Εικαστικά + Άλλα

John Constable - Μελέτες για σύννεφα

Κατερίνα Κοφφινά | 29/11/2020

Ο John Constable (1776 – 1837) είναι ένας από τους πιο αγαπημένους ζωγράφους τοπίου της Μεγάλης Βρετανίας, με εκτυπώσεις έργων όπως το Flatford Mill και το The Hay Wain που διακοσμούν ατελείωτα κουτιά μπισκότων και πλακάτ σε όλο τον κόσμο. Κατά τη διάρκεια της ζωής του όμως στην Αγγλία είχε πουλήσει μόνο 20 πίνακες. Το έργο του αναγνωρίστηκε από τη Βασιλική Ακαδημία Τεχνών σε ηλικία 52 ετών.

Από το 1819, λόγω της κακής υγείας της συζύγου του, η οποία έπασχε από φυματίωση, ο Constable εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στο Hampstead.

Κατά τη διάρκεια του 1821 και 1822 παρήγαγε μεγάλο αριθμό έργων, περίπου 100, που αποτύπωναν συννεφιασμένους ουρανούς. Παράλληλα σημείωνε για κάθε έργο τις καιρικές συνθήκες και την ώρα της ημέρας που ήταν ζωγραφισμένο. Ζωγράφιζε γρήγορα αλλά με ακρίβεια, για να καταγράψει όσο το δυνατόν περισσότερο τις λεπτομέρειες που παρατηρούσε.

Ήταν ένας από τους πρώτους καλλιτέχνες που εργάστηκαν χρησιμοποιώντας λάδια στην ύπαιθρο («en plein-air»), μεταφέροντας αυτό που μπορούσε να δει απευθείας σε χαρτί ή καμβά. Το επίκεντρο του Constable ήταν στον ουρανό, οι σχηματισμοί συννέφων και οι συνεχείς αλλαγές τους. Αυτός ο μαγικός χορός των νεφών είχε γοητεύσει τον καλλιτέχνη.

Οι φημισμένες μεγαλύτερες συνθέσεις των τοπίων του αποτελούνται από πυκνές λεπτομέρειες. Αντίθετα, οι σπουδές του για τα σύννεφα είναι λιτές, με απλές φόρμες και περισσότερο ασταθείς.

Ο ιστορικός τέχνης Ernst Gombrich έγραψε ότι ο Constable αρνήθηκε να αποτυπώσει με εντυπωσιακό τρόπο τη φύση και οι σπουδές για τα σύννεφα που δημιούργησε απεικονίζουν ακριβώς αυτό το μεγαλείο της φύσης μέσα από την απλότητα και τη λιτότητα της φόρμας.

Το Cloud Study, 1821 (Oil on Paper Laid Down on Board) είναι μέρος της συλλογής Paul Mellon στο Yale Center for British Art στο New Haven του Κονέκτικατ. Δείχνει μια ασυνήθιστη κατανόηση της εφήμερης φύσης και της δομής ενός σχηματισμού νέφους με μόνο ένα στοιχείο λεπτομέρειας στη βάση του πίνακα για να αποθέσει τον ουρανό στη γη.

Οι σπουδές αυτές είναι μια αξιοσημείωτη προσπάθεια κατανόησης της δομής και της κίνησης των νεφών καθώς και μια αποτύπωση της τρίτης διάστασης και του όγκου τους.

Οι μελέτες ποικίλλουν σε μέγεθος. Όσο μεγαλύτερη είναι η κλίμακα, τόσο πιο δύσκολο ήταν για το ζωγράφο να εξισορροπεί την ευκρίνεια της λεπτομέρειας με την ταχύτητα εκτέλεσης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι μεγαλύτερες μελέτες τείνουν να είναι πιο γενικευμένες. Επιπροσθέτως οι σημειώσεις στο πίσω μέρος των έργων ανέφεραν τις επικρατούσες καιρικές συνθήκες, την κατεύθυνση του φωτός και την ώρα της ημέρας. Επιγραφές στο πίσω μέρος όπως – «11 η ώρα» και «μεσημέρι».

Ο Constable επηρεάστηκε από το πρωτοποριακό έργο του μετεωρολόγου Luke Howard για την ταξινόμηση των νεφών. Επίσης ήταν πλήρως ενημερωμένος για την μετεωρολογική ορολογία και για τα ατμοσφαιρικά φαινόμενα του Thomas Forster. Αυτό είναι ενδεικτικό τής επιστημονικής περιέργειας που έθεσε η περίοδος του Διαφωτισμού και είχε επηρεάσει σε σημαντικό βαθμό τον ζωγράφο.

Ο σπουδαίος αυτός καλλιτέχνης ενέπνευσε όχι μόνο τους συγχρόνους του όπως ο Géricault και ο Delacroix αλλά και τη Σχολή Barbizon και τους Γάλλους ιμπρεσιονιστές στα τέλη του 19ου αιώνα.

Πίστευε σε μια επιστημονική αλλά και ποιητική προσέγγιση στη ζωγραφική τοπίων, όπως και ότι πρέπει να ζωγραφίσει κανείς την πραγματική ζωή και όχι μόνο από τη φαντασία.

Ο Constable έλεγε ότι η ζωγραφική ήταν μια άλλη λέξη για το συναίσθημα, και οι σπουδές των συννεφιασμένων ουρανών του το αποδεικνύουν πραγματικά.

Ο καλλιτέχνης σε ένα γράμμα του παρατηρεί: «Ο κόσμος είναι απέραντος, ποτέ δυο μέρες δεν ήταν οι ίδιες, ούτε καν δυο ώρες, από τότε που δημιουργήθηκε ο κόσμος δεν έχουν υπάρξει δυο φύλλα που να ήταν τα ίδια». Ο άνθρωπος που αποκτά αυτή τη γνώση αρχίζει μια καινούργια ζωή. Τίποτα δεν βρίσκεται πίσω του, όλα είναι μπροστά του και «ο κόσμος είναι απέραντος».