Ιστορικά ρεκόρ από Τραμπ σε 10 μόλις μέρες

Αν μη τι άλλο η είσοδος του Τραμπ στον Λευκό Οίκο πέτυχε μέσα μόνο στις 10 πρώτες ημέρες να σπάσει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο. Το ρεκόρ της χαμηλότερης δημοτικότητας για πρόεδρο που μόλις αναλαμβάνει τα καθήκοντά του, αφού η τελευταία μέτρηση δεν του δίνει πάνω από 50%. Το ρεκόρ των μεγαλύτερων και μαχητικότερων διαδηλώσεων εναντίον του, ήδη από την ημέρα της ορκομωσίας του. Το ρεκόρ της εντονότερης ανησυχίας μεταξύ συμμάχων και αντιπάλων εκτός συνόρων.  Αλλά και ρεκόρ πρόκλησης αντίδρασης από τον προκάτοχό του, Μπαράκ Ομπάμα, ο οποίος χωρίς να αναφέρει το όνομα Τραμπ, στην πρώτη δημόσια τοποθέτησή του μετά την αποχώρησή του από την προεδρία, κάλεσε τους Αμερικανούς να συνεχίσουν να διαδηλώνουν για την προάσπιση της δημοκρατίας.

Αντιμεταναστευτική λαίλαπα

Η πλέον γνωστή «κίνηση» Τραμπ το πρώτο αυτό 10ήμερο είναι αναμφίβολα το διάταγμα που υπέγραψε με το οποίο επιβάλλονται περιορισμοί, για ένα τρίμηνο, στην είσοδο στις ΗΠΑ πολιτών που προέρχονται από το Ιράν, το Ιράκ, την Υεμένη, το Σουδάν, τη Λιβύη και τη Σομαλία ,ενώ ανέστειλε επ αόριστον την εισδοχή μεταναστών από τη Συρία.  Προφανώς το πρόσχημα είναι η «προστασία από την ισλαμιστική τρομοκρατία». Αν και έχει τη σημασία του ότι από υπηκόους των χωρών αυτών, οι ΗΠΑ, στο έδαφός τους τουλάχιστον, δεν έχουν δεχτεί ποτέ επίθεση. Δήλωσε, μάλιστα, ότι προτιμά χριστιανούς πρόσφυγες από τους μουσουλμάνους. Η απόφαση προκάλεσε πανδαιμόνιο εντός και εκτός ΗΠΑ, με επίκεντρο τα αεροδρόμια όπου άνθρωποι με πράσινη κάρτα είτε υποχρεώνονταν να εγκαταλείψουν τις πτήσεις τους, είτε δεν τους επιτρεπόταν να εξέλθουν αμερικανικών αεροδρομίων, με όλη τους τη ζωή να βρίσκεται «στον αέρα». Χιλιάδες διαδηλωτές κατέκλυσαν τους δρόμους των ΗΠΑ αλλά και άλλων χωρών, για να κατηγορηθούν από τον Τραμπ ότι αυτοί φταίνε για το πανδαιμόνιο στα αεροδρόμια. Ηγέτες άλλων χωρών εξέφρασαν,  κατηγορηματικά ή λιγότερο  κατηγορηματικά, τη διαφωνία τους.

Με τα τεράστια προβλήματα, που έχει δημιουργήσει η απόφαση αυτή, να συνεχίζονται και να εντείνονται, ο Τραμπ φρόντισε να πυρπολήσει περαιτέρω το κλίμα, απαλλάσσοντας από τα καθήκοντά της την υπηρεσιακή υπουργό Δικαιοσύνης, Σάλι Γέιτς, μετά την εντολή που έδωσε η ίδια, προς τους νομικούς του υπουργείου, αναφορικά με τη μη τήρηση της περιορισμών. Αφού την κατηγόρησε ότι «πρόδωσε» τις ΗΠΑ, χρέη υπουργού Δικαιοσύνης των ΗΠΑ (μέχρι να αναλάβει επισήμως η, υπό τον Τραμπ, κυβέρνηση) ανέλαβε ο Ντέινα Μποέντε που διαβεβαίωσε ότι θα εφαρμόσει πλήρως τις απαγορεύσεις.

Τα πεπραγμένα Τραμπ κατά των μεταναστών, όμως, δεν τελειώνουν εδώ. Κατάφερε να προκαλέσει και ένα, όχι και τόσο αμελητέο, διπλωματικό επεισόδιο με το Μεξικό, καθώς όχι μόνο επανέλαβε τα περί ανέγερσης τείχους στα σύνορα μεταξύ των δύο χωρών, αλλά έδωσε και κατεύθυνση στις ομοσπονδιακές αρχές να αναζητήσουν τους αναγκαίους πόρους, χωρίς, ωστόσο, να έχει παραιτηθεί από την άποψη του ότι το κράτος του Μεξικού θα χρηματοδοτήσει την ανέγερση του τείχους. Η απόφαση οδήγησε στην ακύρωση της συνάντησής του με τον πρόεδρο του Μεξικού.

Επιπλέον, προκειμένου να ενισχύσει την κοινωνική νομιμοποίηση της πολιτικής του, εξέδωσε διάταγμα, σύμφωνα με το οποίο η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα ανακοινώνει κάθε εβδομάδα μία λίστα με τα εγκλήματα που διέπραξαν μετανάστες. Η επιλογή αυτή εμπνέεται από τις λίστες των “εγκλημάτων των μαύρων” που δημοσιοποιεί το γνωστό ακροδεξιό σάιτ Breitbart News στην προσπάθεια του να συκοφαντήσει το κίνημα Black Lives Matter και να δικαιολογήσει τις διαρκείς δολοφονίες αφροαμερικανών από την αστυνομία. Το σάιτ υποστήριξε σθεναρά τον Τραμπ τον τελευταίο ένα χρόνο και ο ιδιοκτήτης του, Στηβ Μπάνον, είναι πλέον υπεύθυνος στρατηγικής του νέου προέδρου, το νέο μέλος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας.

Σαν να μην έφτανε αυτό, με το ίδιο διάταγμα, ο Τραμπ στρέφεται ενάντια στις “πόλεις καταφύγια” (sanctuary cities), όπου οι τοπικές αρχές αντιτίθενται συχνά στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση και την πολιτική των απελάσεων μεταναστών που δεν έχουν τα απαραίτητα έγγραφα. Παράλληλα, αυξάνει τη χρηματοδότηση για κέντρα κράτησης μεταναστών και προχωράει σε προσλήψεις 5000 υπαλλήλων στις υπηρεσίες του συνοριακού ελέγχου. Τα μέτρα για τη μετανάστευση δεν σταματούν εδώ. Εκτιμάται ότι τα επόμενα διατάγματα του Τραμπ θα αφορούν τον περιορισμό του ανώτατου ορίου νέων μεταναστών που μπορούν να εγκαθίστανται ετήσια στις ΗΠΑ (να μειωθεί στις 50 χιλιάδες από 100 που ισχύει μέχρι σήμερα).

«Φτωχοποίηση» του Obamacare

Τα «επιτεύγματα» Τραμπ, όμως, δεν σταματούν εδώ. Μετά τους μετανάστες ήρθε η σειρά των πιο αδύναμων και φτωχών. Λίγες ώρες μετά την ορκωμοσία του, υπέγραψε διάταγμα για τον περιορισμό του Obamacare, της νομοθεσίας που διεύρυνε την πρόσβαση στο δημόσιο σύστημα υγείας για ένα ορισμένο τμήμα των πιο φτωχών στρωμάτων. Το νέο προεδρικό διάταγμα δεν καταργεί το νόμο, καθώς κάτι τέτοιο είναι εκτός των αρμοδιοτήτων του. Ωστόσο, δηλώνει με σαφήνεια ότι στόχος της νέας διοίκησης του Λευκού Οίκου είναι η κατάργηση του νόμου και προτρέπει τις αρμόδιες αρχές να αξιοποιήσουν όλα τα περιθώρια του νόμου ώστε να περιορίσουν το δημοσιονομικό κόστος και να αναστείλουν, ανά περιπτώσεις, την εφαρμογή του.

Η πλήρης αναίρεση του Obamacare, δεδηλωμένος στόχος των Ρεπουμπλικάνων, απαιτεί ενισχυμένη πλειοψηφία 60 ψήφων στη Γερουσία,  την οποία δεν έχουν.  Ωστόσο, με την απλή πλειοψηφία που ελέγχουν μπορούν να περιορίσουν δραστικά τα χρήματα που κατευθύνονται στο πρόγραμμα και να ενισχύσουν την εξουσία των πολιτειών στη διαμόρφωση του συστήματος υγείας. Η διαδικασία αναμόρφωσης της υγείας και της ασφάλισης προαναγγέλλεται  μακρά και στοχεύει στην περαιτέρω ενίσχυση της ιδιωτικής ασφάλισης (η οποία παρουσιάζεται ως «διεύρυνση των επιλογών») και στη μεγαλύτερη ευελιξία, δηλαδή την άρση των προστίμων στις επιχειρήσεις που δεν ασφάλιζαν τους εργαζόμενους τους.

Απαγόρευση των αμβλώσεων παγκοσμίως!

Και συνεχίζουμε με τις γυναίκες… Στο ζήτημα των εκτρώσεων, ο Τραμπ είναι δηλωμένος “υπέρμαχος της ζωής” (pro-life), ένας ευφημισμός για όσους αντιτίθενται στις εκτρώσεις. Η πρώτη του κίνηση ήταν η επαναφορά ενός νόμου που θεσπίστηκε πρώτη φορά το 1984 από την κυβέρνηση Ρίγκαν και ακυρώνεται και τίθεται εκ νέου σε ισχύ έκτοτε, ανάλογα με το αν εκλέγονται οι Ρεπουμπλικάνοι ή οι Δημοκρατικοί. Ο νόμος αυτός είχε ανακληθεί από τον Ομπάμα το 2009 και προβλέπει ότι οι ΗΠΑ θα αποσύρουν τη χρηματοδότηση του από κάθε μη κυβερνητικό ιατρικό φορέα που πραγματοποιεί εκτρώσεις ή έστω τις αναφέρει ως επιλογή σε γυναίκες που αναζητούν ιατρική βοήθεια.  

Με αυτό τον τρόπο εκβιάζονται φορείς όπως οι Γιατροί του Κόσμου και σε σχέση με τη δράση τους εντός των ΗΠΑ αλλά και διεθνώς, καθώς ο νόμος προβλέπει ότι διακόπτεται η χρηματοδότηση για κάθε “παράπτωμα”, ανεξαρτήτως της χώρας που διαπράττεται. Ο νόμος είναι γνωστός ως Global Gag Rule (“παγκόσμιο φίμωτρο”), καθώς απαγορεύει στους φορείς ακόμα και να προτείνουν στον ασθενή την επιλογή της έκτρωσης από άλλο φορέα, εφαρμόζοντας ένα καθεστώς λογοκρισίας που δεν αφορά μόνο τις γυναίκες στις ΗΠΑ αλλά σε όλο τον κόσμο!  Η επιλογή αυτή αφορά ένα ποσό της τάξης των 600 εκατομμυριών με το οποίο αμερικανικές υπηρεσίες χρηματοδοτούν οργανώσεις στο εξωτερικό και συμβάλλει στην πρόσβαση γυναικών σε αντισυλληπτικά και εκτρώσεις υπό ιατρική επίβλεψη. Σύμφωνα με αναλυτές, η πολιτική αυτή δεν μειώνει τις εκτρώσεις πουθενά στον κόσμο αλλά θέτει σε κίνδυνο τη ζωή εκατομμυρίων γυναικών, οι οποίες στρέφονται σε επικίνδυνες, μη εγκεκριμένες μεθόδους εκτρώσεων. Όλο αυτό συμπληρώθηκε από τον αντίστοιχο συμβολισμό με τον Τραμπ να υπογράφει το σχετικό νόμο περιστοιχισμένος από 7 μεσήλικες άνδρες, μεταξύ των οποίων ο ομοφοβικός Μάικ Πενς, o μισογύνης Ρέινς Πρίμπους και ο ακροδεξιός Στηβ Μπάνον.

«Φορομειώσεις» για τις επιχειρήσεις…

Στα ζητήματα της εσωτερικής οικονομικής πολιτικής, τα οποία και αποτέλεσαν βασικό κορμό της προεκλογικής του εκστρατείας που επικέντρωσε στη λευκή εργατική τάξη που υποφέρει από την ανεργία υποσχόμενος θέσεις εργασίας, ο Τραμπ μοίρασε υποσχέσεις, έκανε επικοινωνιακές κινήσεις.  Είχε συνάντηση με εκπροσώπους των 12 μεγαλύτερων εταιρειών αμερικανικών κεφαλαίων που έχουν μεταφέρει τη δραστηριότητά τους στο εξωτερικό (SpaceX, Dell, Johnson & Johnson, Lockheed Martin) στους οποίους υποσχέθηκε μείωση φορολογίας από το 35% κάτω από το 20% για να επαναφέρουν μονάδες παραγωγής στη χώρα. Τους ζήτησε να του παρουσιάσουν συγκεκριμένες προτάσεις μέσα σε 30 ημέρες. Επανέλαβε, επίσης, ότι θα βάλει δασμούς στα εισαγόμενα προϊόντα προκειμένου ενισχυθεί η κατανάλωση των αμερικανικών.

…και επίθεση στους εργαζομένους

Ταυτόχρονα, όμως, ανακοίνωσε ως υπουργό Εργασίας (ανάμεσα σε άλλους πολυεκατομμυριούχους) τον διευθυντή της εταιρείας που ελέγχει σειρά εστιατορίων, κυρίως τύπου fast food, Άντυ Πάζντερ, τον άνθρωπο ο οποίος είναι γνωστός γιατί πολέμησε με λύσσα την αύξηση του κατώτατου μισθού και ωρομισθίου, την πρόβλεψη για πληρωμή υπερωριών κλπ. (Οι εργαζόμενοι στα fast food (περισσότεροι από 4 εκατομμύρια) βρίσκονται σε αλλεπάλληλους γύρους κινητοποιήσεων τα τελευταία χρόνια ζητώντας να αυξηθεί το ωρομίσθιό τους σε 15 δολάρια και να έχουν ασφάλιση.

Ο Τραμπ λοιπόν «φροντίζει» για τους Αμερικανούς εργάτες διορίζοντας έναν υπουργό Εργασίας πολέμιο του κατώτερου μισθού και κάθε εργασιακού δικαιώματος, διαλύοντας το Obamacare και προσφέροντας ταυτόχρονα μείωση φόρων στο κεφάλαιο.

Απόσυρση από την ΤΤΡ και στο βάθος..Κίνα

Αντίθετα, τάχιστα προχώρησε στην αποχώρηση των ΗΠΑ, δια μέσου υπογραφής διατάγματος, από τη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου (TTP) των χωρών του Ειρηνικού, με το σκεπτικό ότι η συγκεκριμένη συμφωνία (που δεν είχε ακόμη τεθεί σε ισχύ) θα βλάψει τους εργαζομένους πίσω στις ΗΠΑ. Η απόφασή του προκάλεσε αλυσιδωτές αντιδράσεις καταρχήν στους κόλπους των Ρεπουμπλικανών, των οποίων η προσήλωση στην «ελεύθερη αγορά» είναι ιερή. Χαρακτηριστικό είναι ότι ο Γερουσιαστής Τζον Μακέιν έκανε λόγο για «σοβαρό στρατηγικό λάθος με μακροχρόνιες συνέπειες στην αμερικανική και στη στρατηγική θέση των ΗΠΑ».

Αυστραλία, Μπρουνέι, Καναδάς, Χιλή, Ιαπωνία, Μαλαισία, Μεξικό, Νέα Ζηλανδία, Περού, Σιγκαπούρη και Βιετνάμ είχαν υπογράψει τη συγκεκριμένη συμφωνία. Και αυτό που ουσιαστικά λέει ο Μακέιν είναι ότι εφόσον οι ΗΠΑ αποχωρούν, τότε όλες αυτές οι χώρες, των οποίων οι αστικές τάξεις είχαν επενδύσει πολιτικά στη συμφωνία, έχει νόημα να στραφούν στο Πεκίνο, επιδιώκοντας μια εναλλακτική, παρόμοιου τύπου σύμπραξη («Regional Comprehensive Economic Partnership») αλλά αυτήν τη φορά χωρίς τις ΗΠΑ. Και αυτό την ώρα που ο Τραμπ δεν παύει να ρίχνει βέλη κατά της Κίνας τόσο με απειλές κατά τις κινεζικής παρουσίας στην  Θάλασσα της νότιας Κίνας (κάτι που το Πεκίνο χαρακτήρισε «αιτία πολέμου») όσο και επιδιώκοντας να διασπάσει τον κάπως στενότερο δεσμό  Κίνας – Ρωσίας «φλερτάροντας» τον Πούτιν. Κι όλα αυτά με το Πεκίνο να κρατά το μεγαλύτερο μέρος του εξωτερικού χρέους των ΗΠΑ.

Ο «έρωτας» με το Ισραήλ, η Συρία και ο ΟΗΕ

Σοβαρό πονοκέφαλο έχει προκαλέσει και στους Άραβες συμμάχους των ΗΠΑ, καθώς έχει επανειλημμένως μιλήσει για το ενδεχόμενο μεταφοράς της αμερικανικής πρεσβείας στο Ισραήλ από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ. Μια τέτοια κίνηση, φυσικά, αποτελεί και τύποις αναγνώριση της ισραηλινής κατοχής. Δεδομένης της απροκάλυπτης ωμότητας καθώς η ανατολική Ιερουσαλήμ είναι κατεχόμενο εδάφος με βάση τις αποφάσεις του ΟΗΕ και το Διεθνές Δίκαιο, του γεγονότος ότι η Ιερουσαλήμ θεωρείται με το τέμενος αλ Άκσα δεύτερος ιερότερος τόπος του Ισλάμ αλλά και το ότι ακόμη και οι πιο αντιδραστικές αραβικές ηγεσίες στον Κόλπο χρησιμοποιούν το Παλαιστινιακό προς λαϊκή εκτόνωση, είναι προφανές ότι μια τέτοια εξέλιξη τινάζει στον αέρα όλη την περιοχή και κάνει τις εξελίξεις στη Συρία και στο Ιράκ να φαίνονται «παιχνίδι».

Επίσης, ο Τραμπ έχει εκφραστεί υπέρ της δημιουργίας «ασφαλών ζωνών» στη Συρία, μια θέση που πρακτικώς απαιτεί ανάπτυξη στρατού επί συριακού εδάφους. Κάτι που προφανώς δεν θα δεχτεί η Δαμασκός αλλά ούτε και η Ρωσία με την οποία δηλώνει ότι θέλει καλές σχέσεις. Αντίθετα, θα χαιρετίσει η Τουρκία, ιδιαίτερα αν αφορά το συριακό έδαφος στα σύνορά της. Η ιδέα, όταν είχε ξανασυζητηθεί πριν από περίπου 4 χρόνια, δεν είχε διόλου ενθουσιάσει ούτε τους επιτελείς του Πενταγώνου που τόνιζαν ότι σημαίνει «αμερικανικές μπότες στο έδαφος», άρα «απώλειες», άρα «λαϊκή δυσφορία» χωρίς άμεση προοπτική απεμπλοκής.  Αν σε αυτό προστεθεί και η διφορούμενη στάση που τηρεί απέναντι στο Ιράν και την συμφωνία για το πυρηνικό του πρόγραμμα…, τα πράγματα «σκουραίνουν».

Ο Τραμπ δεν έχει επίσης αποσαφηνίσει τι στάση προτίθεται να κρατήσει και απέναντι στον ΟΗΕ,  καθώς προεκλογικά τουλάχιστον, είχε πει κάποιες φορές ότι δεν αποκλείεται να τερματίσει την αμερικανική χρηματοδοτική συμμετοχή (παρεπιπτόντως οι ΗΠΑ χρωστούν αρκετά χρήματα, κατά διαστήματα, στον Οργανισμό) ή ακόμη και την αμερικανική συμμετοχή στα Ηνωμένα Έθνη.  Χωρίς καμία διάθεση κινδυνολογίας, αξίζει να σημειωθεί, πάντως, ότι η τελευταία φορά που μια χώρα αποσύρθηκε από τον ΟΗΕ ήταν η ναζιστική Γερμανία λίγο πριν το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ξανά οι αγωγοί απέναντι στους αυτόχθονες

Τέλος,  αλώβητο τις 10 αυτές πρώτες ημέρες δεν έμεινε, ούτε το περιβάλλον, καθώς ο Τραμπ είχε ξεκαθαρίσει ότι θεωρεί την υπερθέρμανση του πλανήτη  “απάτη των Κινέζων” που στόχο έχει να πλήξει την αμερικανική βιομηχανία.  Ο νέος πρόεδρος, λοιπόν, με διάταγμα προωθεί εκ νέου τη δημιουργία δύο αγωγών πετρελαίου (Keystone XL, Dakota Access Pipeline) η πορεία των οποίων είχε ανακοπεί από τη διοίκηση Ομπάμα υπό την πίεση μαζικών κινητοποιήσεων που ανέδειξαν την περιβαλλοντική καταστροφή που προκαλούνταν. Ειδικά στην περίπτωση του αγωγού στη Ντακότα, οι συνεχόμενες κινητοποιήσεις των Ινδιάνων Σιού της περιοχής μαζί με κινήματα όπως το Black Lives Matter κατάφεραν μια σημαντική νίκη το Δεκέμβριο, υποχρεώνοντας την ομοσπονδιακή κυβέρνηση να αναστείλει την κατασκευή και να αποσύρει τις στρατιωτικές δυνάμεις από την περιοχή, οι οποίες είχαν επιφορτιστεί με την καταστολή των διαδηλωτών.

Οι Ινδιάνοι που συμμετείχαν στον αγώνα είχαν προειδοποιήσει για τον κίνδυνο από την εκλογή Τραμπ, ενώ έχουν καταστήσει σαφές ότι δεν θα αποδεχθούν τη νέα προσπάθεια κατασκευής του αγωγού. Σε κάθε περίπτωση, ο νέος πρόεδρος φαίνεται αποφασισμένος να προχωρήσει, επαναλαμβάνοντας την «καραμέλα» περί δημιουργίας θέσεων εργασίας (υποθέτουμε χωρίς ασφάλιση και κατώτερο μισθό) και απέρριψε κάθε περιβαλλοντικό ζήτημα, ενώ έθεσε ως προϋπόθεση την αξιοποίηση ατσαλιού αμερικάνικης παραγωγής στην κατασκευή των αγωγών. Την ίδια μέρα της δημοσιοποίησης του διατάγματος, η καναδέζικη εταιρεία TransCanada (η οποία είχε αναλάβει τον αγωγό Keystone XL που θα συνέδεε την Αλμπέρτα με τη Νεμπράσκα) ευχαρίστησε το νέο πρόεδρο και δήλωσε ότι θα καταθέσει εκ νέου πρόταση για να αναλάβει το έργο.

Τροχιά ευθείας σύγκρουσης

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που εκτιμούν ότι οι κινήσεις Τραμπ είναι περισσότερο κινήσεις εντυπωσιασμού, για επικοινωνιακούς λόγους, που εκφράζουν περισσότερο πολιτικές κατευθύνσεις. Άλλωστε, αρκετά από τα διατάγματα που έχει υπογράψει μέχρι στιγμής δεν αναιρούν προϋπάρχοντες νόμους. Αυτό, βέβαια, δεν αναιρεί τη σημασία τους. Ο Τραμπ, προφανώς, εκφράζει τα συμφέροντα μέρος του αμερικανικού κεφαλαίου (άλλωστε σημαντικοί εκπρόσωποί του είναι μέλη της κυβέρνησής του). Εντούτοις, υπάρχει και το άλλο μέρος του αμερικανικού κεφαλαίου. Και το κυριότερο, υπάρχει σημαντικό μέρος της κοινωνίας στο δρόμο.

Το πώς θα εξελιχθεί η αντιπαράθεσή αυτή, και το κυριότερο πως θα εκφραστεί η ισορροπία και το αποτέλεσμά της στην παγκόσμια σκακιέρα μένει να φανεί. Το βέβαιο είναι ότι εντός ΗΠΑ έχει ξεκινήσει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα περίοδος, με το τμήμα εκείνο της κοινωνίας που βρίσκεται στους δρόμους να αυξάνει μέρα με την ημέρα. Οι προεδρικές απέδειξαν ότι οι Δημοκρατικοί δεν μπορούν πια να απορροφήσουν τους κραδασμούς του κλυδωνιζόμενου συστήματος και η προσπάθειά τους να προσεταιριστούν και να «προσανατολίσουν» την οργή που βράζει τώρα στις ΗΠΑ δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι θα φέρει αποτελέσματα.  Η εκλογή Τραμπ αποτύπωσε, όπως γράφαμε στο Περιοδικό, μια βαθιά διχασμένη αμερικανική κοινωνία. Ο διχασμός αυτός δεν φαίνεται να μπορεί να υπερσκελιστεί. Είναι βαθύς, είναι ευρύς και εδραιώνεται τα τελευταία χρόνια ολοένα περισσότερο. Η μέρα που οι προεκλογικές υποσχέσεις και η ρητορική θα γυρίσουν μπούμερανγκ δεν μοιάζει να είναι πολύ μακρινή.