Nececity: ένα blog για τις μελλοντικές μας γειτονιές

Ένα μπαζωμένο ρέμα θα πρέπει άραγε κάποτε να εμφανιστεί, ακόμα κι αν χρειαστεί να φύγει από πάνω του οποιαδήποτε ανθρώπινη κατασκευή συμπιέζει τη φύση; Ένα διαμέρισμα θα πρέπει να σχεδιαστεί ξανά, να φτάσει πολύ πέρα από την αρχική του κάτοψη, ίσως να συμπεριλάβει όλα τα γειτονικά του κτίρια, ώστε να φιλοξενήσει νέες σχέσεις συμβίωσης, μακριά από την παραδοσιακή οικογένεια; Μήπως από τα τετράγωνα των πόλεων μας δεν πρέπει να γκρεμιστεί μέρος ή σύνολα πολυκατοικιών, ώστε ο ήλιος κι ο αέρας να περνάνε ελεύθερα, μέχρι και το τελευταίο σπίτι; Δεν είναι κατ’ εξοχήν ανθρώπινο να περνάμε μέσα από κτίρια, ακάλυπτους, κήπους, δρόμους και μονοπάτια, σε έναν ενιαίο λαβυρινθώδη χώρο χωρίς αυτοκίνητα, όπου θα βρίσκουμε την τυχαία συνάντηση και το παιχνίδι;

Να μερικά από τα ερωτήματα που προκύπτουν κατά τη μελέτη των πόλεων μας, όταν έχουμε υπόψη πάντα το ριζικό μετασχηματισμό τους. Όταν δεν μας περιορίζουν σχέσεις, όπως ενοίκια, εμπορευματική παραγωγή, ιδιοκτησία και κρατική κυριαρχία. Από την άλλη μεριά, η κοινωνική αλλαγή του κόσμου μας θα μας αφήσει με τόπους που φτιάχτηκαν από άλλα συστήματα. Πουθενά όμως -από τα σπίτια και τις γειτονιές μας μέχρι τον περιφερειακό σχεδιασμό- ο χώρος δεν μπορεί να εξακολουθήσει να υπάρχει με τον παλιό τρόπο. Έτσι, αν θέλουμε να ορίσουμε το αντικείμενο του blog μας, τότε θα λέγαμε ότι θέλουμε να προετοιμαστούμε και να μελετήσουμε με αναλυτική θεωρία και πρακτικά μοντέλα πώς θα σχεδιαστεί και θα λειτουργεί ο μετεπαναστατικός χώρος.

Το κενό που θέλουμε να καλύψουμε προκύπτει από την ανάγκη να μιλήσουμε από τα πριν, ποιοτικά και ποσοτικά, για τα νέα σύνολα και τα επί μέρους στοιχεία τους: τι θα γίνει με τα παλιά κτισμένα τετράγωνα, πώς θα καλυφθεί η στέγαση, πώς θα οργανωθούν οι μετακινήσεις, ποιες ανάγκες θα έρθουν στο προσκήνιο αναζητώντας επιφάνειες να φιλοξενηθούν, που θα ευδοκιμήσει το παιχνίδι, η ψυχαγωγία, η συνεύρεση και η δημόσια συνάθροιση; Σε περιφερειακό επίπεδο θέλουμε να δούμε τη σχέση των οικισμών μεταξύ τους, την προστασία της φύσης και ζητήματα μεταφορών, ενώ σε διεθνές να στοχαστούμε ποιος θα είναι ο παγκόσμιος καταμερισμός εργασίας σε κοινωνίες που θα έχουν αφήσει πίσω τους τον καπιταλισμό. Και όλα αυτά με τη συνοδεία μοντέλων, χαρτών και σχεδίων, πάνω στο υπόβαθρο υπαρκτών γειτονιών, πόλεων και ευρύτερων περιοχών.

Για τη μελέτη των μελλοντικών γειτονιών μας, αναζητάμε ριζικούς τρόπους παρέμβασης σε υπάρχουσες καταστάσεις, μελετώντας την ιστορία, τις ιδιαιτερότητες, τους ανθρώπους και τις ανάγκες τους αλλά απελευθερωμένοι από σχέσεις όπως ενοίκια, εμπορευματική παραγωγή, ιδιοκτησία και κρατική κυριαρχία.

Μια ιδιαιτερότητα του nececity είναι ότι θέλει να φέρει κοντά όσους και όσες έχουν να προσφέρουν τις γνώσεις τους πάνω σε χωρικά ζητήματα, ακόμα και αν το αντικείμενο τους δεν εντάσσεται στενά εδώ πέρα, όπως δάσκαλοι, γιατροί, ψυχολόγοι, οικονομολόγοι, γεωλόγοι, αλλά και κάθε επιστήμη που μπορεί να ορίσει πώς οφείλουν να καλύπτονται οι ανθρώπινες ανάγκες στο χώρο. Παράλληλα, σίγουρα αναζητάμε τη συμβολή τεχνιτών, που μπορούν να προτείνουν και να αντιληφθούν την πρακτικότητα και βιωσιμότητα των λύσεων. Ακόμα, θέλουμε να αποτελέσουν συστατικό κομμάτι της σκέψης μας οι εμπειρίες όσων βιώνουν καθημερινά το χώρο γύρω τους με τρόπους μη-κανονικούς. Τέλος, στις μελέτες μας θέλουμε να εμπλέξουμε την τέχνη, η οποία μπορεί να συλλαμβάνει κορυφαίες δυνατότητες για τις ανάγκες μας και μάλιστα να τις εκφράζει σε μία γλώσσα διαφορετική από τις αναπαραστάσεις των υπαρχόντων προσεγγίσεων.

Έτσι, αμφισβητούμε από την αρχή τον κεντρικό ρόλο του ειδικού επιστήμονα επί των χωρικών ζητημάτων, είτε είναι υπάλληλος της πολεοδομίας είτε ακαδημαϊκός, μηχανικός ή συγγραφέας.

Η φωτογραφία μπορεί να αναλύει τις αλλοτριωτικές σχέσεις και να μας καταδεικνύει πεδία παρέμβασης. Εδώ, ένα καρέ του Γιώργου Καραηλία.

Επιπλέον, βασική αρχή μας είναι ότι ο σχεδιασμός που προτείνεται εδώ, πέρα από επιστημονικός και ανοιχτός στην κριτική σκέψη, είναι θεμελιακά δημοκρατικός. Με άλλα λόγια, είναι οι άνθρωποι που ζουν στον κάθε χώρο που τελικά θα αποφασίζουν για τον αν θα εφαρμοστούν όλα τα ζητήματα που αναλύθηκαν, απεικονίστηκαν και τους παρουσιάστηκαν. Αυτή η αποφασιστική στιγμή θα πρέπει να υπάρχει ήδη από την αρχή της διαδικασίας του σχεδιασμού.

Όσον αφορά την ίδια τη δομή του blog, προσπαθήσαμε να μπορεί να υποστηρίξει όλες τις παραπάνω αρχές. Πρώτον, όπως είπαμε, τα άρθρα αναμένεται να εμπνευστούν από παραδείγματα της πραγματικής ζωής, όπως πολεοδομικές παρεμβάσεις σε υπάρχοντες αστικούς ιστούς και αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες σε πραγματικές κατασκευές. Έπειτα, προκειμένου να αποφευχθούν παράλληλοι μονόλογοι, κάθε συμβολή ενθαρρύνεται να μην είναι φλύαρη, αλλά μικρή, στοχευμένη και πρακτική, ώστε να ευνοεί έναν ζωντανό διάλογο. Επιπλέον, κάθε κείμενο αναμένουμε να επισημαίνει στον κορμό του όλες τις απορίες που εύλογα προκύπτουν κατά τη μελέτη και τις οποίες μπορεί να απαντήσει κάποιος/α επιστημονικά ή τεχνικά πιο κατάλληλος/η. Για παράδειγμα, ένας παιδαγωγός μπορεί να κληθεί να απαντήσει στο ερώτημα «πόσους μαθητές θα πρέπει να έχει μια τάξη δημοτικού;» ή «ποια είναι τα ελάχιστα παιχνίδια που πρέπει να διαθέτει μια παιδική χαρά;». Ένας γιατρός είναι σίγουρα πολύ πιο ειδικός να μας πει «ποιες ιατρικές δραστηριότητες πρέπει να ομαδοποιηθούν στις πρωτοβάθμιες δομές υγείας», κάποιες δεκάδες μέτρα μακριά από κάθε κάτοικο και «ποιες σε ενδιάμεσες, αποκεντρωμένες δομές;», για μια περίθαλψη αντάξια του νέου ανθρώπου. Έτσι, ο πολεοδομικός σχεδιασμός θα μπορεί να λαμβάνει ευρύτερα, πλούσια, μη-αυθαίρετα δεδομένα από πολλούς κλάδους, τα οποία θα μπορεί εν τέλει να εκφράσει στη γλώσσα του στενότερου πεδίου του. Ο απώτερος στόχος του πρότζεκτ είναι η κωδικοποίηση της γνώσης, ένα μανιφέστο αρχών για το σχεδιασμό.

Οι ουτοπικές παρεμβάσεις μας ποσοτικοποιούνται και αναπαριστώνται με διάφορους τρόπους, σαν να έπρεπε να παρουσιαστούν στους χρήστες του χώρου για να πάρουν την τελική απόφαση για τις πιο ριζικές αλλαγές (κάτω, μέρος πίνακα του F. Leger)

Σε ότι αναφερθήκαμε έως εδώ, πουθενά δεν συμπεριλαμβάνονται “ρεαλιστικές” προτάσεις για τις σημερινές πόλεις. Τουλάχιστον όσον αφορά το σχεδιασμό του χώρου, θεωρούμε ότι οτιδήποτε “ρεαλιστικό” μπορεί να υπηρετήσει πλήρως τις ανθρώπινες ανάγκες, αυτό μπορεί να γίνει πράξη μόνο σε μια άλλη κοινωνία. Χωρίς να αρνούμαστε ότι λίγες από τις σημερινές παρεμβάσεις μπορούν να αναβαθμίζουν την καθημερινότητα επιμέρους μειοψηφιών, ωστόσο η τυραννία του πραγματισμού ακρωτηριάζει τη ριζοσπαστική σκέψη, καθηλώνοντας την σε μια αέναη μικροεπισκευή του υπάρχοντος.

Φυσικά, δεν ανακαλύπτουμε τον τροχό. Οδηγούμαστε από δεκάδες πρωτοπορίες και προσωπικότητες· εμπνεόμαστε ακόμα από το χώρο που φτιάχνουν για τον εαυτό τους οι αγωνιζόμενες μάζες, από τα πεδία που άνοιξαν οι μεγάλες κοινωνικές επαναστάσεις και από αυτά που αναζητούν οι σύγχρονες εξεγέρσεις.

Στο blog υπάρχουν ήδη τα πρώτα άρθρα και περιμένουμε νέες συμβολές που μπορούν να πάνε τη σκέψη για τον μετεπαναστατικό χώρο πιο μπροστά. Αυτό μπορεί να γίνει εύκολα, είτε από την on-line φόρμα, είτε στο mail μας: [email protected]. Το κάλεσμα μας αφορά από έναν απλό σχολιασμό μέχρι μικρά άρθρα που θα απαντάνε σε ανοικτές συζητήσεις ή θα ανοίγουν νέα ζητήματα και ερωτήματα. Στο blog θα βρείτε επίσης μια πιο αναλυτική διακήρυξη αρχών, όλων όσων θίξαμε ως εδώ. Ακόμα, το περιεχόμενο του θα προσπαθήσουμε σταδιακά να είναι πλήρως δίγλωσσο, ελληνικό και αγγλικό, ώστε να διευρυνθούν σημαντικά τα όρια του διαλόγου. Τέλος, στο facebook διατηρούμε μια πιο δυναμική ενημέρωση με επιπλέον υλικό.

.

*Ο Κωστής Πλεύρης είναι Διδάκτωρ Πολεοδομίας

.

Blog: https://nececity.home.blog/

Fb: https://www.facebook.com/pages/category/Science-Website/Nececity-104860391022714/