«Dark Knight Returns»: Υπαρξιακά διλήμματα, στην δημόσια αρένα
Οταν ο Frank Miller «αναδόμησε» τον Σκοτεινό Ιππότη
Όπως έχουμε ήδη αναφέρει, ο Frank Miller, αυτός ο μεγάλος κομίστας, έγραψε ιστορίες και για τους δύο μεγάλους στον χώρο των υπερηρώων. Στην Μarvel μεγαλούργησε με τον Daredevil και την δημιουργία της Εlectra, αλλά και το τεράστιο Bοrn Again, μία από τις καλύτερες ιστορίες του πορφυρού Διαβόλου, αλλά και ένα από τα καλύτερα κόμικ με υπηρήρωες γενικά. Στην DC τον εμπιστεύτηκαν ακόμα περισσότερο και του έδωσαν τον καλύτερο και πιο εμπορικό τους ήρωα, τον ίδιο τον Σκοτεινό Ιππότη, και μάλιστα σε μια περίοδο που τα κόμικ περνούσαν μια νέα δημιουργική και καλλιτεχνική φάση, ακριβώς εξαιτίας καλλιτεχνών όπως ο Miller.
Το πρώτο αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας ήρθε το 1986, με το (Batman) Dark Knight Returns, το πρώτο τεύχος μια mini- series, που ονομάστηκε τελικά όλη έτσι, που ενώ δεν ήταν canon άλλαξε για πάντα το ύφος του Σκοτεινού Ιππότη. Σε 100 μόλις σελίδες ο Frank Miller (μαζί με τους inker Klaus Janson και colorist Lynn Varley) καταφέρνει να αποδομήσει εντελώς την αστραφτερή θωριά του πάντα νέου Bruce Wayne (perpetually 29 τον χαρακτηρίζει ο Μiller, με εμφανή φθόνο στον τόνο του…) και να ισοπεδώσει όχι μόνο τον Βatman, αλλά και τους εχθρούς και τους συμμάχους του, θέτοντας έτσι τις βάσεις για την καλλιτεχνική τους αναδόμηση στην ώριμη εποχή, μακριά από το γοητευτικό ναΐφ της Ασημένιας περιόδου…
Το Dark Knight Returns λαμβάνει χώρα σε ένα μακρινό μέλλον (για τους ήρωες), που όμως πολιτικά βρίσκεται στο 1962. Ο Ψυχρός Πόλεμος είναι στο ζενίθ του και μάλιστα είναι μια ανάσα μακριά από την πλήρης και πυρηνική κλιμάκωση. Το παραπάνω είναι λογικό αν σκεφτούμε την κατάσταση που επικρατεί εκείνη την χρονιά με την αποστολή πυρηνικών πυραύλων στην Κούβα από την Σοβιετική Ενωση – σε απάντηση ανάλογης κίνησης που είχε προηγηθεί από τις ΗΠΑ στην Τουρκία – και τις απειλές των ΗΠΑ απειλούν να τινάξουν τον κόσμο κυριολεκτικά στον αέρα. Όμως πού είναι η Justice League; Πού είναι οι υπερασπιστές του κόσμου; Εδώ έγκειται η πρώτη μεγαλοφυΐα της αφήγησης του Miller. Τοποθετεί το ήρωα του στην σκηνή γερασμένο και μόνο. Ο Βruce Wayne είναι άρρωστος και γέρος, ενώ δεν έχει υπάρξει Βatman εδώ και αρκετά χρόνια. Οι άλλοι πρωταγωνιστές των κόμικ είναι οι νεκροί και απόντες ή εξασθενημένοι και γέροι. Ο Hal Jordan πήγε στα αστέρια, η Wonder Woman εγκατέλειψε για άλλη μια φορά την ανθρωπότητα. Μόνο ο Superman μένει, αλλά είναι πλέον τελείως υποταγμένος στον αμερικανικό πολεμικό μηχανισμό…
Ο Bruce Wayne, αισίως 55 Μαΐων, παρακολουθεί το Gotham να περνά έναν νέο χειμώνα, μεταφορικά και κυριολεκτικά. Το σκοτεινό και πάντα κρύο Gotham μοιάζει σαν έναν post- apocalyptic κόσμο όπου τα πάντα πεθαίνουν αργά, ενώ σταδιακά τον έλεγχο των δρόμων τον παίρνει μια νέα γενιά εγκληματιών, πολύ πιο άγρια από ποτέ άλλοτε, σχεδόν πρωτόγονη. Με μόνη συντροφιά τον ετοιμoθάνατο Αlfred, ο Bruce Wayne, κυνηγημένος ακόμα από τις τύψεις για τον θάνατο του Jason Todd (o oποίος δεν είχε πεθάνει ακόμα τότε…), έρχεται ξανά αντιμέτωπος με το δίλημμα που τον βασάνιζε πάντα: Θα αφήσει το Gotham να πνιγεί ή, για μια τελευταία φορά, θα φορέσει την μαύρη του πανοπλία;
Η δράση, παρόλο που είναι άφθονη, έρχεται σε δεύτερη μοίρα. Στο προσκήνιο της αφήγησης ο Miller θέτει ξανά ανθρώπινα διλήμματα, ευθύνες, αλλά και την ίδια την δημόσια σφαίρα: Η «κοινή γνώμη» διαδραματίζει μεγάλο ρόλο στο κόμικ, και αναλώνεται μεγάλο κομμάτι του στην παρουσίαση των θέσεων για τον Βatman, οι οποίες τίθενται σε ένα υψηλό επίπεδο, πέρα το προφανή αστικό τους πλαίσιο: Είναι ένας φασίστας, που στερεί την ελευθερία από τους κατοίκους, που φέρνει ως τιμωρία όχι μόνο την βία αλλά και την κοινωνική κατακραυγή; Ή είναι ένας άνθρωπος που, ενώ όλα γύρω του καταρρέουν, ενώ οι πολιτικοί πετούν την ευθύνη ο ένας στον άλλον, αυτός έχει το θάρρος να πολεμήσει; Φέρει ο Βatman ευθύνη για την κλιμάκωση της βίας στον δρόμο, στα ακραία μέτρα που καταφεύγουν οι εγκληματίες από τον φόβο (ή και την λατρεία) που τους προκαλεί; Και όλη αυτή η κατάσταση μέχρι πού μπορεί να φτάσει, όταν όλος ο κόσμος κρέμεται από μια κλωστή; Αυτά τα προωθητικά θέματα, που μπορούν να βρουν πάτημα σε οποιοδήποτε super hero, ο Miller τα θέτει συνεχώς και αβασάνιστα, και μάλιστα όχι στο στόμα κάποιου ιδιοφυή ήρωα, αλλά στο λαϊκό μέσο της τηλεόρασης, σε μια δημόσια αρένα για όλους.
Παρόλο το φιλοσοφικό του υπόβαθρο, το Dark Knight Returns είναι στην ουσία του μια super hero ιστορία, και αυτό απαιτεί δράση. Οι αντίπαλοι που θέτει σε έναν γερασμένο Βatman ο κομίστας είναι οι γερασμένοι και πολύ πιο επικίνδυνοι εχθροί του, αλλά και οι παλιοί του φίλοι. Ο Two-Face επιστρέφει, σε μια ανεξέλεγκτη διπολική παράνοια, παρά τις εγχειρήσεις και τα χρόνια θεραπείας.Ο Joker, ξυπνά από ένα 10χρονο κόμμα αποδεικνύοντας πως δεν γίνεται να υπάρξει Joker χωρίς τον Ανθρωπο- Νυχτερίδα. Ο Σκοτεινός Κλόουν ενδύεται έναν ψυχρό μανδύα κάποιου δάνδη των παλιών, καλών εποχών και σκορπά ξανά τον όλεθρο. Αυτήν την φορά δεν γελά, παρά μειδιάζει, ενώ το μοναδικό χαμόγελο που βρίσκεται σε όλη την σειρά είναι στα πρόσωπα των θυμάτων του αερίου του, ενδεικτικό της σκοτεινής ατμόσφαιρας του κόμικ που έχει καταπιει τα πάντα. Ίσως όμως η πραγματική κορύφωση του κόμικ έρχεται στο τελευταίο τεύχος του, όπου σε μια ανυπέρβλητη στιγμή, ο Μiller θέτει αντίπαλο του Βatman το αντίπαλο δέος, τον φωτεινό Ιππότη της Αμερικής, τον Superman. Σε ένα μόλις τεύχος, ο Μiller καταφέρνει και βυθίζει, πολύ πριν τον Zack Snyder, τον Superman στο μαύρο και ταυτόχρονα θέτει τις βάσεις για το δίλημμα ελευθερία ή ασφάλεια, υπακοή ή πρωτοβουλία, μια συνθήκη η οποία κορυφώθηκε στο Civil War της Marvel, στην πραγματικότητα όμως δεν άφησε ποτέ την αμερικανική κοινωνία. Επιπλέον, δίνεται και ένα τέλος σε μια κλασική, υποχθόνια αντιπαλότητα (στην καθαρά αμερικανική, ατομίστικη λογική) όπου το κράτος πολεμά το άτομο, το γενικό το ειδικό.
Τέλος να αναφέρουμε πως αυτό το κόμικ αποτέλεσε ουσιαστικά και την βάση της μάχης του Βatman και του Superman στο διχαστικό Βatman V Superman: Τhe Dawn of Justice. Το αν μεταφέρθηκε καλά και με σεβασμό, είναι μια άλλη ιστορία…