«Ό,τι ενοχλεί την εξουσία και τις καθησυχασμένες συνειδήσεις, αυτό είναι ο Μάρκος»

Τέσσερα χρόνια από την απόσυρσή του

| 01/06/2018

«Οι λευκοί τον κατηγορούν ότι είναι μαύρος. Ένοχος.

Οι μαύροι τον κατηγορούν ότι είναι λευκός. Ένοχος.

Οι “αυθεντικοί” απόγονοι των Ισπανών τον κατηγορούν ότι είναι ιθαγενής. Ένοχος.

Οι ιθαγενείς προδότες τον κατηγορούν ότι είναι μιγάς. Ένοχος.

Οι φαλλοκράτες τον κατηγορούν ότι είναι φεμινιστής. Ένοχος.

Οι φεμινιστές τον κατηγορούν ότι είναι φαλλοκράτης. Ένοχος.

Οι κομμουνιστές τον κατηγορούν ότι είναι αναρχικός. Ένοχος.

Οι αναρχικοί τον κατηγορούν ότι είναι ορθόδοξος κομμουνιστής. Ένοχος.

Οι αγγλόφωνοι τον κατηγορούν ότι είναι ισπανόφωνος. Ένοχος.

Οι αντισημίτες τον κατηγορούν ότι είναι υπέρ των Εβραίων. Ένοχος.

Οι Εβραίοι τον κατηγορούν ότι είναι υπέρ των Αράβων. Ένοχος.

Οι Ευρωπαίοι τον κατηγορούν ότι είναι Ασιάτης. Ένο­χος.

Αυτοί που θέλουν να γίνουν κυβέρνηση τον κατηγορούν ότι θέλει πάντα να κάνει αντιπολίτευση. Ένοχος.

Οι ρεφορμιστές τον κατηγορούν ότι είναι ακραίος. Ένο­χος.

Οι ακραίοι τον κατηγορούν ότι είναι ρεφορμιστής. Ένοχος.

Η “ιστορική πρωτοπορία” τον κατηγορεί ότι απευθύνεται στην κοινωνία των πολιτών και όχι στο προλεταριάτο. Ένοχος.

Η κοινωνία των πολιτών τον κατηγορεί ότι την ενοχλεί στην ησυχία της. Ένοχος.

Το Χρηματιστήριο Αξιών τον κατηγορεί ότι του χαλάει το μεσημεριανό. Ένοχος.

Η κυβέρνηση τον κατηγορεί ότι προκαλεί αύξηση στην κατανάλωση φαρμάκων για το έλκος στα υπουργεία. Ένοχος.

Οι σοβαροί τον κατηγορούν ότι είναι πλακατζής. Ένοχος·

Οι πλακατζήδες τον κατηγορούν ότι είναι σοβαρός. Ένοχος.

Οι μεγάλοι τον κατηγορούν ότι είναι παιδί. Ένοχος.

Τα παιδιά τον κατηγορούν ότι είναι μεγάλος. Ένοχος.

Οι ορθόδοξοι αριστεροί τον κατηγορούν ότι δεν καταδικάζει τους ομοφυλόφιλους και τις λεσβίες. Ένοχος.

Οι θεωρητικοί τον κατηγορούν ότι είναι πρακτικός. Ένοχος.

Οι πρακτικοί τον κατηγορούν ότι είναι θεωρητικός. Ένοχος.

Όλοι τον κατηγορούν για ό,τι τους έρθει στο κεφάλι. Ένοχος».

marcos

Ο Μάρκος είναι το οποιοδήποτε ον στον πλανήτη..

«Σχετικά με όλα όσα λέγονται για το αν ο Μάρκος είναι ομοφυλόφιλος: Ο Μάρκος είναι γκέι στο Σαν Φρανσίσκο, μαύρος στη Νότια Αφρική, Ασιάτης στην Ευρώπη, Μεξι­κανός των ΗΠΑ στο Σαν Ισίδρο, αναρχικός στην Ισπανία, Παλαιστίνιος στο Ισραήλ, ιθαγενής στους δρόμους του Σαν Κριστόμπαλ, αλητοπαρέα στη Νέζα, ροκάς στην πανεπιστημιούπολη, Εβραίος στη Γερμανία, συνήγορος του πολί­τη στο Υπουργείο Άμυνας, φεμινιστής σε πολιτικά κόμμα­ τα, κομμουνιστής στη μεταψυχροπολεμική εποχή, κρατού­μενος στη Σινταλάπα, ειρηνιστής στη Βοσνία, ιθαγενής Μαπούτσε στις Άνδεις, δάσκαλος του συνδικάτου ΟΝΤΕ, καλλιτέχνης χωρίς γκαλερί ούτε πορτοφόλι, νοικοκυρά ένα Σάββατο βράδυ σε οποιαδήποτε γειτονιά οποιασδήποτε πόλης οποιουδήποτε Μεξικού, αντάρτης στο Μεξικό του τέ­λους του εικοστού αιώνα, απεργός στη Συνομοσπονδία Εργατών Μεξικού, ρεπόρτερ που βουλώνει “τρύπες” στις μεσαίες σελίδες, φαλλοκράτης στο φεμινιστικό κίνημα, γυ­ναίκα μόνη στο μετρό μετά τις δέκα το βράδυ, συνταξιούχος που διαμαρτύρεται στην κεντρική πλατεία, αγρότης χωρίς γη, περιθωριακός εκδότης, άνεργος εργάτης, γιατρός χωρίς ιατρείο, αντικομφορμιστής φοιτητής, διαφωνών με το νεο­φιλελευθερισμό, συγγραφέας χωρίς βιβλία ούτε αναγνώ­στες, και βέβαια Ζαπατίστα του Νοτιοανατολικού Μεξι­κού.

Τελικά ο Μάρκος είναι ένα οποιοδήποτε ανθρώπινο ον, σε αυτό τον κόσμο. Ο Μάρκος είναι όλες οι καταπιε­σμένες μειονότητες που αντιστέκονται, εκρήγνυνται και λέ­νε “Φτάνει πια!”. Όλες οι μειονότητες την ώρα που πρέπει να μιλήσουν, και όλες οι πλειονότητες την ώρα που πρέπει να σωπάσουν και να υπομείνουν. Όλοι οι αποκλεισμένοι που αναζητούν ένα λόγο, το λόγο τους, αυτό που ξαναδίνει την πλειοψηφία στους αιώνια διασπασμένους, εμάς. Ό,τι ενοχλεί την εξουσία και τις καθησυχασμένες συνειδήσεις, αυτό είναι ο Μάρκος»[i].

Η αποχώρηση του Subcomandante

Πριν από τέσσερα χρόνια, ξημερώματα Κυριακής 25 Μαΐου, στην διάρκεια των εκδηλώσεων μνήμης για τον Γκαλεάνο, μέρα που είχαν ανακοινώσει οι Ζαπατίστας και είχαν προσκαλέσει εναλλακτικά μέσα ενημέρωσης και ανθρώπους να παραβρεθούν ώστε να ενημερωθούν για τις εξελίξεις σχετικά με την επίθεση και τα σχέδια του Ζαπατιστικού Στρατού, ο άνθρωπος – σύμβολο της εξέγερσης και του αγώνα των Ζαπατίστας,  ανακοίνωσε την απόσυρσή του με τα ακόλουθα λόγια:

«Σήμερα το πρωί, στο τέλος του αφιερώματος  για τον σύντροφο Γκαλεάνο, πάνω από τρεις χιλιάδες Ζαπατίστας των βάσεων στήριξης και των αγωνιστών, μαζί με περίπου χίλια μέλη της Έκτης, άκουσαν τα «τελευταία δημόσια λόγια» του  Εξεγερμένου Marcos του EZLN. Έξι ηγέτες της Μυστικής Επαναστατικής Επιτροπής Ιθαγενών, μαζί με τον Moisés και τον Μάρκος, ανέβηκαν στη σκηνή. Παρακάτω περιλαμβάνονται μερικά κομμάτια από τα πέντε μέρη της επιστολής του Μάρκος».

  1. Μια δύσκολη απόφαση

«Η μάχη για την ανθρωπότητα και ενάντια στο νεοφιλελευθερισμό ήταν και είναι δική μας, αλλά και πολλών άλλων από τα χαμηλά στρώματα. Ενάντια στον θάνατο, απαιτούμε τη ζωή,  ενάντια στη σιωπή, τα λόγια και τον σεβασμό, ενάντια στην αμνησία, την μνήμη, ενάντια στην ταπείνωση και την περιφρόνηση, την αξιοπρέπεια, ενάντια στην καταπίεση, την εξέγερση, ενάντια στη σκλαβιά, την ελευθερία, ενάντια στην επιβολή, την δημοκρατία, ενάντια στο έγκλημα, την δικαιοσύνη.

Ο πόλεμος που διεξάγουμε μας έδωσε το προνόμιο να ακουστούμε, από γενναιόδωρα αυτιά και καρδιές που βρίσκονται κοντά ή και μακριά. Υπήρχε άγνοια και αδιαφορία και εξακολουθεί να υπάρχει, όμως καταφέραμε να προσελκύσουμε  την προσοχή αρκετών. Στη συνέχεια, έπρεπε να ανταποκριθούμε σε ένα αποφασιστικής σημασίας ερώτημα: “ποιο θα είναι το επόμενο βήμα;”

Το να σκοτώσουμε ή να πεθάνουμε έμοιαζε η μόνη μοίρα μας.

Έπρεπε να ξαναχτίσουμε το μονοπάτι της ζωής, να χτίσουμε ό,τι αυτοί που βρίσκονται από πάνω, είχαν καταστρέψει και συνεχίζουν να καταστρέφουν, την πορεία όχι μόνο των αυτόχθονων κοινοτήτων, αλλά και των εργαζομένων, των σπουδαστών, των εκπαιδευτικών, των νέων, και των αγροτών. Πάνω στο γεγονός, ότι υπάρχουν διαφορές τόσο σε όσους είναι πάνω, όσο και σε αυτούς που βρίσκονται από κάτω και αυτές οι διαφορές διώκονται και τιμωρούνται. Εμείς έπρεπε, είτε να θυσιάσουμε το αίμα μας για την πορεία προς την εξουσία, δίνοντας απλώς την ηγεσία σε άλλους ή να στρέψουμε τις καρδιές και τα μάτιά μας στους ανθρώπους που είμαστε – τους ιθαγενείς που προστατεύουν τη Γη και τη μνήμη.

Το δίλημμα μας δεν ήταν ανάμεσα στο να διαπραγματευτούμε ή να πολεμήσουμε, αλλά ανάμεσα στον θάνατο και την ζωή.
Εμείς επιλέξαμε να χτίσουμε ζωή, αλλά στη μέση ενός πολέμου – που δεν ήταν λιγότερο θανατηφόρος.

Οι νεκροί είναι όλοι εδώ, αλλά τώρα για να ζήσουν.

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία, ότι κάποιοι πιστεύουν πως κάναμε λάθος με την επιλογή μας αυτή, ότι δηλαδή ένας στρατός δεν μπορεί και δεν πρέπει να προσπαθεί να επιβάλλει την ειρήνη. Με πολλούς τρόπους η σκέψη αυτή είναι σωστή, αλλά ο κύριος λόγος για την επιλογή μας ήταν και είναι, το γεγονός ότι με μάχες, θα καταλήγαμε να εξαφανιστούμε.  Ίσως κάναμε λάθος με την επιλογή να καλλιεργήσουμε τη ζωή αντί να υμνούμε τον θάνατο.

Αλλά κάναμε αυτή την επιλογή κοιτάζοντας ο ένας τον άλλο και ακούγοντας ο ένας τον άλλο, βάσει της συλλογικότητας που είμαστε. Εμείς επιλέξαμε εξέγερση. Με άλλα λόγια, εμείς επιλέξαμε τη ζωή.

Γνωρίζαμε και γνωρίζουμε, ότι ο θάνατος είναι απαραίτητος, ώστε να υπάρξει η ζωή και ότι για να ζήσουμε πρέπει να πεθάνουμε.»

2 . Παράλειψη

“Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι είκοσι χρόνια μετά,  το «τίποτα για μας», η φράση αυτή αποδείχθηκε όχι απλώς μια καλή φράση για πανό και τραγούδια, αλλά μια πραγματικότητα – La Realidad.

Αν η συνέπεια είναι αποτυχία, τότε η ασυνέπεια είναι ο δρόμος προς την επιτυχία – η διαδρομή προς την εξουσία. Αλλά δεν θέλουμε να πάμε εκεί. Δεν μας ενδιαφέρει. Μέσα σε αυτές τις παραμέτρους, προτιμούμε να αποτύχουμε παρά να νικήσουμε.”

3 . Το μεταβαλλόμενο πρόσωπο του EZLN

“Σε αυτά τα είκοσι χρόνια έχουν υπάρξει πολλές, πολύπλοκες αλλαγές εντός του EZLN. Ορισμένοι σχολιαστές έχουν απλώς αναφερθεί στην εμφανή αλλαγή – εκείνη των γενεών – και το γεγονός ότι εκείνοι που ήταν μικροί ή αγέννητο,ι όταν ξεκίνησε η εξέγερση, παλεύουν σήμερα και οδηγούν την αντίσταση. Ορισμένοι «φιλομαθείς» σχολιαστές, πάντως, δεν έχουν αναφερθεί στις άλλες αλλαγές: την αλλαγή από την πολυμαθή μεσαία τάξη στους αυτόχθονες αγρότες, από την φυλή μιγάδων σε καθαρούς ιθαγενείς και – το πιο σημαντικό – από την επαναστατική πρωτοπορία στην δημιουργία συλλογικών κανόνων.

Η λατρεία του ατόμου βρίσκεται σε τέτοια πρωτοπορία από τους πιο ακραίους φανατικούς οπαδούς της… σε μια μορφή αριστερής πολιτικής με ρατσισμό,  που ισχυρίζεται ότι είναι επαναστατική. Ο EZLN δεν είναι ένα τίποτα από αυτά, για το λόγο αυτό, δεν μπορεί ο καθένας να είναι ένας Ζαπατίστα.

Από την μεταφορά της εξουσίας από τα ψηλά στα χαμηλά στρώματα, από την επαγγελματική πολιτική στην καθημερινή πολιτική, από τους ηγέτες στους ανθρώπους, από την περιθωριοποίηση των φύλων, στην άμεση συμμετοχή των γυναικών, από την υποτίμηση των διαφορετικών ατόμων στον εορτασμό των διαφορών”.

  1. Ένα διαφορετικό Ολόγραμμα : Τι δεν θα αποτελεί.

” Το πρωί της 1ης  Ιανουαρίου του 1994, ένας στρατός γιγάντων – ή αυτόχθονων ανταρτών – συγκλόνισαν τον κόσμο με τα βήματα τους, όταν κατέβηκαν στις πόλεις [της Τσιάπας]. Λίγες μέρες αργότερα, με το αίμα των νεκρών μας ακόμα στους δρόμους, συνειδητοποιήσαμε, ότι εκείνοι στο εξωτερικό δεν μας βλέπουν. Έχοντας συνηθίσει να κοιτούν αφ’υψηλού τις κοινότητες των ιθαγενών, δεν κοίταξαν πάνω για να μας δουν, έχοντας συνηθίσει να μας βλέπουν να ταπεινώνομαστε, οι καρδιές τους δεν καταλάβαιναν την αξιοπρεπή εξέγερση μας. Αντ ‘αυτού, επικεντρώνονταν μόνο στα πρόσωπα μας ως μιγάδες, το πρόσωπο του μιγά που θα μπορούσαν να δουν, όταν φοράει κουκούλα. Οι αρχηγοί μας τότε είπαν: “βλέπουν μόνο τα πράγματα που είναι σύμφωνα με το δικό τους επίπεδο, όσο ασήμαντα κι αν είναι. Ας βάλουμε κάποιον στο επίπεδο τους, έτσι ώστε να μπορούν να τον δουν και, μέσω αυτού, να μπορούν να δουν και μας”.

Και έτσι ξεκίνησε ένας σύνθετος ελιγμός της απόσπασης της προσοχής: ένα μαγικό τέχνασμα που ήταν φοβερό και θαυμάσιο, μια κατεργάρικη κίνηση, που ταιριάζει στην ιθαγένικη καρδιά μας. Η εγχώρια σοφία των ιθαγενών προκάλεσε τον μοντέρνο κόσμο, σε ένα από τα προπύργια της – τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Η κατασκευή της προσωπικότητας που ονομάζεται Μάρκος, είχε αρχίσει.

Χρειαζόμασταν χρόνο για να τους εαυτούς μας και να βρούμε ανθρώπους ικανούς να μας δουν για αυτό που είμαστε. Χρειαζόμασταν χρόνο για να βρούμε τους ανθρώπους, που θα μπορούσαν να μας δουν όχι από πάνω, αλλά από κάτω, άνθρωπους που θα μπορούσαν να μας κοιτάξουν στα μάτια με ενσυναίσθηση.

… Σας είπα, ότι τότε ξεκίνησε η κατασκευή της προσωπικότητας. Αν μου επιτρέπετε να καθορίσω την προσωπικότητα Marcos, θα ήθελα να πω χωρίς δισταγμό, ότι ήταν μια μεγάλη μεταμφίεση.

Είχαμε ξεκινήσει αρκετές πρωτοβουλίες για να βρούμε αυτιά συμπαθή να μας ακούσουν – να βρούμε άλλους σαν κι εμάς και διαφορετικούς από εμάς – να βρούμε τα βλέμματα και την προσοχή που χρειάζεται και μας αξίζει και αποτυγχάναμε κάθε φορά. Και ήταν έτσι μέχρι την Έκτη Διακήρυξη της Ζούγκλας Λακαντόνα – η πιο τολμηρή  από τις πρωτοβουλίες που είχαμε ξεκινήσει ποτέ – τελικά μας έφερε σε επαφή με ανθρώπους, που μας κοίταξαν στα μάτια, μας χαιρέτισαν και μας αγκάλιασαν.

Μέσα στο κίνημα, η πρόοδος των ανθρώπων ήταν εντυπωσιακή. Και αυτός είναι ο λόγος που ξεκινήσαμε το μάθημα «Ελευθερία Σύμφωνα με τους Ζαπατίστας». Συνειδητοποιήσαμε, ότι υπήρχε τώρα μια γενιά που θα μας κοιτάξει στα μάτια και ήταν ικανή να μας ακούει και να μιλάει για εμάς, χωρίς να περιμένει την ηγεσία ή κάποια καθοδήγηση – χωρίς να σκοπεύει να διατάξει ή να υπακούσει. Η προσωπικότητα του Μάρκος δεν ήταν πλέον αναγκαία. Το επόμενο στάδιο του αγώνα των Ζαπατίστας ήταν έτοιμο.

Σύμφωνα με τις πεποιθήσεις μας και την πρακτική μας, η εξέγερση δεν χρειάζεται ηγέτες και προσωπικότητες, μεσσίες ή σωτήρεςΓια να αγωνιστείς χρειάζεται μόνο να έχεις μια αίσθηση ντροπής, έναν βαθμό αξιοπρέπειας, και πολλή οργάνωση. Τα υπόλοιπα, είτε εξυπηρετούν την συλλογικότητα, είτε δεν εξυπηρετούν καθόλου.

zapatista_woman

  1. Πόνος και οργή. Ψίθυροι και κραυγές.

«Αυτή τη στιγμή, σε άλλα μέρη του Μεξικού και του κόσμου, ένας άνδρας, μια γυναίκα, ένας γκέυ, ένα αγόρι, ένα κορίτσι, ένας γέρος, μια ηλικιωμένη γυναίκα, μια μνήμη, έχει πληγεί από κοντινή απόσταση, από ένα σύστημα που προχωρά σε αδηφάγα εγκλήματα, μαχαίρια, νεκρούς, χλευασμούς, εγκατάλειψη…

Μόνο μερικά ονόματα:

Alexis Benhumea, δολοφονήθηκε στο Estado του México.
Francisco Javier Cortés, δολοφονήθηκε στο Estado του México.
Juan Vázquez Guzmán, δολοφονήθηκε στην Chiapas.
Juan Carlos Gómez Silvano, δολοφονήθηκε στην Chiapas.
El compa Kuy, δολοφονία DF.
Carlo Giuliani, δολοφονήθηκε στην Iταλία.
Aλέξης Γρηγορόπουλος, δολοφονήθηκε στην Ελλάδα.
Wajih Wajdi al-Ramahi δολοφονήθηκε σε ένα στρατόπεδο προσφύγων στην πόλη Ραμάλα της Δυτικής Όχθης. 14 ετών, πυροβολήθηκε στην πλάτη από έναν στρατιώτη του ισραηλινού στρατού, χωρίς πορείες, χωρίς διαμαρτυρίες στους δρόμους ή οτιδήποτε.

Matías Valentín Catrileo Quezada, δολοφονήθηκε στην Χιλή.
Teodulfo Torres Soriano,  México.
Guadalupe Jerónimo y Urbano Macías,  Michoacán.
Francisco de Asís Manuel, εξαφανίστηκε από την  Santa María Ostula
Javier Martínes Robles, εξαφανιστηκε από την Santa María Ostula
Gerardo Vera Orcino, εξαφανίστηκε απο την  Santa María Ostula
Enrique Domínguez Macías, εξαφανίστηκε από την  Santa María Ostula
Martín Santos Luna, εξαφανίστηκε  Santa María Ostula
Pedro Leyva Domínguez, δολοφονήθηκε στην  Santa María Ostula.
Diego Ramírez Domínguez, δολοφονήθηκε  Santa María Ostula.
Trinidad de la Cruz Crisóstomo, δολοφονήθηκε Santa María Ostula.
Crisóforo Sánchez Reyes, δολοφονήθηκε στην  Santa María Ostula.
Teódulo Santos Girón, δολοφονήθηκε στην Santa María Ostula.
Longino Vicente Morales, εξαφανίστηκε στην Guerrero.
Víctor Ayala Tapia, εξαφανίστηκε στην Guerrero.
Jacinto López Díaz “El Jazi”, δολοφονήθηκε στην Puebla.
Bernardo Vázquez Sánchez, δολοφονήθηκε στην Oaxaca
Jorge Alexis Herrera, δολοφονήθηκε στην Guerrero.
Gabriel Echeverría, δολοφονήθηκε στην Guerrero.
Edmundo Reyes Amaya, εξαφανίστηκε στην Oaxaca.
Gabriel Alberto Cruz Sánchez, εξαφανίστηκε στην Oaxaca.
Juan Francisco Sicilia Ortega, δολοφονήθηκε στην Morelos.
Ernesto Méndez Salinas, δολοφονήθηκε στην Morelos.
Alejandro Chao Barona, δολοφονήθηκε στην Morelos.
Sara Robledo, δολοφονήθηκε στην Morelos.
Juventina Villa Mojica, δολοφονήθηκε στην Guerrero.
Reynaldo Santana Villa, δολοφονήθηκε στην Guerrero.
Catarino Torres Pereda, δολοφονήθηκε στην Oaxaca.
Bety Cariño, δολοφονήθηκε στην Oaxaca.
Jyri Jaakkola,δολοφονήθηκε στην Oaxaca.
Sandra Luz Hernández, δολοφονήθηκε στην Sinaloa.
Marisela Escobedo Ortíz, δολοφονήθηκε στην Chihuahua.
Celedonio Monroy Prudencio, εξαφανίστηκε στην Jalisco.
Nepomuceno Moreno Nuñez, δολοφονήθηκε στην Sonora.

Ακόμα κι αν πιάσουν και καταδικάσουν αυτούς που σας σκότωσαν, θα βρίσκουν πάντα άλλους, που θα σας στήνουν ενέδρα και θα επαναλαμβάνουν το μακάβριο χορό που τελείωσε τη ζωή σας.

Η αδικία έχει τόσα πολλά ονόματα και προκαλεί τόσες πολλές κραυγές. Και μην ξεχνάμε ότι, ενώ ένα άτομο ψιθυρίζει, κάποιο άλλο κραυγάζει. Ακούγοντάς τους θα πρέπει να ενεργοποιηθούμε, ώστε να βρούμε μια διαδρομή, που μετατρέπει την αδικία σε κάτι γόνιμο. Το μόνο που χρειάζεται είναι να χαμηλώσετε το κεφάλι σας και να ανυψώσετε την καρδιά σας.

Η δικαιοσύνη που θέλουμε είναι η συνεχής και η επίμονη αναζήτηση της αλήθειας.

Πιστεύουμε ότι είναι απαραίτητο κάποιος από μας να πεθάνει, έτσι ώστε ο Γκαλεάνο να μπορεί να ζήσει. Έτσι, έχουμε αποφασίσει ότι σήμερα, ο Marcos πρέπει να πεθάνει.

Και σε αυτές τις πέτρες που έχετε αφήσει στον τάφο του, θα μάθετε να μην πουλήσετε τον εαυτό σας, να μην παραδοθείτε και να μην ενδώσετε.

Στις 2:08 π.μ., δηλώνω ότι ο Εξεγερμένος Μάρκος – ο αυτοαποκαλούμενος υποδιοικητής από ανοξείδωτο χάλυβα – παύει να υφίσταται».

Στιγμές αργότερα η φωνή του πρώην υποδιοικητή ακούστηκε και πάλι, αλλά εκτός σκηνής, λέγοντας: «Καλημέρα σύντροφοι. Το όνομά μου είναι Γκαλεάνο. Εξεγερμένος Γκαλεάνο. Μου είπαν ότι, όταν θα ήταν να γεννηθώ και πάλι, θα ήταν συλλογικά».

Ζαπατίστας και EZLN

Την 1η Ιανουαρίου 1994, ξεκίνησε η εξέγερση των Ζαπατίστας  όταν ο μέχρι τότε άγνωστος Εθνικός Απελευθερωτικός Στρατός των Ζαπατίστας (EZLN) και ο μυστηριώδης επικεφαλής του Subcomandante Marcos, περίπου 3.000 άνδρες,  ελαφρά εξοπλισμένοι, στην πλειοψηφία τους αντάρτες Μάγια, βγήκαν από τη ζούγκλα και κατέλαβαν αρκετές πόλεις στην νότια επαρχία Τσιάπας και για λίγο και την πόλη Σαν Κριστομπάλ ντε λας Κάζας.  Ήταν ημέρα έναρξης της εφαρμογής της NAFTA (της Συμφωνίας Ελεύθερου Εμπορίου Β. Αμερικής). Οι Ζαπατίστας ζήτησαν την ακύρωσή της, την ανατροπή της μεξικανικής κυβέρνησης, τη σύγκληση συνταγματικής συνέλευσης. Ορισμένοι εξ αυτών δήλωναν στους δημοσιογράφους που έσπευσαν την περιοχή ότι παλεύουν για το σοσιαλισμό, κάτι που επισήμως δεν είχε διατυπωθεί.

zonas autonomas

Ο Μεξικανός τότε πρόεδρο Ερνέστο Ζεντίγιο απάντησε με αποστολή ισχυρών στρατιωτικών δυνάμεων. Κόσμος ξεχύθηκε στους δρόμους ζητώντας να σταματήσει η επίθεση στους αντάρτες. Μετά από 12 μέρες διαδηλώσεων και συγκρούσεων, επιτεύχθηκε μια εκεχειρία που έκτοτε είναι σε ισχύ.  Όταν μήνες αργότερα, οι Ζαπατίστας διεξήγαγαν κάτι σαν δημοψήφισμα ζητώντας από τον λαό να αποφασίσει τι ρόλο θέλει να παίξουν στην μεξικανική κοινωνία,  το αποτέλεσμα ήταν υπέρ της συνέχισης του αγώνα αλλά όχι με όπλα. Οι Ζαπατίστας δεν παρέδωσαν τα όπλα αλλά ούτε τα χρησιμοποίησαν.

Τη δεκαετία του ’90 και του ’00, επί της ουσίας οι Ζαπατίστας έκαναν ανοιχτά αυτό που παλιότερα έκαναν κρυφά:  οργάνωναν τους ιθαγενείς της περιοχής σε νέες μορφές διοίκησης με τη συμμετοχή όλων και αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες, οργάνωσαν σχολεία και τοπικές κυβερνήσεις ως εναλλακτική στην κεντρική κυβέρνηση. Από χωριό σε χωριό.  Αν και άσκησαν τεράστια επιρροή στην πολιτική σκηνή του Μεξικού, καταρχήν, και προχώρησαν το 1997 στην ίδρυση του Μετώπου Εθνικής Απελευθέρωσης των Ζαπατίστας, αρκετοί τους επέκριναν λέγοντας ότι μπορεί να ευαγγελίζονταν ότι εφαρμόζουν το σοσιαλισμό από τα κάτω στα χωριά της περιοχής αλλά δεν ήταν ιδιαίτερα δεκτικοί στις συνεργασίες με εργατικά κινήματα ή άλλα αριστερά κινήματα της πόλης, με αποτέλεσμα πρακτικά να περιοριστούν στην απομακρυσμένη και απομονωμένη ύπαιθρο της Τσιάπας.

Δεν συμμετείχαν σε εκλογές αλλά το 2006 πραγματοποίησαν την «Άλλη Εκστρατεία» κατά την οποία γύρισαν σε συνεργασία και με άλλες αριστερές δυνάμεις όλο το Μεξικό κάνοντας ομιλίες και εκδηλώσεις ενάντια στον νεοφιλελευθερισμό και τον καπιταλισμό.  Τις εκλογές ακολούθησε μεγάλη κοινωνική αναταραχή λόγω νοθείας και δυνάμεις που συμμετείχαν στην «Άλλη Εκστρατεία», παρά το ότι δεν πήραν μέρος στις εκλογές, στήριξαν τις διαδηλώσεις κατά της νοθείας. Οι Ζαπατίστας δεν πήραν μέρος σε αυτές με το επιχείρημα ότι ούτως ή άλλως δεν δέχονταν τις εκλογές, μια κίνηση που υπέσκαψε σημαντικά την εικόνα τους στο ευρύτερο λαϊκό κίνημα.

Παρά τις όποιες επικρίσεις ή αδυναμίες, τα περιθώρια και τα όρια, των θέσεων και των απόψεών τους, οι Ζαπατίστας και ο Subcomandante Marcos επηρέασαν σημαντικά όχι μόνο το κλίμα στο Μεξικό αλλά και σε όλο τον πλανήτη. Ήταν η πρώτη ένοπλη εξέγερση μετά το τέλος της ΕΣΣΔ και το «τέλος της ιστορίας» για πολλούς.. Γέννησαν ελπίδα και χαμόγελο σε μια περίοδο που παγκοσμίως το λαϊκό κίνημα βρισκόταν σε φάση  μεγάλης οπισθοχώρησης και σοκ ενώ έφερε δυναμικά στην επιφάνεια το ζήτημα των δικαιωμάτων των αυτοχθόνων, που δεν αφορά μόνο το Μεξικό, βελτίωσε δραματικά τη ζωή στις ημιαυτόνομες περιοχές υπό τον έλεγχό τους. Λειτούργησαν ως τόπος συνεύρεσης κινημάτων και οργανώσεων αλλά και διακίνησης ιδεών, έθεσαν έντονα και εγκαίρως το ζήτημα των συνεπειών του νέο-φιλελευθερισμού και συμφωνιών τύπου NAFTA θέτοντας, επί της ουσίας, τα θεμέλια επί των οποίων αναπτύχθηκε τα επόμενα χρόνια το κίνημα κατά της Παγκοσμιοποίησης.

[i]  Με αυτά τα λόγια, ο ίδιος ο Subcomandante Marcos περιέγραψε, σε διάφορες περιπτώσεις, τον εαυτό του ενώ η ταυτότητά του δεν επιβεβαιώθηκε πέραν πάσης αμφιβολίας ποτέ με την μεξικανική κυβέρνηση να υποστηρίζει ότι λέγεται Ραφαέλ Σεμπαστιάν Γκιγιέν Βισέντε.  Τα αποσπάσματα από δικά του γραπτά και λόγια περιλαμβάνονται στο βιβλίο του «Ιστορίες του γέρο – Αντόνιο» που κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις εκδόσεις ΡΟΕΣ, το 2003, σε μετάφραση του Γιώργου Καρατζά και σε επιμέλεια της Αλεξάνδρα Δημητριάδη.