Στήλη: SmassingCulture
Κόμικ, sci - fi, κινηματογράφος, υπερήρωες, animation, πολιτική και κοινωνία

Alan Moore - «Killing Joke»: Κάτι περισσότερο από «μια κακή μέρα»...

Η σημειολογική «φάρσα» που «σκοτώνει» ακόμα

| 13/08/2017

Το Killing Joke (1988) του Alan Moore αποτελεί μία από τις πιο προσωπικές, διεισδυτικές και βαθιές στιγμές όλης της ιστορίας του Σκοτεινού Ιππότη. Και αυτό συμβαίνει κατά κύριο λόγο επειδή φέρνει στο προσκήνιο με ένα μοναδικό τρόπο, ίσως τον καλύτερο comic book villain που υπήρξε ποτέ, τον Clown Prince of Crime, αρνούμενο όμως και τα κωμικοτραγικά στοιχεία της περσόνας του, αλλά και την εγκληματική του ιδιοφυία. Ο Joker του Moore δεν είναι ο κομψός δανδής του Miller, ούτε ο κωμικός κλέφτης που υπήρξε την ασημένια περίοδο. Έχει βουτήξει πέρα για πέρα στην τρέλα, με έναν τρόπο που ποτέ μέχρι τότε δεν το είχε κάνει και πλέον, έχει έναν σκοπό που, όπως και αυτός, μετεωρίζεται μεταξύ του βαθιά εγωιστικού και του συλλογικού, του υλιστικού και του ιδεαλιστικού.

Ταυτόχρονα, το Killing Joke μας δίνει μια γεύση από το μυστηριώδες ακόμα παρελθόν του Joker, του ανώνυμου και αποτυχημένου κωμικού που έφτασε να στοιχειώνει τους εφιάλτες μιας ολόκληρης πόλης, των ηρώων αλλά και των εγκληματιών ενός ολόκληρου κόσμου. Αυτή η βαθιά ανθρώπινη προσέγγιση σε έναν χαρακτήρα που εύκολα μπορεί να ξεφύγει και να πέσει στην κατηγορία του camp είναι κάτι πολύ δύσκολο, όμως αυτή η λέξη δεν υπάρχει για έναν από τους σπουδαιότερους κομίστες που έζησαν ποτέ. Ο Alan Moore μετουσιώνει τον κλασσικό χαρακτήρα, τον μεταπλάθει και τοποθετεί την δική του οπτική ανάμεσα στις κυρίαρχες, όπως έκανε και ο Miller πριν από αυτόν το 1986. Ωστόσο ο Moore προχώρησε πέρα από αυτό. Όπως ο Μiller διέλυσε και αναδημιούργησε έναν σκληρότερο, πιο έμπειρο και πιο δυναμικό Batman, έτσι και αυτός προχώρησε στην αναδημιουργία του Joker. Ο δικός του Batman είναι και αυτός πιο ανθρώπινος, κοιτάζει γύρω του με κατανόηση, όμως, σε σύγκριση με τον Joker, είναι στο περιθώριο. Το Killing Joke ανήκει εξ ολοκλήρου στον Σκοτεινό Κλόουν και τον δυαδισμό του. Παρελθόν και παρόν, τέρας και άνθρωπος, μονάδα και κοινωνία, παραβατικότητα και νόμος.

τζοκερ2

Γιατί ουσιαστικά, στο Killing Joke αυτό που συζητιέται είναι το Πνεύμα του αστικού νόμου, όχι το γράμμα. Το δεύτερο, όπως εύκολα αποδεικνύει και ο ίδιος ο Joker καταπατάται και από τον Batman, όμως κανείς δεν σκέφτεται να τον συλλάβει. Αυτή η μοίρα είναι μόνο για τον Joker. Τί είναι όμως αυτό που ξεχωρίζει τον κλόουν, που παραβαίνει τόσο εύκολα την βασική προσταγή του νόμου, την προστασία της περιουσίας και της ζωής του ιδιοκτήτη; Η απάντηση του κλόουν είναι απλή:

Αll it takes is just one bad day

Μια κακή μέρα. Ένα συμβάν που γκρεμίζει τα τείχη της ασφάλειας και ωθεί το άτομο στα άκρα. Αυτό είναι το μόνο που ξεχωρίζει τον Joker από το τρομακτικό κτήνος του Μέσου Ανθρώπου (Average Man όπως λέει και ο ίδιος με φανερή αηδία). Το πνεύμα του αστικού νόμου, η προστασία της περιουσίας και της ζωής, οι αγοραπωλησίες, η οικογένεια, όλα τα πράγματα που θεωρούνται αυτονόητα ιερά στον καπιταλισμό δεν σημαίνουν τίποτα. Ο ακραίος μηδενισμός του Joker (που επανεμφανίζεται συχνά – πυκνά, τόσο στα κόμικ όσο και σε άλλα μέσα) είναι ταυτόχρονα κριτική και απόρριψη, σαν να κοιτά στα μάτια τον θεατή και να του λέει: Δεν διαφέρουμε. Για τον Joker η απόρριψη του πνεύματος του νόμου είναι τρέλα, μια τρέλα όμως απελευθερωτική, χωρίς περιορισμούς. Αρνούμενος την λογική του νόμου, αρνείται το παρελθόν, το κοινό και το δικό του. Για πάντα.

τζοκερ5

«Memories can be vile, repulsive little brutes. Like children I suppose. But can we live without them? Memories are what our reason is based upon. If we can’t face them, we deny reason itself! Although, why not? We aren’t contractually tied down to rationality! There is no sanity clause! So when you find yourself locked onto an unpleasant train of thought, heading for the places in your past where the screaming is unbearable, remember there’s always madness. Madness is the emergency exit. You can just step outside, and close the door on all those dreadful things that happened. You can lock them away…forever.»

O Batman είναι δισεκατομμυριούχος. Πιστεύει στο πνεύμα του νόμου, ενώ προσπαθεί να πιστέψει και στο γράμμα του. Είναι κοντά στον Joker, αλλά και ταυτόχρονα απέναντί του. Και μπορεί στο τέλος το σχέδιο του Joker να αποτυγχάνει, ωστόσο το εγκάρδιο γέλιο που μοιράζονται οι δύο αιώνιοι εχθροί αγκαλιασμένοι, δείχνει τελικά ότι ίσως δεν απέτυχε και τόσο. Ότι ίσως το πνεύμα του νόμου (και της καπιταλιστικής λογικής) μπορεί να απορριφθεί, είτε για την χαοτική μανία της τρέλας του Joker, είτε για κάτι καλύτερο. Ίσως τελικά το μόνο που χρειάζεται είναι να αποφασίσουμε πως δεν ανεχόμαστε άλλες κακές μέρες.

τζοκερ4

Στο εικαστικό κομμάτι ο μεγάλος Brian Bolland δεν απογοητεύει. Toνίζει με γκρίζα και θολά σκηνικά και σκιές το «παρελθόν» του Joker, αλλά αυτό δεν τον εμποδίζει να ζωγραφίσει με τον πιο γλαφυρό τρόπο όλη την ωμότητα και την βία που εξαπολύει στην Barbara Gordon (Batgirl) πριν και πολύ περισσότερο μετά τον μοιραίο πυροβολισμό που θα την άφηνε παράλυτη. Η μοίρα του Jim Gordon μπορεί να ήταν λιγότερο βίαιη, «κέρδιζε» όμως πόντους στον ψυχολογικό τομέα. Το κομμάτι αυτό αποδόθηκε με τόση ζωντάνια,και έντονη την επίδραση του σουρεαλισμού και του χωρικού μοντάζ που αποτελεί ένα πραγματικά εφιαλτικό σκηνικό, ακόμη και σήμερα, 28 χρόνια από την έκδοσή του. Και δικαίως. Το Killing Joke είναι και παραμένει μια από τις πιο βίαιες ιστορίες του σκοτεινού Ιππότη, στα κόμικ του οποίου βρίθουν τα σκοτεινά και τραγικά περιστατικά. Τριάντα όμως χρόνια, η φάρσα ακόμα σκοτώνει, και έχει να δώσει πολλά.

τζοκερ1