«Maniac», του Μπενχαμίν Λαμπατούτ

Οι εκρήξεις πότε δεν σταμάτησαν. Βάλτε όσα εισαγωγικά θέλετε και μετά αφαιρέστε τα. Από το Big Bang, στο άηχο κύμα των εσωτερικών συγκρούσεων. Οι αθόρυβες λειτουργίες του εγκεφάλου. Τα πολλά και αναπάντεχα ζιγκ ζαγκ, η ελικοειδής πορεία στον χώρο που υπάρχουν όλα. Η κίνηση, το βλέμμα, η αντίδραση, το συναίσθημα, η εξυπνάδα, η φιλοδοξία… Μισό λεπτό. Η φιλοδοξία; Παύση. Σιωπή. Γρήγορη ανάλυση. Κατάληξη: Η φιλοδοξία κρατά πολλές φορές ζωντανό τον άνθρωπο και τον σκοτώνει με τον πιο εντυπωσιακό τρόπο. Είναι το παρανάλωμα που πρέπει να αντέξει ο άνθρωπος. Το αντέχει; Για λίγο. Και όταν το κάνει νέο σύμπαν, νέος ήλιος, νέο φεγγάρι γεμίζουν τον άδειο κόσμο του. Ο κόσμος και όλα όσα έχει μέσα δεν αρκούν για τον άνθρωπο. Τα όρια της Γης δεν του αρκούν. Διαστημόπλοια, δορυφόροι, ρομπότ που εξερευνούν άγνωστους πλανήτες, προσπάθεια για να ανακάλυψη ζωής και έλεγχος όλων αυτών. Η γνώση γίνεται «όπλο» και αρκεί μια λάθος απόφαση για να κυριολεκτήσουμε. Τα άδεια όπλα σκοτώνουν και το ίδιο συμβαίνει με την άδεια φιλοδοξία και την απροστάτευτη γνώση. Ο άνθρωπος προχώρησε. Εμαθε. Έκανε τους άλλους να μάθουν. Τεχνολογική εξέλιξη. Νοητικές δοκιμασίες και εκρήξεις που δεν αντέχουμε και όμως είναι απαραίτητες. Και κάπως έτσι γεννιέται, γράφεται το «Maniac» (Εκδόσεις Δώμα) του Μπενχαμίν Λαμπατούτ.

Ο λατινοαμερικανός συγγραφέας που βλέπει καθαρά το ρόπαλο της καταστολής, καταστροφής και τον επιστημονικό φακό που όλα τα ανακαλύπτει και όλα τα μπορεί. Η απόσταση που χωρίζει τα δύο είναι μικρή, μια λεπτή κόκκινη γραμμή. Όταν ο άνθρωπος μετατρέπει τη γνώση και την περιέργεια σε άκρατη φιλοδοξία, τότε το μικροσκόπιο γίνεται ράβδος που ανοίγει κεφάλια και το ανεξέλεγκτο γίνεται ο μόνος τρόπος να υπάρχεις. Ο Λαμπατούτ με το «Maniac» δεν αποδεικνύει ότι υπάρχει Θεός. Αποδεικνύει, όμως, ότι υπάρχει ο άνθρωπος-θεός κι αυτό είναι πολύ επικίνδυνο. Η διαχείριση της γνώσης ξεφεύγει από τα ανθρώπινα μέτρα και μερικές φορές φτιάχνει τέρατα! Υπάρχουν περιπτώσεις επιστημόνων που ξεπέρασαν τα όρια και περπάτησαν στο χάος του αγνώστου. Εκεί η φιλοδοξία έγινε το καύσιμο που είτε φώτισε είτε σκόρπισε το σκότος. Το «Maniac», στην ουσία, συνεχίζει από εκεί που το άφησαν τα δύο προηγούμενα βιβλία: «Όταν παύουμε να καταλαβαίνουμε τον κόσμο» και «Ο λίθος της τρέλας» [σ.σ αμφότερα από εκδόσεις Δώμα]. Με το «Maniac» είναι σαν να συμπυκνώνει τα δύο προηγούμενα και να τα μεγαλώνει με ένα τρόπο. Σε αυτό το βιβλίο υπάρχει και αυτός που κατάλαβε πολύ καλά τον κόσμο και αυτός/αυτό που χτύπησε τον λίθο της τρέλας.

Το βιβλίο επικεντρώνει σε δύο πρόσωπα και στο μέγα απρόσωπο. Ο Τζων Φον Νόυμαν είναι η ιδιοφυΐα που έπαιξε καθοριστικό ρόλο σην πορεία του 20^ου αιώνα. Αυτός βρίσκεται πίσω από την κατασκευή του υπολογιστή Maniac. O Maniac αποτέλεσε το πρότυπο για όλους τους κατοπινούς Η/Υ. Ο Νόυμαν είχε δύο στόχους: Να φτιάξει ένα όπλο ικανό να καταστρέψει τη ζωή πάνω στη Γη. Και να εφεύρει ένα νέο είδος ζωής. Το πρώτο έγινε! Χάρη στους υπολογισμούς του Maniac, το 1952, διεξήχθη με επιτυχία η πρώτη δοκιμή βόμβας υδρογόνου, χίλιες φορές ισχυρότερη από τη βόμβα που έπεσε στη Χιροσίμα! Το νέο είδος ζωής ήταν τεχνητή νοημοσύνη [το μέγα απρόσωπο]. Αυτό είχε οραματιστεί και ήρθε το σήμερα να τον επιβεβαιώσει. Να τι είχε πει: Επιμένετε ότι υπάρχει κάτι που δεν μπορεί να το κάνε η μηχανή. Αν μου πείτε τι ακριβώς είναι αυτό που δεν μπορεί να κάνει η μηχανή, τότε εγώ θα φτιάξω μια μηχανή που θα κάνει ακριβώς αυτό. Και ερχόμαστε στον Λι Σεντόλ. Ο Νοτιοκορεάτης γκραν μαιτρ του παιχνιδιού Γκο [σ.σ περίπλοκο αρχαίο κινέζικο επιτραπέζιο παιχνίδι] χάνει από τον αλγόριθμό τεχνητής νοημοσύνης AlphaGo.

Ο Λαμπατούτ αξιοποιεί με συναρπαστικό τρόπο τα ιστορικά, κοινωνικά, επιστημονικά, ντοκουμέντα και τα ντύνει με την αχλή του μύθου. Συνθέτει, για άλλη μια φορά, ένα ακαταμάχητο αφήγημα που έχει αγωνία, κρατά τον αναγνώστη μέχρι τέλους και μεγεθύνει πρόσωπα και καταστάσεις με τρόπο ξεχωριστό. Η αποστασιοποίηση και το γνήσιο ενδιαφέρον του για όσα προηγήθηκαν και για όσα πιθανόν να έρθουν, κρατάνε την ισορροπία μεταξύ αυθόρμητου, συναισθηματικού, ξεσπάσματος και αδιαμφισβήτητης επιστημονικής ακρίβειας. Η διανοητική φρενίτιδα της Ευρώπης του Μεσοπολέμου μέχρι το Πρόγραμμα Μανχάταν, και από το ψυχροπολεμικό δόγμα Αμοιβαίας Εξασφαλισμένης Καταστροφής έως τη αναμέτρηση του Σεντόλ με τον AlphaGo. Σε αυτό το πλαίσιο κινείται ο συγγραφέας και αποκαλύπτει τα ίχνη της ανθρώπινης-θεϊκής δημιουργίας και αυτά της απόλυτης απειλής. Μοναδικό! Η πολύ καλή μετάφραση ανήκει στην Αγγελική Βασιλάκου.