Solidarity Cinema: Το «κόκκινο νήμα» της αλληλεγγύης

Όταν τα δακρυγόνα δεν καταφέρνουν παρά μόνο να σε πεισμώσουν

| 07/03/2023

Όταν ετοιμάζαμε το Solidarity Cinema, για τους δοκιμαζόμενους λαούς στην Τουρκία και την Συρία, το τελευταίο που περιμέναμε ήταν ακόμη μία μεγάλη τραγωδία, μέσα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα.

Φυσικά, αυτό δεν έχει την παραμικρή ορθολογική βάση.

‘Ηταν μόνο μια υποσυνείδητη ελπίδα, από αυτές που κατασκευάζει ο εγκέφαλος από μόνος του για να μπορέσει να διαχειριστεί την αβάσταχτη πραγματικότητα.

Διότι, αν υπάρχει μία βεβαιότητα στον κόσμο των αφεντικών, είναι η συνεπής εφαρμογή του γνωστού νόμου τού Μέρφι: Αν μπορεί κάτι να πάει στραβά, θα πάει.

Και πήγε.

Τόσο στραβά, που δεν ξέρεις αν ο κόμπος στον λαιμό είναι από τον θρήνο, την οργή ή το μίσος.

Και αμέσως μετά, το ηφαίστειο εξερράγη.

Από τις σχολικές αυλές, μέχρι τα αμαξοστάσια, η εργατική τάξη, η νεολαία, οι φοιτητές, τίμησαν και τιμούν, για μια ακόμη φορά, την μνήμη των νεκρών μας, με τον μοναδικό τρόπο που αξίζει, σε εκείνους και σε μας:

Στον δρόμο.

Αίφνης, με τον πλέον τραγικό τρόπο και, συνάμα, με τον πιο ελπιδοφόρο, με κριτήριο την αντίδραση που προκάλεσε, το Solidarity Cinema απόκτησε νέα σημασία.

Και αυτή η σημασία συμβολοποιήθηκε κυριολεκτικά την Κυριακή 5 Μαρτίου, την ημέρα της εκδήλωσής μας, όταν συνέπεσε με το μεγαλειώδες συλλαλητήριο στο Σύνταγμα, με πυρήνα τα σωματεία των σιδηροδρομικών, στο πλαίσιο της 48ωρης απεργίας τους και δίπλα τους σωματεία, φοιτητικούς συλλόγους, οργανώσεις, λαό που κατέβηκε με τα παιδιά του στα καρότσια και τους μάρσιπους,

Και μετά, από διάφορες γωνιές της πόλης, με τα μάτια δακρυσμένα από τα δακρυγόνα, τα χέρια σε μια μεγάλη αγκαλιά και τα πικρά από τα χημικά χείλη σε ένα μεγάλο φιλί, συναντηθήκαμε, με χαμόγελο, πιστοί και πιστές στο ραντεβού μας, στο «ΑΣΤΟΡ», μαζί με άλλους “συμμέτοχους” στην εκδήλωση του «Περιοδικού», που απλά, με το «παρών» τους, δήλωσαν την κοινή πεποίθηση, ότι επρόκειτο ουσιαστικά για μια συνέχεια, με άλλη μορφή, της ίδιας αντίστασης.

Και ήταν εκείνη η στιγμή που έπνιξε πάνω στη γέννησή της την ανείπωτη αμφιβολία – αν υποθέσουμε ότι πρόλαβε να σχηματοποιηθεί – στην πρώτη ανάπαυλα μετά το τέλος του συλλαλητηρίου και την συνήθη αθλιότητα των μηχανισμών καταστολής, για το αν αυτή η επίθεση, σε συνδυασμό με την απεργία στο μετρό, θα επηρέαζε αρνητικά τη συμμετοχή στο Solidarity Cinema, δεδομένου ότι ο μείζων στόχος του ήταν η συγκέντρωση βοήθειας, μέσω των Γιατρών του Κόσμου.

Ήταν εκείνο το καλωσόρισμα σε φίλους, φίλες, συντρόφους, συντρόφισσες, που διέλυσε τον αστυνομικό, κατασταλτικό ζόφο, κρατώντας τις μεγάλες στιγμές των χιλιάδων καρδιών που ενώθηκαν κάτω από τα μαύρα μπαλόνια και τις υψωμένες γροθιές.

Ήταν εκείνο το σημείο που συμπυκνώθηκαν άλλες δυνατές στιγμές οι οποίες προηγήθηκαν, με τους ανθρώπους που δεν μπόρεσαν να έρθουν, αλλά έστειλαν την ενίσχυσή τους, με ανθρώπους που ήρθαν να δηλώσουν ότι είναι δίπλα μας, έστω για μια στιγμή και να φύγουν για να προλάβουν να γυρίσουν σπίτι.

 

 

Το «νήμα»

 

Αυτό ήταν το «νήμα» το οποίο ένωσε η Ελένη Παγκαλιά, υποδεχόμενη τον κόσμο που ανταποκρίθηκε στο κάλεσμά μας εκ μέρους της κολεκτίβας του «Περιοδικού», όταν μίλησε για «ανελέητο κέρδος που μπαίνει πάντα μπροστά από τις ζωές των ανθρώπων», τόσο στο έγκλημα των Τεμπών, όσο και στους σεισμούς.

«Οι άνθρωποι στην Τουρκία και την Συρία είχαν να αντιμετωπίσουν ένα φυσικό φαινόμενο, που μάλλον όμως θα είχε πολύ λιγότερα θύματα αν τα πράγματα κι εκεί ήταν λίγο καλύτερα ως προς το θέρμα της ασφάλειας, ως προς το πώς είχαν φτιαχτεί οι υποδομές. Κάτι που συμβαίνει κι εδώ με αυτό που έγινε στα Τέμπη», είπε χαρακτηριστικά.

Στη συνέχεια ευχαρίστησε, εκ μέρους του «Περιοδικού», καταρχάς τους Γιατρούς του Κόσμου για τη συνεργασία, τους σκηνοθέτες, Γιώργο Ζώη και Θέλγια Πετράκη, για την παραχώρηση των ταινιών τους, το Ινστιτούτο Γκαίτε, «που αμέσως επικοινώνησε με τη σύζυγο του Farocki για την ταινία «Inextinguishable Fire», που έχει τα δικαιώματά του και με πάρα πολύ μεγάλη χαρά θέλησαν κι αυτοί να συμμετάσχουν και να συνδιοργανώσουν τη σημερινή εκδήλωση», το Γαλλικό Ινστιτούτο που μας παραχώρησε το «La Jetée» του Chris Marker.

Επίσης, την Αντιγόνη Ρώτα, τον Μπάμπη Κονταράκη για την παραχώρηση της αίθουσας, τον Άγγελο Σεμελά (τον μηχανικό προβολής, για την τεχνική υποστήριξη της εκδήλωσης και για το τρέξιμο για την πραγματοποίησή της), την Σταματίνα Στρατηγού, τον Theo Κουτσαφτή, την Ίριδα Ασημακοπούλου, και βέβαια όλον τον κόσμο που ανταποκρίθηκε.

 

 

Αντιόχεια, όπως βομβαρδισμένη Δρέσδη

 

Ο Νικήτας Κανάκης, αφού ευχαρίστησε για την πρωτοβουλία, αναφέρθηκε στην τραγωδία των Τεμπών χαρακτηρίζοντάς την, «έγκλημα», προσθέτοντας, ότι «υπό αυτήν την έννοια, μοιάζει πολύ με αυτό που είδαμε στην Τουρκία».

«Γιατί εκεί, πέρα από την φυσική καταστροφή, ήταν επίσης έγκλημα. Χτισμένα όπως να είναι για να προλάβουμε να πουλήσουμε, να δείξουμε ότι τα πράγματα εξελίσσονται. Παντού ο ίδιος παρανομαστής. Κρατάω – και αυτό σας μεταφέρω – την δύναμη της αλληλεγγύης. Ήμασταν στην Αντιόχεια για περίπου 10 μέρες, μια πόλη που θυμίζει τις εικόνες από την βομβαρδισμένη Δρέσδη. Ήταν το ίδιο πράγμα. Η πόλη δεν είχε κανένα κτίριο, ήταν γύρω στα 2,5 εκ. άστεγοι, πολλοί είχαν φύγει, άνθρωποι στον δρόμο, στα αυτοκίνητα, κάτω από τα χαλάσματα, άλλοι να αναζητούν, άλλοι να κλαίνε. Κρατάω από εκεί αυτές τις μικρές εικόνες αλληλεγγύης που είναι αντίστοιχες με αυτές που έχουμε εδώ. Και που είναι και ένα μάθημα: ότι μέσα στην βαρβαρότητα, τον χαλασμό, την καταστροφή, η ζωή συνεχίζεται και ανθίζουν μικρά πράγματα ανθρωπιάς.

»Γυρίσαμε με μικρά πράγματα, μικρά δώρα από μικρά παιδιά, από ανθρώπους, για κάποιο φάρμακο που δώσαμε, για κάποιο τραύμα που γιατροπορέψαμε. Οι άνθρωποι, όταν δοκιμάζονται, έρχονται κοντά.

»Η αλληλεγγύη είναι το όπλο μας. Αυτό έχουμε, με αυτό πορευόμαστε. Ας είμαστε άλλες φορές περισσότεροι ή λιγότεροι. Και τουλάχιστον στους Γιατρούς του Κόσμου, τριάντα χρόνια που προσπαθούμε να κάνουμε αυτό το πράγμα εθελοντικά, είτε για κάποιον άνθρωπο στο Κουρδιστάν, ή στην Αφρική ή τους άστεγους εδώ, ή κάποιον ανασφάλιστο, είναι ο ίδιος παρανομαστής: Το να προσπαθήσεις να βοηθήσεις. Ή αλλιώς, όπως λέμε στους Γιατρούς, αν δεν είσαι χρήσιμος, δεν είσαι τίποτα».

Τέλος, απευθυνόμενος στους κινηματογραφιστές, εξέφρασε την ελπίδα, κάποια στιγμή, κάποιος από αυτούς, «να μεταφέρει αυτά που βλέπουμε, με τον δικό σας τρόπο, στον υπόλοιπο κόσμο».

«Ευχαριστώ πολύ γιατί πέρα από το πρακτικό, κρατάμε ζωντανό το νήμα της αλληλεγγύης, που είναι αυτό που μας έφερε μέχρι εδώ και θα μας πάει παραπέρα, σε χρόνια βαρβαρότητας, που πολύ φοβάμαι ότι θα έρθουν.».

 

 

Συνδέοντας την τέχνη με την αλληλεγγύη

 

Εξηγώντας το κριτήριο της επιλογής των ταινιών για την εκδήλωση, ο δικός μας, Χρήστος Σκυλλάκος, που επιμελήθηκε το κινηματογραφικό αφιέρωμα, σημείωσε ότι «αποφασίσαμε να συνδέσουμε την τέχνη, με την αλληλεγγύη».

«Θέλαμε να δείξουμε ταινίες που παράγουν ανθρώπινες αξίες. Ώστε τη στιγμή που κάτι γίνει να είμαστε έτοιμοι να αντιδράσουμε».

 

 

Από την πορεία, στο «ΑΣΤΟΡ

 

Σύντομο, αλλά ουσιαστικό χαιρετισμό απηύθυνε ο σκηνοθέτης, Γιώργος Ζώης: «Πολλοί από μας ήμασταν και στην πορεία το πρωί και όλα αυτά λειτουργούν συμπληρωματικά και ενισχυτικά».

 

Στο τέλος της εκδήλωσης, ανακοινώθηκε μέσα σε κλίμα συγκίνησης, ότι το ποσό που μαζεύτηκε για τους «Γιατρούς του Κόσμου», ανήλθε στα 820 ευρώ.

 

Στην εκδήλωση προβλήθηκαν οι ταινίες:

 

La Jetée του Chris Marker. 1962. Γαλλία. 28’.

Μια από τις πιο σημαντικές μικρού μήκους ταινίες της ιστορίας του παγκόσμιου κινηματογράφου, σύμφωνα και με το British Film Institute. Ξαναβλέπουμε το φιλμ – δοκίμιο ενός από τους πιο ριζοσπαστικούς δημιουργούς της «αριστερής όχθης του γαλλικού σινεμά» και της παγκόσμιας τέχνης πάνω στην κατασκευή της μνήμης, την παγκόσμια ιστορία, την επιβολή της εξουσίας και την ανθρώπινη ύπαρξη μέσα σε αυτή. Με μια φόρμα αξεπέραστη στην ιστορία του μέσου που συγκλονίζει μέσα από την πολυπλοκότητα ιδεών και συναισθημάτων και την απλότητα με την οποία αυτά μεταφέρονται. Μια ταινία σημείο αναφοράς φιλοσοφικών, αισθητικών και καλλιτεχνικών ζητημάτων σύγχρονων, επίκαιρων και επειγόντων ως σήμερα. Βραβείο Jean Vigo (1963).

Inextinguishable Fire του Harun Farocki. 1969. Γερμανία. 24’.

Τι σχέση μπορεί να έχει η καθημερινή εργασία σε ένα οποιοδήποτε εργοστάσιο με την παραγωγή των δολοφονικών βομβών ναπάλμ και των χημικών ουσιών τύπου Zyklon B; Τι σημαίνει καταμερισμός εργασίας και ποια είναι η ευθύνη του καθενός να σταματήσουν τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας;

Με ένα καθαρά μπρεχτικό τρόπο και μια φόρμα ανάμεσα στο ντοκιμαντέρ, την μυθοπλασία και την πολιτική αγκιτάτσια, ο στοχαστής γερμανός δημιουργός, με εκατοντάδες φιλμ στο ενεργητικό του, καταγγέλλει ευθέως εταιρείες, εμπορεύματα, την κοινωνία του θεάματος, τον τρόπο που μάθαμε να βλέπουμε και να αντιλαμβανόμαστε την ίδια τη δομή του καπιταλισμού σε σύνδεση με τον πόλεμο στο Βιετνάμ. Απόκτημα του Museum of Modern Art (New York), ΜοΜΑ. Βραβείο Ένωσης Γερμανών κριτικών κινηματογράφου (1969). Ελληνική πρεμιέρα σε συνδιοργάνωση με το Goethe-Institut και ευγενική παραχώρηση της συντρόφου τού καλλιτέχνη, Antje Ehmann. Με αγγλικούς υπότιτλους.

Third Kind του Γιώργου Ζώη. 2018. Ελλάδα. 32’.

Με όχημα τη φόρμα των ταινιών επιστημονικής φαντασίας, ένας από τους πιο ενδιαφέροντες σύγχρονους έλληνες δημιουργούς που έχει τιμήσει την ταινία μικρού μήκους ως αυτόνομο εκφραστικό μέσο του κινηματογράφου, κατασκευάζει μια επίκαιρη και επείγουσα αλληγορία καθαρών και συγκροτημένων πολιτικών και κοινωνικών προεκτάσεων πάνω στη σχέση του σύγχρονου πολιτισμού με τον πόλεμο και την προσφυγιά, τα στρατόπεδα εγκλεισμού και την οδοιπόρηση της ανθρωπότητας σε ένα τέλμα. Μια χαραμάδα φωτός όμως μπορεί και να υπάρχει. Επίσημη συμμετοχή στην Εβδομάδα Κριτικής του Φεστιβάλ Καννών (2018).

Bella της Θέλγιας Πετράκη. 2020. Ελλάδα. 24’.

Ένα φιλμ πάνω στη μνήμη με μια φόρμα που στηρίζει την θεματική της πάρα πολύ συγκροτημένα και διαλέγεται με το πειραματικό σινεμά και την γλώσσα του κινηματογράφου όσο και με την μυθοπλασία και τα συναισθήματα που αυτή προκαλεί. Μια ανθρώπινη και προσωπική ιστορία συνδιαλέγεται με μια από τις πιο τραγικές στιγμές συλλογικής απώλειας της παγκόσμιας ιστορίας. Όταν το ιδιωτικό με το δημόσιο συνδέονται, η τέχνη μπορεί να παρουσιάζει, μέσα από μια μικρή αφήγηση, για μια τεράστια συναισθηματική ένταση και μια έξαρση ιδεών. Βραβείο καλύτερης ταινίας στο Φεστιβάλ Δράμας (2020), Βραβείο Ελληνικής Ακαδημίας Κινηματογράφου (2020).