Μια καινοτόμα μουσική από παράξενα και μοναδικά όργανα

Ο λόγος για τον θρυλικό Αμερικανό συνθέτη Harry Partch και τα ιδιαίτερα μουσικά του όργανα αλλά και για το δεκαπενταμελές Ensemble Musikfabrik το οποίο θα εκτελέσει μια σειρά από έργα του στην μεγάλη σκηνή της Στέγης Ωνάση, την Πέμπτη 23 Φεβρουαρίου.

Μεγάλη φιγούρα της μεταπολεμικής αβάν γκαρντ, θεωρητικός, εικαστικός καλλιτέχνης, φιλόσοφος και οργανοποιός – πέρα από μουσικός – ο Harry Partch (1901-1974) έφτιαξε το προσωπικό του ηχητικό σύμπαν με την κατασκευή παράξενων οργάνων και την επινόηση μιας μορφής της μικροτονικής μουσικής, εστιάζοντας  στον προφορικό λόγο και το τελετουργικό θέατρο επηρεασμένος από την μουσική παράδοση διαφόρων πολιτισμών όπου ο ερμηνευτής συμμετέχει σωματικά στο έργο με το τραγούδι, την ομιλία και τον χορό. Επηρεάστηκε έτι από το έργο του Hermann von Helmholtz, έργο που τον οδήγησε στο να απορρίψει το συγκερασμένο σύστημα και να προτείνει ένα δικό του, το ονομαζόμενο just intonation. Με δάνεια από την Αρχαία Τραγωδία και από το Γιαπωνέζικο θέατρο Kabuki και Νoh, o Partch απέρριψε, ουσιαστικά, τις τεχνικές και τις φόρμες της Δυτικής Μουσικής υπέρ μιας ηχητικής κατάστασης που φέρνει τους καλλιτέχνες έξω από το στήσιμο της σκηνής απέναντι και μπροστά στο κοινό ως δρώντα υποκείμενα με κίνηση και λόγο. Είναι, επίσης και τα διάφορα επινοημένα μουσικά όργανα που παίζουν και οι ιδιαίτερες τονικές τους περισσότερο, κοντά στις ορχήστρες του Τρίτου Κόσμου και στα γήινα ηχοχρώματα –  στους πρωταρχικούς ρυθμούς. Όλα αυτά αναλύονται στο βιβλίο του, “Genesis of a Music” (1947) – ο τρόπος κουρδίσματος των οργάνων που φέρουν ονόματα όπως Chromelodeon, Quadrangularis Reversum, ή, Zymo-Xyl. Ο συνθέτης ορίζει την δημιουργία του ως σωματική μουσική τελείως διαφορετική από την αφηρημένη (abstract) μουσική που κυριαρχούσε στην εποχή του. Αναζήτησε την έμπνευσή του και στις προκλασικές μουσικές της Ευρώπης ενώ η γνωριμία του με το ποιητή W.B. Yeats ήταν ουσιαστική καθώς ο Ιρλανδός είχε καταπιαστεί με τον προφορικό λόγο και την εκφορά του. Στην Μεγάλη Ύφεση αλλά και κατόπιν, ο Partch έζησε σαν περιπλανώμενος hobo, με ευκαιριακές δουλειές και ήταν την δεκαετία του ’40 με την οικονομική αρωγή πανεπιστημιακών ιδρυμάτων που ο ιδιοφυής καλλιτέχνης μπόρεσε να επιβιώσει και να κατασκευάσει μια σειρά από ανορθόδοξα όσο και ιδιαίτερα μουσικά όργανα. Με άλλα λόγια ο Αμερικανός συνθέτης θέλησε να απελευθερώσει  την Δυτική μουσική από τα δεσμά και την εγκεφαλικότητα της «ειδίκευσης», να της επαναφέρει το τελετουργικό στοιχείο και την δραματοποίηση. Έγραφε πως «η εποχή της ειδίκευσης μας έδωσε μια ηχητική τέχνη που αρνείται τον ήχο, και μια επιστήμη του ήχου που αρνείται την τέχνη. Η εποχή της ειδίκευσης μας έδωσε ένα μουσικό δράμα που αρνείται το δράμα, και ένα δράμα που – αντίθετα με τις πρακτικές όλων των άλλων λαών του κόσμου – αρνείται τη μουσική».

Λόγω της ιδιοκατασκευής των οργάνων η ζωντανή παρουσίαση των έργων του Partch κάνει δύσκολη την ζωή των εκτελεστών. Για τούτο, ο Thomas Meixner, κατασκεύασε το 2012 αντίγραφα ολόκληρης της συλλογής του για το μουσικό σύνολο Musikfabrik, καθιστώντας ούτως την εκτέλεση των έργων του επιτρεπτή. Τέλος, ανατρέχουμε και πάλι στα λεγόμενα του συνθέτη. «Η αυθεντικότητα δεν είναι στόχος, είναι απλώς αναπόφευκτη. Το βήμα που πραγματικά ανοίγει νέους δρόμους δεν μπορεί ποτέ να προβλεφθεί, και σίγουρα όχι από το πρόσωπο που το κάνει τη στιγμή που το κάνει». 

Tο Ensemble Musikfabrik, σύνολο που επιδιώκει την καλλιτεχνική καινοτομία, ζωντανεύει ξανά το αυθεντικό έργο του Αμερικανού συνθέτη σε μια συναυλία και οπτικοακουστική περφόμανς καθώς φέρνει στη σκηνή μερικά από τα απίθανα όργανά του, όμοια με έργα τέχνης.

Οι Συνθέσεις

Ο Δύο Ψαλμοί (Two Psalms, πρώτη γραφή 1931) είναι ένα από τα πρώτα έργα του συνθέτη όπου χρησιμοποιεί τους τονισμούς του λόγου ως αφετηρία της σύνθεσης. Η μεταγενέστερη μορφή του έργου (1941), περιλαμβάνει αυτούσιο τον Ψαλμό 23, “The Lord is My Shepherd” και τον Ψαλμό 137, “By the Rivers of Babylon” σε αναθεωρημένη, πιο εκτεταμένη μορφή της οργανικής συνοδείας του.

Το Eleven Intrusions είναι μια συλλογή κυρίως φωνητικών έργων, που γράφτηκαν από το 1930 έως το 1950 και αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα της χρήσης του λόγου ως πηγής της μουσικής. Σε αυτά έχουν ενσωματωθεί και οι πολύ γνωστές δύο σπουδές του σε αρχαίες ελληνικές κλίμακες.

Το Ring Around the Moon έχει ενδιαφέρουσα και πολύπλοκη ιστορία. Ανήκει στην ίδια ομάδα έργων με το Even Wild Horses, συνιστώντας μια σάτιρα κατά πάντων, που χρησιμοποιεί ηχοποιητικές λέξεις χωρίς νόημα.

Το Even Wild Horses (1949-52), από την τριλογία Plectra and Percussion Dances, είναι βασισμένο στην ποίηση του Arthur Rimbaud. Παρ’ όλα αυτά, η σύλληψή του είναι κυρίως οργανική. Η χρήση αφρικάνικων και λατινικών ρυθμών δίνει στο έργο αυτό έναν ιδιαίτερα ζωντανό, γοητευτικό χαρακτήρα.

Ensemble Musikfabrik

Marco Blaauw, Helen Bledsoe, Christine Chapman, Bruce Collings, Johannes Fischer, Florentin Ginot, Benjamin Kobler, Ulrich Löffler, Melvyn Poore, Axel Porath, Carl Rosman, Dirk Rothbrust, Peter Veale, Hannah Weirich, Dirk Wietheger

Πληροφορίες

Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών/ 23 ΦΕΒ 2017 /20:30 /Κεντρική Σκηνή

Μετά τη συναυλία, συζήτηση του κοινού με τους συντελεστές (στα αγγλικά, χωρίς διερμηνεία)

Συντονισμός: Χρήστος Καρράς, Γενικός Διευθυντής και Καλλιτεχνικός Διευθυντής Μουσικής της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση

Εισιτήρια

Κανονικό: 7 – 10 – 15 €

Μειωμένο, Φίλος ή Μικρή Παρέα (5-9 άτομα): 6 – 8 – 12 €

Μεγάλη Παρέα (10+ άτομα): 5 – 7 – 11 €

ΑΜΕΑ & Άνεργοι: 5€ | Συνοδός ΑΜΕΑ: 10 €