων γύρω από τον διαβόητο φοίνικα των φυλακών, τα ψυχρά πρόσωπα των στρατοδικών. Αλλά και το ανυπότακτο πνεύμα των αιχμαλωτισμένων μαχητριών του ΔΣΕ, την άψογη αυτο-οργάνωση της καθημερινότητας, την αυτομόρφωση, το ιδεολογικό και πολιτικό ατσάλωμα, όλα αυτά και ακόμη περισσότερα, τα οποία μετέτρεψαν αυτό το κολαστήριο, σε ένα ακόμη μνημείο ανυποχώρητης πάλης για το ξημέρωμα ενός κόσμου δίχως αφεντικά και δούλους, σε ένα, «αρχετυπικό», θαρρείς, μνημείο ανθρώπινης αξιοπρέπειας.
Χτισμένες το 1892 στην λεωφόρο Αλεξάνδρας, οι φυλακές Αβέρωφ λειτούργησαν αρχικά ως φυλακές ανηλίκων. Με την ανάπτυξη, όμως, του εργατικού, επαναστατικού κινήματος, πολύ γρήγορα μετατράπηκαν σε φυλακές πολιτικών κρατουμένων, αρχικά ανδρών και γυναικών. Στην Κατοχή αποτέλεσαν το δεσμωτήριο εκατοντάδων αντιστασιακών αγωνιστών και αγωνιστριών. Μετά την απελευθέρωση της Αθήνας και τον ηρωικό Δεκέμβρη του ’44, τα κτίρια χρησιμοποιούνταν αποκλειστικά ως χώρος κράτησης γυναικών πολιτικών κρατουμένων. Συγκεκριμένα, το 1947, μεταφέρονται από την οδό Θεμιστοκλέους 1.200 γυναίκες. Τη διετία που ακολουθεί φτάνουν τις 1.300 γυναίκες, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων ήταν κομμουνίστριες. Συνολικά στη διάρκεια του Εμφυλίου και μετά, οι κρατούμενες φτάνουν τις 3.000, με ποινές από 5 έως 15 χρόνια κράτησης. Μαζί με τις κρατούμενες μάνες τους, στις άθλιες και απάνθρωπες συνθήκες των φυλακών βρέθηκαν και 80 – 100 παιδιά νηπιακής και βρεφικής ηλικίας**.
Μία συγκλονιστική μαρτυρία, μία κατάθεση ψυχής, για όλα όσα έγιναν στη δίνη του Εμφυλίου μέσα από τα μάτια ενός έφηβου κοριτσιού.
Info
Εκπομπή: «Αφύλαχτη Διάβαση»
«Γυναικείες φυλακές Αβέρωφ: Το τραγούδι των μελλοθανάτων»
Πρώτο Πρόγραμμα 91,6 και 105,8
Έρευνα-παρουσίαση: Θωμάς Σίδερης
Την ιστορία των Φυλακών Αβέρωφ σε αδρές γραμμές αλλά και αποσπάσματα από κάποια χειρόγραφα της Ελένης Μακρυνιώτη παρουσιάζει η δημοσιογράφος Ζηνοβία Σαπουνά.
Σάββατο 18 Νοεμβρίου 2017, ώρα 12:00 – 14:00
Live Streaming: webradio.ert.gr/proto
Facebook: www.facebook.com/protoprogramma.ert
Τις εκπομπές της «Αφύλαχτης Διάβασης» μπορείτε να τις ακούτε -μετά την πρώτη ραδιοφωνική τους μετάδοση- και στο web radio της ΕΡΤ: http://webradio.ert.gr/category/proto-programma/afylachti-diavasi
[hr]
*Ελένη Μακρυνιώτη, «Μυρτιά του Βουνού – Μαρτυρία μιας ανταρτοπούλας»
