«Βερολίνο, αντίο», μια όμορφη απόδραση

Ο Wim Wenders, όταν έγραφε στα μέσα της δεκαετίας του 60’ κριτικές ταινιών, είχε ενθουσιαστεί με το «Easy Rider», γράφοντας πως «είναι μια πολιτική ταινία, γιατί εκτός των άλλων, έχει ωραία ανοιχτά πλάνα». Σήμερα, αν και βρισκόμαστε χρονικά μακριά από την κουλτούρα εκείνη, μια τέτοια διαπίστωση συνεχίζει να έχει την δυναμική της και τα «ωραία ανοιχτά πλάνα» παραμένουν να αποτελούν πολιτική θέση. Σε ένα κόσμο που επιβάλλει τον άνθρωπο να ζει στην καθημερινή του κόλαση, η δύναμη του κινηματογράφου να απεικονίζει την πραγματικότητα ως ανοιχτό και απελευθερωτικό πεδίο δράσης, δεν είναι αναγκαστικά απατηλή συνθήκη, μα στόχος προς κατάκτηση. Η νέα ταινία του Fatih Akin, λειτουργεί ακριβώς σε αυτό το επίπεδο. Είναι μια φωτεινή – και όχι καλογυαλισμένη – ταινία δρόμου, τα ανοιχτά πλάνα του γερμανικού τοπίου συγκρούονται στα ίσια με το ηθικολογικό διαπαιδαγωγητικό ρετουσάρισμα των ανθρώπων, είναι μια περιπέτεια δυο απίστευτων ανήλικων πιτσιρικάδων με το πανέμορφο γαλάζιο τους Lada Niva, είναι η σύγκρουση με την ταξική τους θέση και η απελευθέρωση από τα στερεότυπα του κοινωνικώς «φαίρεσθαι» και του κοινωνικώς «Είναι», μια σύγκρουση με τον συμβιβασμό σε μια «εν τάξη» ζωή, είναι η απενοχοποίηση (επιτέλους!) της εφηβικής «αλητείας», είναι η επαναφορά της ανεπιτήδευτης αθωότητας που λείπει από την ζωή μας, όπως λείπει και από το σινεμά των ημερών μας. Ο Fatih Akin, είναι μάγκας όπως και οι χαρακτήρες του, διόλου ομφαλοσκόπος, διόλου συμπλεγματικός, διόλου θλιβερός.

Ο σκηνοθέτης επιστρέφει χωρίς πολλά ταρατατζούμ για να κινηματογραφήσει με πλέρια ενσυναίσθηση, τρυφερότητα, συμπόνοια και αγάπη τους απόκληρους της κοινωνίας. Και αυτό μέσα από την ευαισθησία της παιδικής οπτικής. Ενώ αποκρύπτει τον ευθύ καταγγελτικό λόγο, τον υπαινίσσεται και δεν τον αποφεύγει. Τον ορίζει και τον θέτει σε λειτουργία υπερβατική – δείτε για παράδειγμα πως χειρίζεται το ζήτημα της ομοφυλοφιλίας – μέσω του χιούμορ και μέσω των ανθρώπινων εκφράσεων. Ξεπερνάει τις ατέρμονες φιλοσοφικές συζητήσεις, με εικόνες σωστές, εικόνες αληθινές. Έτσι, υπάρχει κάτι το γνήσιο, κάτι το αυθεντικό στην ιστορία του. Αποφεύγοντας να μιλήσει με δύσκολους αφηγηματικούς τρόπους ή να επισκιαστεί από τάσεις πειραματισμού, ο Fatih Akin ωριμάζοντας ως άνθρωπος αλλά και ως καλλιτέχνης κινηματογραφικά και νοηματικά και συνεχίζοντας να δημιουργεί το ξεκάθαρα ανθρώπινο σινεμά των όμορφων ανθρώπων, επιστρέφει μαζί μας – όπως και ο ίδιος – στην απλότητα της ανθρώπινης ύπαρξης, προσπαθώντας να αφηγηθεί κάτι που να δραπετεύει και να ρέει ελεύθερα. Εδώ ακριβώς βρίσκεται η αυθεντικότητα. Στο ότι μιλάει με τόση ειλικρίνεια για την απλή καθημερινή μας κατάσταση, για το απλή καθημερινή μας προσδοκία. Την απόδραση. Μια απόδραση, που παρά τα εμπόδια που τίθενται και την κάνουν ίσως άπιαστη αυταπάτη, την έχουμε ανάγκη ως συνθήκη προς άδραγμα διότι, το να αναζητούμε και την πιο μικρή υπέρβαση στη ζωή, είναι δικαίωμα ανυποχώρητο.

Ταινίες σαν και αυτή, φυσικά, είναι πολύ μακριά από το να αποτελούν στοχασμό. Δεν χρειάζονται αναλύσεις επι αναλύσεων, ερμηνεία σημειολογικών και συμβολικών αναφορών. Είναι απλός, καθαρός, μυθοπλαστικός κινηματογράφος. Μια ιστορία, ένα παραμύθι. Ένα «διήγημα» που προσφέρει την γλυκύτητα που λείπει στο 21^ο μας αιώνα. Δεν κοιτάζει σκυμμένους ανθρώπους πάνω από τα μίζερα τηλέφωνα, δεν κοιτάζει τέσσερις τοίχους και ένα ταβάνι, δεν αποκόπτει το άτομο από το σύνολο. Τον επαναφέρει στην ίδια την ζωή. Απλά, σωστά, όμορφα, αναγκαία!

Από την στιγμή, που τα παιδιά, λένε «Βερολίνο, αντίο», ο ίδιος ο δρόμος – που σαφώς και δεν οδηγεί κάπου συγκεκριμένα -, διώχνει στις άκρες του οτιδήποτε πολιτικώς ορθό, οτιδήποτε υποτιθέμενα μοραλιστικό, οτιδήποτε χιπστερομοδάτο, οτιδήποτε κατασταλτικό. Μια οικογένεια μεσοαστών ποδηλάτων που προσπαθούν να τα σνομπάρουν, ένας μπάτσος που προσπαθεί να τα συλλάβει, όπως και άλλες κοινωνικές «παρεμβολές» εισέρχονται για λίγο στο πλάνο, αλλά ο ελεύθερος νους και τα ανοιχτά πλάνα αδυνατούν να τις αντέξουν. Τις ξεβράζουν. Εκεί είναι όμως, που μπαίνει στην σκηνή ένα πανέμορφο άστεγο κορίτσι, που τους ενηλικιώνει όχι απότομα και καταναγκαστικά, αλλά μέσα από τους ίδιους τους χυμούς της ζωής. Μια βουτιά σε μια λίμνη, ένα γυμνό στήθος, ένα γλυκό φιλί. Ταξίδι. Ποιος θα διάλεγε ένα μίζερο δάσκαλο, έναν αδιάφορο αστό πατέρα, μια προγραμματισμένη φυλακή των συναισθημάτων; Κανείς υποθέτω, όπως και ούτε ο ίδιος ο Fatih Akin που προτείνει μια τέτοια στάση, τουλάχιστον, σκέψης.

Καθώς η κάθε τύπου «κοινωνική» εκπαίδευση δημιουργεί ανθρώπους «ασθενείς», κοινωνικά μελαγχολικούς και κατά συνέπεια συμβιβασμένους, ο δρόμος – εκεί που τα πάντα συμβαίνουν όπως ακριβώς είναι -, ο συγχρωτισμός με την απλότητα της ζωής, καλλιεργεί χαρακτήρα. Καλλιεργεί αληθινά ασυμβίβαστα χαμόγελα. Εξανθρωπίζει. «Βερολίνο, αντίο», σημαίνει απλώς απόδραση. Κινηματογραφική, συναισθηματική, νοητική.