Με αφορμή μια ταινία διακρίνουμε τις συνειδησιακές τάσεις του κόσμου

Στην Αβάνα το κοινό μιας κινηματογραφικής αίθουσας μετά το τέλος των ταινιών Che του Steven Soderberg σηκώνεται και χειροκροτεί δίχως σταματημό επί είκοσι λεπτά τους συντελεστές της ταινίας. Στη Βενετία για πάρα πολλά λεπτά ένα διεθνές φεστιβαλικό κοινό χειροκροτεί την πρεμιέρα μιας ταινίας του Λάνθιμου που δημιούργησε ένα κινηματογραφικό hype στην Ελλάδα άνευ προηγουμένου με δεκάδες χιλιάδες εισιτήρια. Στην Ιταλία κόπηκαν 7 εκατ. εισιτήρια, αριθμός ρεκόρ, για μια ταινία με κοινωνικές προεκτάσεις και ασπρόμαυρη αισθητική.

Οι κοινωνίες έχουν ανάγκη μιας εκτόνωσης. Ασχέτως της ιδεολογικής σημασιοδότησης που μπορούμε να δώσουμε, την αιτιολόγηση ή και δικαιολόγησή της, παραμένει μια κοινωνική εκτόνωση και η κινηματογραφική τέχνη καθρεπτίζει αυτή την άρρητη αλλά με πολιτικό χαρακτήρα ανάγκη του κόσμου ανάλογη των εκάστοτε συνθηκών. Στην πρώτη περίπτωση οι κουβανοί νιώθουν μια at last επιβράβευση της σύγχρονης ιστορίας τους και του δρόμου που επέλεξαν, μια επιβεβαίωση του επαναστάτη ήρωά τους μέσα από ένα έργο φτιαγμένο από έναν κάτοικο των ΗΠΑ, του κράτους που έχει σταθεί επί 60 χρόνια πολιτικός εχθρός τους το οποίο τους εμποδίζει με κάθε τρόπο να ασκήσουν την κυριαρχία και την ανάπτυξή της χώρας τους. Στη δεύτερη περίπτωση αναπτερώνεται με ιδιαίτερη μορφή το εθνικό αίσθημα, υπολανθάνοντος υπαρξιακού και ταυτοτικού χαρακτήρα, καθώς στο πρόσωπο ενός σκηνοθέτη ενσαρκώνεται μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού μικροαστικών καταβολών και αξιών και επιρρεπής στο να ταυτίζεται ενίοτε με την έννοια του έθνους  (ή σωστότερα, διαφορετικές συνειδησιακές αντιλήψεις αυτής της μερίδας υποβιβάζονται και συνοψίζονται στο πρόσωπο και τις ιδέες ενός ατόμου και του έργου του). Ένα σύνολο ανθρώπων το οποίο αδυνατεί να παράξει ενεργητική πρακτική, πνευματική και ιδεολογική συγκρότηση στην πραγματική ζωή λόγω των χρόνων υποτίμησης, η οποία απορρέει από ένα πλαίσιο ακραίας μεταμοντέρνας συντηρητικότητας στην πολιτική ζωή και στις ιδέες της και που έχει αναγκαστικά και άκριτα αποδεχτεί. Η τρίτη περίπτωση είναι το C’e ancora domani, το οποίο αν και διακρίνεται από ένα βραχύ, καθώς σχηματικό και ανάλαφρο, κοινωνικό σχολιασμό, έχει σεναριακά πολιτισμικό ενδιαφέρον. Μια χώρα, που κλωθογυρίζει μόνιμα στο μεταίχμιο μιας οικονομικής ανάπτυξης και μιας φτωχοποίησης, μιας παγκόσμιας αισθητικής πρωτοκαθεδρίας και ενός μεσογειακού λαϊκού ταπεραμέντου (που στην ταινία εμφανίζεται μέσω του ιδιαίτερου ιταλικού χιούμορ), της μυθοποίησης της σημασίας των παραπάνω και της άτσαλης προσγείωσης του κοινωνικού συνόλου στην πραγματικότητα, ενός δημοκρατικού πολιτεύματος και μιας μόνιμης ταξικής και έμφυλης ανισότητας και μιας πατριαρχικής αγροτικής κουλτούρας, αναζητεί σε ιστορικές της αναφορές (τέλος του φασισμού και γέννηση του καλλιτεχνικού κινήματος του νεορεαλισμού, δυο γεγονότα παγκοσμίως αποδεκτά ως σημαντικά) μια συγκροτημένη ταυτότητα και μια δυνατότητα επαναοικειοποίησης του μυθοποιημένου χαρακτήρα της. Διαφορετικές περιπτώσεις αλλά ευανάγνωστες, διαφορετικά τα πρόσημα αλλά πάντοτε πολιτικής σημασίας.

Ο κινηματογράφος επιβεβαιώνει και επεξηγεί εν μέρει διαμέσου της συμπεριφοράς του κοινού την κοινωνική και συνειδησιακή κατάσταση του κόσμου σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Να γιατί αυτή η τέχνη συνεχίζει να μελετιέται ως ένα βασικό εργαλείο που δείχνει δρόμους σε ένα σύνολο κοινωνικών και εν γένει ανθρωπιστικών επιστημών. Να γιατί ο κινηματογράφος έχει ανάγκη μια κριτική του ανάγνωση, πέρα από τη συμβατική ειδησεογραφική του μορφή. Ο κινηματογράφος δεν είναι απλώς μια οθόνη αλλά ό,τι αυτή έχει παράξει και γίνεται ορατό με το που σβήσει.