«Herscht 07769», του Λάζλο Κρασναχορκάι

Ο χρόνος δεν σταματά και η Ιστορία δεν ξέρει τι θα πει τελεία. Το κόμμα είναι η κοφτή ανάσα μας και τα εισαγωγικά ο άνθρωπος που θα γίνουμε. Στο μυθιστόρημα «Herscht 07769» (Εκδόσεις Πόλις) του Λάζλο Κρασναχορκάι, ο άντρας, η γυναίκα, το παιδί που μας κοιτάει, φέρουν λευκή κορδέλα, τσαλακωμένους σταυρούς και την πάλη του τελευταίου ανθρώπου με τον υπεράνθρωπο. Το ποιος κερδίζει είναι δύσκολο να το πεις. Μόνο ο Μπαχ και η γλώσσα της μουσικής, οι ιερές νότες, το αληθινό άγγιγμα του Θεού, ξέρουν το μυστήριο που κάνει το δίποδο να αναζητά το έδαφος και τη ζωώδη δυναμή του. Και η κοινωνία πώς αντιδρά σε αυτό το ταγκό του σατανά; Ουρλιάζει και σαν λύκος ψάχνει τη νύχτα και την αγέλη του. Ο πολιτισμός οπισθοδρομεί και το μόνο που τον κρατά είναι το μουσικό κλειδί και η αθωότητα στο βλέμμα του ενήλικου. Όσο κρατά ο στροβιλισμός τίποτα δεν παρεμβάλλεται. Η μεταμόρφωση είναι ασταμάτητη και η ακατάπαυστη ροή δοκιμάζει τις ανάσες του αναγνώστη. Τα χτυπήματα που μας δίνει ο Κρασναχορκάι είναι απανωτά και ο βαριά τραυματισμένος άνθρωπος ακούει το κοντσέρτο της ζωής του. Σε αυτό το έργο, ο Ούγγρος συγγραφέας συναντά τους Χανς Φάλαντα, Μίκαελ Χάνεκε και μας καθηλώνει.

Ο τίτλος-συνθηματικό εξηγείται από τον υπότιτλο του βιβλίου: Η ιστορία Μπαχ του Φλόριαν Χερστ. Και να τι γίνεται. Η μουσική εξημερώνει και ο άνθρωπος εξαγριώνει. Το έργο του γερμανού συνθέτη προχωρά αγέρωχο μέσα στην κακοφωνία των κληρονόμων του. Οι ευλαβικές, ειλικρινής, μουσικές γονυκλισίες απέναντι στην ασχήμια του τώρα και την απειλή του πάντοτε. Η λεπτή διαχωριστική γραμμή, μα και αυτή που ενώνει, είναι η ευγένεια και η καλοσυνάτη ψυχή. Τέτοια διαθέτει ο Φλόριαν Χερστ, ο ήρωας του μυθιστορήματος. Διαθέτει σωματική και πνευματική δύναμη, την καταπιέζει όμως για να προστατεύσει την άδολη και ανυστερόβουλη προσέγγισή του προς τον κόσμο. Εργάζεται ως καθαριστής τοίχων και έχει αληθινό ενδιαφέρον για τις φυσικές επιστήμες. Η αθώα του ματιά βλέπει πολύ μακριά και προσπερνά την πολυπλοκότητα και τις άγνωστες αντιδράσεις του σύμπαντος. Η αμεσότητα, η απευθείας επικοινωνία και η υπακοή είναι ο μόνος τρόπος που ξέρει για να συνδιαλέγεται, να δημιουργεί κοινωνικές σχέσεις και να παίρνει, ενίοτε, τολμηρές πρωτοβουλίες, όπως αυτή με το γράμμα στην καγκελάριο Μέρκελ! Ο Φλόριαν ακούει και βοηθάει αδιαμαρτύρητα τον Μπόση, τον άνθρωπο που τον στήριξε και που μαζί εργάζονται στον καθαρισμό τοίχων. Αυτός, όμως, είναι το πρόσωπο το φαιό, είναι αυτός που διοικεί μια νεοναζιστική ομάδα και με αυτήν αναζητούν αυτόν που κάνει γκράφιτι στους τόπους προσκυνήματος του Μπαχ. Οι λύκοι ετοιμάζονται να ουρλιάξουν, η κοινωνική τύφλωση θα σηκώσει τη σιδερένια γροθιά και ο Φλόριαν θα μείνει μόνος, λύκος ανάμεσα σε λύκους. Εκρήξεις, φόνοι, φόβος και η λευκή κορδέλα ξεσκισμένη σε χίλια κομμάτια.

Όπως μας πληροφορεί το οπισθόφυλλο, «το μεγαλόπνοο έργο Λάζλο Κρασναχορκάι διαδραματίζεται στη Γερμανία των ημερών μας, και μάλιστα στο μελαγχολικό ανατολικό τμήμα της, το οποίο αποτελεί ταυτόχρονα την πηγή των έργων του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ και την όλο και λιγότερο μυστική βάση των νεοναζιστικών κινημάτων». Ο Ούγγρος προειδοποιεί και στην ουσία λέει: όταν εγκαταλείπεις ένα κομμάτι της φύσης, της κοινωνίας, του πολιτισμού, τότε τα θηρία θα καταλάβουν τον αστικό ιστό, τις αυλές των σπιτιών, τα μυαλά και τις ψυχές των ανθρώπων. Και επειδή το οριστικό είναι να πάντα ένα, γι’ αυτό και η αφήγηση δεν έχει πουθενά τελεία, παρά μόνο στο τέλος. Ο τρόπος εξιστορεί ο Κρασναχορκάι είναι μοναδικός. Ο αναγνώστης πρέπει να νιώσει την αίσθηση του κατεπείγοντος, την απειλή που έρχεται με φόρα και την εκ βάθρων σάρωση του ανθρώπινου δημιουργήματος. Οι προθέσεις είναι ξεκάθαρες, η στόχευση συγκεκριμένη και η γνώση του τι θέλει να πει ο συγγραφέας κρυστάλλινη. Στον λεκτικό χείμαρρο όλα διακρίνονται και όλα παρασύρονται στη δίνη αυτής της προειδοποιητικής επιστολής. Η μετάφραση από τα ουγγρικά ανήκει στη Μανουέλα Μπέρκι και είναι αντάξια του πρωτότυπου κειμένου. Το «Herscht 07769» είναι απολαυστικό και σίγουρα θα σας ταρακουνήσει.