Αφιέρωμα στον Ροσελίνι

Μια ευκαιρία γνωριμίας με ένα μέρος του σπουδαίου έργου του πλέον εμβληματικού, πνευματικού «τέκνου» – ή «πατέρα» από μια άλλη άποψη – του ιταλικού νεορεαλισμού στον κινηματογράφο, Ρομπέρτο Ροσελίνι, με αφορμή τα 110 χρόνια από τη γέννηση του, αποτελεί το αφιέρωμα της «new star» που ξεκινά από τις 12 Μάη σε «Ζέφυρο» και «Στούντιο».

Θα προβληθούν οι ταινίες, «Ταξίδι στην Ιταλία» (1954), «Στρόμπολι, γη του Θεού» (1950), «Ευρώπη ’51 – Η μεγαλύτερη αγάπη» (1952), με πρωταγωνίστρια και στις τρεις, την εκπληκτική Ινγκριντ Μπέργκμαν.

Ο κινηματογράφος, για τον Ροσελίνι, «πρέπει να είναι όχι μονάχα ένα αυθεντικό αποτύπωμα του πραγματικού, αλλά να έχει ως αφετηρία μια ηθική άποψη από την οποία να βλέπει τον κόσμο. Κατόπιν γίνεται και μια αισθητική άποψη, αλλά το σημείο εκκίνησης είναι πάντα η ηθική διάσταση».

Ο Ρομπέρτο Ροσελίνι, υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους σκηνοθέτες στην ιστορία του ιταλικού, αλλά και του παγκόσμιου κινηματογράφου. Γεννήθηκε στις 8 Μαΐου 1906 στη Ρώμη. Η μητέρα του, Ηλέκτρα, γαλλικής καταγωγής, ήταν νοικοκυρά. Ο πατέρας του, Αντζιόλο Τζουζέπε «Μπεπίνο» Ροσελίνι, είχε κατασκευαστική εταιρεία και αργότερα κατασκεύασε το πρώτο κινηματογράφο στη Ρώμη, χορηγώντας στον γιο του εντελώς δωρεάν, μία κάρτα απεριόριστης διαρκείας. Ο νεαρός Ροσελίνι πηγαίνει συχνά στον κινηματογράφο. Όταν πέθανε ο πατέρας του, εργάστηκε ως ηχολήπτης για ταινίες και σταδιακά πέρασε από όλες τις θέσεις που σχετίζονται με την δημιουργία ενός κινηματογραφικού έργου, αποκτώντας πολύτιμη εμπειρία για τη μετέπειτα καριέρα του.

Το 1937, ο Ροσελίνι έκανε το πρώτο του ντοκιμαντέρ, Prélude à l’après-midi d’un faune.

Η La nave Bianca (1942), η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, χρηματοδοτήθηκε από το οπτικοακουστικό κέντρο προπαγάνδας του Τμήματος Ναυτικού και είναι η πρώτη ταινία της «Φασιστικής Τριλογίας» του Ροσελίνι, μαζί με την Un pilota ritorna (1942) και την Uomo dalla Croce (1943). Στην περίοδο αυτή ανήκει η φιλία και συνεργασία του με τους Φεντερίκο Φελίνι και Αλντό Φαμπρίτσι. Το φασιστικό καθεστώς κατέρρευσε το 1943 και μόλις δύο μήνες μετά την απελευθέρωση της Ρώμης (4 Ιουνίου, 1944), ο Ροσελίνι ετοίμαζε ήδη την αντιφασιστική ταινία Roma Città aperta (Ρώμη, Ανοχύρωτη Πόλη, 1945). Ο Φελίνι βοήθησε στο σενάριο και ο Φαμπρίτσι έπαιξε το ρόλο του ιερέα, ενώ παραγωγός ήταν ο ίδιος ο Ροσελίνι.

Η δραματική ταινία έγινε απευθείας επιτυχία. Ο Ροσελίνι είχε αρχίσει τώρα τη λεγόμενη «Νεορεαλιστική τριλογία» του, ο δεύτερος τίτλος της οποίας ήταν Paisà (1946), με μη επαγγελματίες ηθοποιούς, και η τρίτη, Germany, Year Zero (1948), χρηματοδοτούμενη από έναν Γάλλο παραγωγό, γυρίστηκε στο γαλλικό τομέα του Βερολίνου.

Μετά την «Νεορεαλιστική Τριλογία» του, ο Ροσελίνι έγινε παραγωγός δύο ταινιών οι οποίες τώρα κατατάσσονται ως «Μεταβατικές ταινίες»: L’Amore (1948), με την Άννα Μανιάνι και La macchina ammazzacattivi (1952), πάνω στην ικανότητα του κινηματογράφου να απεικονίζει την πραγματικότητα και την αλήθεια (ανακαλώντας την Commedia dell’Arte).

Το 1948 λαμβάνει μια επιστολή από την ηθοποιό Ίνγκριντ Μπέργκμαν για προτεινόμενη συνεργασία. Με την επιστολή αυτή άρχισε μια από τις πιο γνωστές ιστορίες αγάπης στην ιστορία του κινηματογράφου, με την Μπέργκμαν και τον Ροσελίνι στο απόγειο της καριέρας τους. Η πρώτη συνεργασία τους ήταν η ταινία Στρόμπολι (1950) στο ομώνυμο νησί, του οποίου το ηφαίστειο εξερράγη και κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων. «Ευρώπη ’51» (1952), «Εμείς οι γυναίκες» (1953), «Ταξίδι στην Ιταλία» (1953), «Ο φόβος» (1954) και «Ιωάννα της Λωρραίνης» (1954) ήταν οι υπόλοιπες ταινίες που γύρισαν μαζί.

Το 1961 ο Ροσελίνι επισκέφθηκε την Αθήνα για να προλογίσει την ταινία του Ινδία στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ Εθνογραφικού και Κοινωνιολογικού Κινηματογράφου.

Οι ταινίες του Ροσελίνι μετά τις νεορεαλιστικές δημιουργίες του – ιδιαίτερα αυτές με την Ίνγκριντ Μπέργκμαν – ήταν εμπορικά ανεπιτυχείς. Για τους κριτικούς των Cahiers du Cinema γενικότερα και του Αντρέ Μπαζέν, τον Φρανσουά Τριφό και του Ζαν-Λικ Γκοντάρ, ειδικότερα, η επιρροή του Ροσελίνι στη Γαλλία ήταν καθοριστική για τη δημιουργία της Νουβέλ Βαγκ (Nouvelle Vague) ώστε να θεωρείται «ο πατέρας του γαλλικού Νέου Κύματος».

Ο Φρανσουά Τριφό είχε πει για εκείνον:

«Ο Ρομπέρτο μου δίδαξε πως η υπόθεση ενός έργου είναι σημαντικότερη από την πρωτοτυπία του τίτλου, ότι ένα καλό σενάριο πρέπει να μην ξεπερνάει τις δώδεκα σελίδες, πως πρέπει να κινηματογραφούμε τα μικρά παιδιά με μεγαλύτερο σεβασμό από οτιδήποτε άλλο, ότι η κάμερα δεν είναι πιο σημαντική από ένα πιρούνι και ότι θα πρέπει να μπορούμε να πούμε στον εαυτό μας πριν από κάθε γύρισμα: ‘ή κάνω αυτή την ταινία ή πεθαίνω».