Ο Blixa, o Müller και η κυβέρνηση Μιτεράν στον "Ηλεκτράνθρακα"

Παράξενες συναντήσεις στο "Off Ways-Berlin" του Uli Schueppel

| 08/02/2017

Δεκέμβρης του 1989. «Σε αυτήν την πόλη που στα δυο έχει σκιστεί», συμ-βαίνει μια παράξενη συνάντηση. Ή μάλλον μερικές παράξενες συναντήσεις. Οι αινιγματικοί Einstürzende Neubauten, φρικιά για τον δυτικό κόσμο και ακατανόητος θόρυβος για τους πράκτορες της Στάζι, περνούν στο ανατολικό Βερολίνο, χωρίς ποτέ πριν να έχουν πάρει επίσημη άδεια εισόδου στην «άλλη» πλευρά, για να δώσουν εκεί την πρώτη τους συναυλία. Όχι σε κάποιο κακόφημο, underground club, αλλά σε μια, μάλλον μίζερη, αίθουσα ενός πολιτιστικού κέντρου, μιας εταιρείας λαϊκής βάσης, με το όνομα του κομμουνιστή Wilhelm Pieck, πρώτου προέδρου της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας, στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις του «Ηλεκτράνθρακα». Το Τείχος είχε πέσει λίγες μέρες πριν. Αλλά ήταν ακόμα εκεί. Όπως και οι συνοριακοί έλεγχοι.

Συνάντηση πρώτη. Ο industrial ήχος των Neubauten, αυτός ο ήχος-κριτική στη βαρβαρότητα της «προόδου», συναντά το industrial περιβάλλον του λεγόμενου «ανατολικού μπλοκ». Και το έχει περιγράψει και αυτό. Προτού το γνωρίσει. Άλλωστε, αυτή η, σχεδόν μεταφυσική, πίστη στην απεριόριστη αύξηση των παραγωγικών δυνάμεων, που συνέθλιβε τον άνθρωπο και στις δύο πλευρές, υπήρξε κοινή τόσο για τον «ελεύθερο κόσμο» όσο και για τον «υπαρκτό σοσιαλισμό».

EN1989VEBelektrokohle_live

Συνάντηση δεύτερη. Ένα κομμάτι ανήσυχης νεολαίας της Λ.Δ.Γ, που επί χρόνια ασφυκτιά σε ένα καθεστώς αστυνομοκρατίας, επιτέλους γνωρίζει από κοντά την, βγαλμένη από τα σπλάγχνα του περιθωρίου του δυτικού μητροπολιτισμού, επιτομή του μουσικοπολιτικού πειραματισμού, Οι νεολαίοι αυτοί δεν λαχταρούσαν να απαλλαγούν από τη γραφειοκρατία που τους κυβερνούσε για να μπορούν να καταναλώνουν όπως οι μικροαστοί στο πλαίσιο της οικονομίας της αγοράς. Ήξεραν ότι εκείνοι οι σκοτεινοί τύποι με τα περίεργα ρούχα, των οποίων τους δίσκους άκουγαν στα κρυφά, ασφυκτιούσαν επίσης από τις αξίες του καπιταλισμού στον οποίο μεγάλωσαν. Ήταν, κατά κάποιο τρόπο, τα αδέρφια τους από την άλλη πλευρά της πόλης. Από την άλλη πλευρά του κόσμου.

Συνάντηση τρίτη. Οι μισοί υπουργοί της τότε κυβέρνησης Μιτεράν, συμπεριλαμβανομένου και του Ζακ Λανγκ, φορώντας τα καλά τους, σπεύδουν να παρευρεθούν στη συναυλία και να γνωρίσουν δια ζώσης, πριν την εμφάνισή του στη σκηνή, τον διαβόητο frontman με τα σηκωμένα μαλλιά και τα μαύρα δερμάτινα. Πάντα οι αστοί πολιτικοί υπήρξαν, ίσως, κάπως πιο πονηροί και ευέλικτοι από τους αντίστοιχους κομμουνιστές πολιτικούς. Τις μέρες που ο κόσμος, όπως τον γνωρίζαμε ως τότε, αλλάζει εκ θεμελίων, τις μέρες γενικώς που έρχονται τα πάνω κάτω, ίσως, είναι πιο χρήσιμο (ή «χρήσιμο»… ανάλογα με την πλευρά) να αφουγκράζεται κανείς τα υπόγεια ρεύματα. «The spring of consciousness»…

FB1

Μέσα σε όλα αυτά, ο σημαντικότερος, μετά τον Μπρεχτ, θεατράνθρωπος της μεταπολεμικής Γερμανίας, ο μαρξιστής στοχαστής, σκηνοθέτης, δραματουργός, ποιητής, Heiner Müller. Ανεβαίνει στη σκηνή για να παρουσιάσει τους Neubauten, αφού πρώτα καταφέρνει παιγνιωδώς να εμπλέξει τον Στάλιν με τον θεολόγο, θρησκευτικό μεταρρυθμιστή και επαναστάτη Τόμας Μύντσερ. Μα τι δουλειά έχουν όλοι αυτοί μαζί; Πλαισιωμένοι από ένα καροτσάκι του super market και ένα πριόνι που ουρλιάζει παρέα με αυτήν την σοκαριστική κραυγή του Blixa…

Οι συναντήσεις αυτές ήρθαν στο προσκήνιο το 2009, είκοσι χρόνια μετά την πτώση του Τείχους, μέσα από το κινηματογραφικό ντοκουμέντο «Off Ways-Berlin» του Uli Schueppel. Ο Uli, έχοντας στην κατοχή του το υλικό που γύρισε το 1989, κινηματογραφώντας το ταξίδι των φίλων του, Einstürzende Neubauten, στην ανατολική πλευρά και αναμιγνύοντάς το εκ των υστέρων με σύγχρονες μαρτυρίες Ανατολικογερμανών που ήταν παρόντες στη συναυλία εκείνη, καταθέτει τη δική του οπτική στην κατάσταση της εποχής εκείνης. Η συμμετοχή της ταινίας στο φεστιβάλ του Βερολίνου το 2009, μάλλον, υπήρξε μια ανορθόδοξη πινελιά στο κλίμα εορτασμού για την ενοποίηση της Γερμανίας. Τα, ιδιόμορφα νοσταλγικά, βλέμματα των 40άρηδων, 50αρηδων ίσως πια, που προσπαθούν αμήχανα να «συλλάβουν» την παρελθοντική εικόνα των Neubauten στον «Ηλεκτράνθρακα», που προσπαθούν με δυσκολία να ανιχνεύσουν το παρελθόν μέσα στο παρόν, συνδυαζόμενα στο μυαλό μας με τις εικόνες από σαμπάνιες που είδαμε ξανά και ξανά στα media, να συνοδεύουν τη χαρά για την πτώση του Τείχους, αβίαστα μας θυμίζει τη ρήση του Walter Benjamin: «Η αυθεντική εικόνα του παρελθόντος γλιστρά φευγαλέα. Το παρελθόν μπορεί να συλληφθεί μόνο σαν εικόνα που αστράφτει την στιγμή ακριβώς της αναγνώρισης της και μετά χάνεται μια για πάντα… Γιατί κάθε εικόνα του παρελθόντος που δεν αναγνωρίζεται από το παρόν αναφορικά με αυτό, απειλεί να εξαφανιστεί αμετάκλητα»[1]. Ίσως, όχι τυχαία, καθώς η σκέψη του Benjamin είναι παρούσα στο ύφος των Neubauten, ενώ και ο ίδιος ο Blixa έχει κάνει σχετικές δηλώσεις για την επιρροή που αυτός του έχει ασκήσει. Το «Off Ways-Berlin» είναι μια μαρτυρία και μια θέση ταυτόχρονα που στέκεται απέναντι στην επίσημη ιστοριογραφία. Είναι και το ίδιο μια συνάντηση. Ίσως, μια συνάντηση που περιμένει ακόμα να συμβεί. Και μας αναστατώνει όσο χρειάζεται λίγες ώρες πριν την άφιξη των Einstürzende Neubauten στην Αθήνα. Μια συνάντηση και αυτή, για κάποιους που περίμεναν χρόνια να συναντηθούν κάπως…

[br]

[1] «Θέσεις για τη Φιλοσοφία της Ιστορίας», Walter Benjamin, Λέσχη Κατασκόπων του 21ου αιώνα, Αθήνα 2014.

[br]

*Παρακολουθήσαμε την ταινία «Off Ways-Berlin» του Uli Schueppel που παρουσιάστηκε από την Carousel Films στις 7/2/2017 στο Cinemarian, και θα προβληθεί ξανά στον ίδιο χώρο στις 9/2/2017.

** Οι Einstürzende Neubauten εμφανίζονται στις 11/2/2017 στο Gazi Music Hall.

Ο Δημήτρης Κεχρής είναι φωτογράφος και επιμελητής. Σπούδασε Φυσική στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών και ολοκλήρωσε το πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών «Ψηφιακές Μορφές Τέχνης» της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών. Είναι συνιδρυτής του κόμβου θεωρίας και κριτικής της φωτογραφίας ALDEBARAN και εργάζεται ως επιμελητής στο MedPhoto Festival. Κείμενά του για τη φωτογραφία και τον κινηματογράφο έχουν δημοσιευτεί σε επιθεωρήσεις, σε συλλογικούς τόμους και στον ημερήσιο Τύπο. Είναι μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος.