Aναπάντεχα ταξίδια

Το βιβλίο που δεν σε ξαφνιάζει δεν σε αφορά. Δεν έχει σημασία η κατηγορία στην οποία ανήκει. Μυθιστόρημα, συλλογή διηγημάτων, δοκίμιο, βιογραφία… Το καλογραμμένο βιβλίο είναι αναπάντεχο, συναρπαστικό ταξίδι και η πρόσφατη βιβλιοπαραγωγή έχει να μας δώσει τέτοιους τίτλους: «Η πεταλούδα» του Βίλχελμ Μπους και «Ξενοδοχείο Βαλκάνια» του Γιώργου Χρονά.

Ας ξεκινήσουμε με τη νουβέλα του Γερμανού. Γνωστότερος για το έργο του στο πεδίο του κόμικ παρά για τα πεζά του, ο Μπους μας δίνει να καταλάβουμε τι σημαίνει να κινείσαι ελεύθερα στην τέχνη, εν προκειμένω σε αυτή του λόγου. Φυσικά είναι η αίσθηση αυτής που φροντίζει με τόση μαεστρία ο Μπους να μας δώσει. Διαβάζοντας την «Πεταλούδα» (Εκδ. Κίχλη, μετάφραση Γιάννης Κοιλής) το ανάλαφρο πέταγμά της εισπράττεις και ακολουθείς. Στην κίνηση της στήθηκε η «Πεταλούδα» του Μπους. Δεν το ξέρουμε με σιγουριά, αλλά το διαβάζοντας τη εκεί οδηγούμαστε. Η ανέμελη, άναρχη κίνηση της κατευθύνει τον πρωταγωνιστή τους Μπους, τον Πέτρο. Ασφυκτιά στα στενά όρια του γενέθλιου τόπου και εγκαταλείπει το σπίτι παρασυρμένος από μια ωραία και σπάνια πεταλούδα που λείπει από τη συλλογή του. Το κυνήγι γρήγορα μετατρέπεται σε εξωτερική-εσωτερική αναζήτηση. Αναζήτηση του δρόμου επιστροφής και της θέσης του στον σκληρό ανθρώπινο κόσμο.

Ο Πέτρος έχει τη χάρη και την τρέλα της πεταλούδας αλλά κινείται αντίθετα απ’ αυτήν και δεν το συνειδητοποιεί. Ισως στο τέλος, όταν συμβιβάζεται με τη μοίρα του. Ο Μπους αποφασίζει να του δείξει την πραγματικότητα όπως είναι, δηλαδή εντελώς διαφορετική απ’ αυτή που «υπόσχεται» η πεταλούδα. Στην ουσία ακολουθεί πορεία αναδρομής και μας ξαφνιάζει. Το ιδιαίτερο φυσικά στη νουβέλα είναι ο τρόπος δημιουργίας της. Βασίζεται στην λογική του πικαρέσκου μυθιστορήματος, λογοτεχνικό είδος με σατιρικό ύφος που περιγράφει με ρεαλιστικό τρόπο και χιουμοριστικές λεπτομέρειες τις περιπέτειες του ήρωα που προέρχεται από κατώτερη τάξη. Σε αυτή τη βάση, πέρα από το ύφος του παραμυθιού, περνά στην αλληγορία και στην αέναη προσπάθεια τέχνης και σκέψης να προσεγγίσουν το ασύλληπτο. Η μετάφραση ανήκει στον Γιάννη Κοιλή, ενώ πολύ σημαντικά για την κατανόηση του έργου το επίμετρο της Γιώτας Κριτσέλη και οι σημειώσεις του Νικήτα Σινιόσογλου.

Το ταξίδι όμως πάντα οδηγεί στο ξενοδοχείο. Στο «Ξενοδοχείο Βαλκάνια» (Εκδ. Οδός Πανός) του Γιώργου Χρονά. Θα μπορούσε να ναι κάθε ξενοδοχείο που βλέπει θάλασσα και στους δρόμους που περνούν απ’ αυτό υπάρχουν άνθρωποι που συζητάνε, μαλώνουν, φιλιούνται, ανταλλάσσουν προϊόντα, χειραψίες, αγκαλιάζονται, κάθονται να πιούν τσάι και να αγοράσουν μπαχαρικά. Στο διάλειμμα της εργασίας του ο ρεσεψιονίστ, όρθιος μπροστά από την υποδοχή να συνομιλεί με την καμαριέρα και να μας μεταφέρει τις κινηματογραφικές συναντήσεις του συγγραφέα. Καλύτερα ραδιοφωνικές συναντήσεις, γιατί αυτό το τόσο προσωπικό βιβλίο του Γιώργου Χρονά βασίζεται στη ραδιοφωνική του εκπομπή στην ΕΡΤ. Με τον τίτλο αυτό εργάστηκε  35 χρόνια στην Ελληνική Ραδιοφωνία Τηλεόραση.

Η ατμόσφαιρα του ραδιόφωνου συνδυάζεται –εναλλάσσεται- με αυτή του κινηματογράφου και του θεάτρου. Δεν γίνεται διαφορετικά, αφού ο Χρονάς ξέρει καλύτερα από τον καθένα να μεταδίδει άμεσα και ατόφια πρόσωπα, συναισθήματα, λόγια ελεύθερα και εικόνες που δεν καταστρέφει ο χρόνος. Από το ξενοδοχείο του περνάνε και διανυκτερεύουν οι: Ντίνος Χριστιανόπουλος, Τένεσι Ουίλιαμς, Κώστας Ταχτσής, Μάικλ Τζάκσον, Μάνος Χατζιδάκις, Εντγκαρ Αλαν Πόε… Ο ρεσεψιονιστή Κέβης τους υποδέχεται και μπροστά σε αυτή την ελεύθερη σκηνική συνύπαρξη σίγουρα ξαφνιαζόμαστε.