Still Recording- η ωμή απεικόνιση του εμφυλίου πολέμου μέσα από τα μάτια δυο νεαρών κινηματογραφιστών

Στο 41^ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ «Cinema du Reel» που λαμβάνει χώρα στο Κέντρο Πομπιντού στο Παρίσι δεν λείπουν οι αναφορές στα κοινωνικά κινήματα και στην δύναμη της εικόνας να τα αποτυπώσει. Έτσι μια από τις ταινίες του διαγωνιστικού τμήματος είναι ένα ωμό αλλά συγχρόνως ευαίσθητο οδοιπορικό των Saeed Al Batal και Ghiath Ayoub που αποφασίζουν να καταγράψουν με κάμερα την εμπειρία της συριακής αντίστασης. Με επίκεντρο την ημικατεχόμενη Γκούτα, ο θεατής βλέπει σε πρώτο πλάνο την ζωή των ανθρώπων που συμμετέχουν στον οργανωμένο αγώνα κατά του Άσσαντ μέσα και έξω από τα οδοφράγματα και τις τακτικές εφόδους. Η ταινία ωστόσο αποτίει πρώτιστα φόρο τιμής στους πεσόντες κατά την κινηματογράφηση των εμπόλεμων ζωνών, που χωρίς αυτούς η ανατρεπτική φωνή μιας εναλλακτικής πληροφόρησης θα έμενε βουβή.

Σε όλο το μήκος της ταινίας γίνεται ξεκάθαρη η αντίθεση ανάμεσα στον ανατολικό και δυτικό κόσμο, είτε με ευθείες αναφορές στην κάμερα και τους θεατές που θα παρακολουθήσουν το απόσπασμα ή με πιο απλά παραδείγματα, όπως αυτό της πρώτης σκηνής: ένας καθηγητής κινηματογράφου στη Δούμα(η ανατολική Γκούτα που βρίσκεται υπό την κατοχή των αντιστασιακών) εξηγεί και αναλύει τις εξαιρετικές λήψεις ενός blockbuster, του Underwold, του οποίου όμως ο προϋπολογισμός είναι όσος για δεκαπέντε νοσοκομεία και δεκαέξι σχολεία(!) στη Συρία. Η πείνα και οι στερήσεις που υπόκεινται οι νεαροί μαχητές καταγράφονται ατόφιες στον φακό της βιντεοκάμερας, για να διακοπούν από σύντομες εκδηλώσεις χαράς ή λύπης ανάλογα με τα γεγονότα των ειδήσεων. Λαϊκές εξιστορήσεις, γλέντια, γάμοι και παραδοσιακά τραγούδια συνοδεύονται από θανατηφόρες ριπές καλάζνικοφ, χημικά όπλα μαζικής καταστροφής, ρημαγμένες πολυκατοικίες και σωρούς πτωμάτων ως φυσικό επακόλουθο. Ζωή και θάνατος μοιάζουν να βρίσκονται σε λεπτή ισορροπία, όμως το θρησκευτικό αίσθημα της (κυρίως μετά θάνατον) δικαίωσης από τον Αλλάχ και η άσβεστη θέληση για γη και ελευθερία κυριαρχούν εναντίον όλων των ζωτικών αναγκών. Με μια κάμερα παρά πόδας, μηδέν φίλτρα και αισθητικές παρεμβάσεις, ελάχιστο μοντάζ και σχολιασμό, αναδεικνύεται η συντριπτική δύναμη της εικόνας και η καθοριστική συμβολή της στην ανάδειξη των κοινωνικών κινημάτων ανά τον κόσμο. Προκειμένου να μονταριστεί και τελικά να μεταδοθεί αυτή η ταινία σε διάφορα φεστιβάλ της Ευρώπης και της Αμερικής, χρειάστηκε να κινητοποιηθεί ένας δαιδαλώδης, παράνομος μηχανισμός που θα μετέφερε το υλικό εκτός συριακού εδάφους.

Η διάρκεια της συλλογής υλικού συμπίπτει χρονικά με όλη την διάρκεια της πολιορκίας της ανατολικής Γκούτα υπό το καθεστώς Άσσαντ, επομένως το ντοκιμαντέρ είναι ίσως από τις ελάχιστες ολοκληρωμένες καταγραφές αυτών των πολιτικών γεγονότων. Από τις απαρχές της κατάληψης των πρώτων εδαφών από την αντίσταση, στην πολυπόθητη κατάληψη του δημαρχείου της περιοχής και στην συνέχεια την προσπάθεια συντονισμού όλων των επιμέρους αρχηγείων, η αντίσταση φαίνεται να έχει την εύνοια του Αλλάχ με το μέρος της παρά τον πολύ πιο έμπειρο και εξοπλισμένο στρατό του Άσσαντ. Χημικές επιθέσεις και αλλεπάλληλοι βομβαρδισμοί προσπαθούν να καταστείλουν τις εστίες αντίστασης, που δημιουργούν μια κόκκινη περιοχή σαν τσέπη στην ανατολική πλευρά της Γκούτα. Οι απέλπιδες προσπάθειες των Ηνωμένων Εθνών να επιβληθούν στην κατάσταση εμφυλίου, εκφράζεται με ελάχιστες κινήσεις «φιλανθρωπίας» και κενές διακυρήξεις ειρήνης, την ίδια στιγμή που τα ιμπεριαλιστικά σχέδια της Ρωσίας-Τουρκίας-Ιράν έναντι του κοινού άξονα ΗΠΑ-ΕΕ μετριούνται σε βάρος αμάχων. Η γεωπολιτική θέση της Γκούτα αποτέλεσε κομβική επανακατάκτηση για το κράτος Άσσαντ, με τις αντιστασιακές δυνάμεις να παραδίνονται και να εκκενώνουν την περιοχή το 2018, έπειτα από πέντε συναπτά έτη εμφύλιων διαμαχών στην περιοχή. Στο ντοκιμαντέρ αναδεικνύεται η ανεπάρκεια σε υλικοτεχνικό εξοπλισμό αλλά και οργάνωση από μεριάς των αντιστασιακών που οδήγησε μεταξύ άλλων στην τελική ήττα.

Εκτός από τα αμιγώς πολιτικά συμπεράσματα που απορρέουν από την ροή της αφήγησης, ο θεατής παρακολουθεί παράλληλα την εικαστική συμβολή του Saeed και του Milan στο ισοπεδωμένο ημιαστικό τοπίο μέσα από πολιτικά γκράφιτι, στένσιλ, χιπ-χοπ  και πορείες. Ο νεανικός ενθουσιασμός εναλλάσσεται με την απόγνωση και την απώλεια και οι συνομήλικοι αντιστασιακοί μαχητές μοιάζουν γερασμένοι από την ψυχολογική φθορά της πεντάχρονης κατάληψης. Μπορεί να χάθηκε προσωρινά μια μάχη, αλλά καμία ήττα δεν μπορεί να λυγίσει την δίκαιη πάλη ενός λαού ακόμα και αν οι τίτλοι τέλους που αφιερώνονται στους νεκρούς συνεργάτες μοιάζει -και είναι- ατελείωτη.