Όταν το σχέδιο μιλά για χωροχρόνο, Freud και καπιταλισμό

Έχουμε αναφέρει πολλάκις πως το animation είναι μια μορφή Τέχνης η οποία μπορεί να σημαδέψει ανεξίτηλα κάποιον, ειδικά αν δεν είναι έτοιμος να δεχθεί τα ερεθίσματα της. Όσο η παιδική μας ηλικία στιγματιζόταν τέτοιες ταινίες, ένα διαφορετικό animation έκανε την εμφάνιση του, απευθυνόμενο σε μια διαφορετική, πιο μορφωμένη και αρκετά πιο τρελή μερίδα του ενήλικου κοινού. Πρόκειται για ταινίες animation  πολυεπίπεδες και βαθιές που αξίζουν τον χαρακτηρισμό Τέχνη στο έπακρο. Εμείς απλά τα αναφέρουμε και συνεχίζουμε να μαγευόμαστε από αυτά, όπως όταν τα πρωτοείδαμε… (Η σειρά είναι χρονολογική)

10. Yellow Submarine (1968)

Nαι, είναι ένα animation για τους Beatles. Σε αυτό, το θρυλικό συγκρότημα έρχεται αντιμέτωπο με τους Blue Meanies, μπλε όντα που μισούν την μουσική, για να σώσουν τους κατοίκους της Pepperland. Σκηνοθετημένο από τον George Dunning, παραγωγό και φίλο των σκαθαριών, το “Κίτρινο Υποβρύχιο” αποτελεί μια από τις πιο ενδεικτικές ταινίες για το κλίμα που επικρατούσε την δεκαετία του 1960. Η μουσική της εποχής παίζει στην διαπασών και γίνεται σχεδόν ένα με το animation, σε ένα ναρκωμένο αποτέλεσμα συναισθησίας. Παρανοϊκό, λαμπερό (ίσως υπερβολικά) και αρνούμενο να δεχτεί οποιαδήποτε λογική γραμμικής ή άλλου είδους αφήγησης, είναι ένα ταξίδι που ίσως κουράσει κάποιους, ωστόσο αξίζει να φτάσει κανείς στο τέλος  του…

9. Belladonna of Sadness (1973)

Το καθαρά σουρεαλιστικό έργο του Eiichi Yamamoto (Ôdîn – Kôshi hobune stâraito,Astro Boy) αφηγείται την ιστορία μιας γυναίκας την οποία κατηγορούν ότι είναι μάγισσα. Η  αφήγηση γίνεται σχεδόν αποκλειστικά με το σχέδιο, το οποίο μοιάζει πρωτόλειο, ωστόσο παραμένει διαχρονικά λυρικό και μυστηριώδες, όσες φορές και αν το δεις. Σαν ταινία που βασίζεται στο Satanism and Witchcraft, του Jules Michelet είναι πάνω κάτω αυτό που περιμένεις: μια σουρεαλιστική, σε σημεία καθαρά trippy, εμπειρία που αρνείται πεισματικά κάθε απόπειρα εκλογίκευσης και τάξης στο χαώδες της σύμπαν.

8. La planète sauvage (The Fantastic Planet-1973)

Έχετε αναρωτηθεί πως θα ήταν μια ιστορία μέσα σε έναν πίνακα του Νταλί; Αν όχι, προβληματιστείτε. Αν ναι, η απάντηση είναι το “La planète sauvage“. Το κλασσικό έργο του René Laloux, ενός από τους μεγαλύτερους σκηνοθέτες (animation αλλά και γενικά) της Ευρώπης, αφηγείται την ιστορία της εξέγερσης των ανθρώπων ενάντια στους μηχανοειδείς αφέντες τους. Όπως σε όλες τις ταινίες του René Laloux, η ιστορία γίνεται το όχημα για το ταξίδι του θεατή μέσα από ένα έργο βαθιά ανθρώπινο, εξόχως ψυχαναλυτικό και οπτικά πανέμορφο. Οι σουρεαλιστικές εικόνες που αναβλύζουν από ψυχεδέλεια και συναίσθημα, αλλά και η μαεστρία του Laloux στον χειρισμό τους, καθιστούν τον Άγριο Πλανήτη ένα φανταστικό κινηματογραφικό δημιούργημα…

7. Wizards (1977)

Ο Ralph Bakshi, είναι ένας σπουδαίος Αμερικάνος  δημιούργησε μερικά από τα πιο  προκλητικά film που έχουμε δει και, πριν τον Jackson, ήταν ο άνθρωπος που σκεφτόσουν όταν σου έλεγαν το “ταινία” και “Άρχοντας των Δαχτυλιδιών” στην ίδια πρόταση. Το  Wizards του 1977, μπορεί να έχει αρκετές ομοιότητες στο ύφος και το σχέδιο με το “Lord of the Rings”, όμως η αίσθηση και η τραχύτητα του είναι σε τελείως διαφορετικό επίπεδο από την δουλειά για το έργο του Τόλκιν. Η ωμή σεξουαλική του αισθητική, βαθιά επηρεασμένη από την ψυχολογία του Φρόιντ και η καλά δομημένη και παρουσιασμένη μηδενιστική αντίληψη του δημιουργού, αντηχούν σε κάθε σεκάνς αυτού του post- apocalyptic έργου, καθιστώντας το αγέραστο. Ταυτόχρονα, το έντονο, ζωηρό και σχεδόν φλεγόμενο animation του διατηρεί  κάθε σταγόνα της γοητεία  του…

6. Heavy Metal (1981)

Ξανά μουσικό animation, όχι ενός, αλλά πολλών συγκροτημάτων της κλασσικής Heavy Metal. Η ταινία, μέσα από ένα αρκετά παραδοσιακό, αλλά θαρραλέο σχέδιο, γίνεται ο τέλειος καθρέπτης της εποχής της και μας δίνει κατά την διάρκεια της όλα τα θέματα που απασχολούσαν την κοινωνία στις αρχές του 1981, αλλά και τους τρόπους που τα αντιμετώπιζαν: Φτώχεια, ολοκληρωτισμός, σεξουαλική καταπίεση και απελευθέρωση, όλα παίζουν στις διάσπαρτες short movies που βασίζονται σε ιστορίες που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Heavy Metal, ταινίες που μόνο η μουσική και η δυναμική του σκηνοθέτη Gerald Potterton καταφέρνουν και δένουν σε ένα ενιαίο concept. Η ωμή ενέργεια της ταινίας  δεν έχει μειωθεί καθόλου στο πέρασμα του χρόνου, και ειδικά για τους fans της metal σκηνής, είναι must- see.

5. The Last Unicorn (1982)

Μια δυτική ταινία που ιαπωνοφέρνει (καθώς δημιουργήθηκε από το στούντιο Topcraft) το οπτικό ποίημα των Jules Bass και Arthur Rankin Jr  (Ηοbbit, Thundercats) διατηρεί όλον του το λυρισμό και την αθωότητα, παρά τα 34 χρόνια που το βαραίνουν. Το ταξίδι ενός μονόκερου γίνεται το κατάλληλο όχημα για ένα ουσιαστικό ταξίδι αυτογνωσίας και εξερεύνησης του κόσμου, με ένα animation που διδάσκει καλλιτεχνική ευαισθησία. Αναζητήστε το στα αγγλικά, καθώς θα έχετε έτσι την ευκαιρία να απολαύσετε ηθοποιούς του βεληνεκούς του Christopher Lee (Star Wars, Dracula κ.α), της Mia Farrow (Rosemary’s Baby, The Purple Rose of Cairo,Hannah and Her Sisters) αλλά και του  Jeff Bridges (The Big Lebowski, Ιron Man) μεταξύ άλλων…

4. Les maîtres du temps (Τime Masters-1982)

Προτελευταία αναφορά στον René Laloux! Το Τime Masters, βασισμένο στο βιβλίο L’Orphelin de Perdide του Stefan Wul,  διατηρεί πολλά από τα ψυχεδελικά χαρακτηριστικά του La planète sauvage,  ωστόσο αυτήν την φορά ο Laloux  αυξάνει ακόμα περισσότερο τους ρυθμούς του, διασπώντας την ίδια την χρονική δομή της αφήγησης και δημιουργώντας σχεδόν μια τρισδιάστατη λούπα, τεχνική που μετέπειτα στην πορεία του (δείτε πιο κάτω) θα κορυφωθεί! Το animation παραμένει οριακά ψυχεδελικό, διατηρώντας όλες τις ψυχαναλυτικές του αναφορές και προεκτάσεις, ενώ η μουσική του μπορεί να θεωρηθεί και κλασσική…

3. The Black Cauldron (1985)

Να και η Disney! Aν και μην περιμένετε την συνηθισμένη γλυκανάλατη αφήγηση της εταιρείας. Το Μαύρο Καζάνι φτιάχτηκε σε μια περίοδο (1977-1988) όπου οι σχεδιαστές της εταιρείας είχαν αποκτήσει μια σχετική ανεξαρτησία και, επηρεασμένοι από το κλίμα της εποχής, σημάδεψαν την εποχή με μερικά ιδιαίτερα σκοτεινά animation. Από αυτά, το “The Black Cauldron” είναι το απόλυτο σκοτεινό έργο της Disney, κάτι που αν έβλεπε τώρα προφανώς δεν θα αναγνώριζε. Η ιστορία ακολουθεί τον νεαρό Taran  στην περιπέτεια του να αποτρέψει τον  Ηorned King να αποκτήσει το Μαύρο Καζάνι και να καταστρέψει τον κόσμο με έναν στρατό ζόμπι. Η παλέτα των χρωμάτων είναι βουτηγμένη σχεδόν στο μαύρο και υπάρχει πληθώρα στιγμών όχι μόνο απαισιόδοξων, αλλά σχεδόν μηδενιστικών. Γενικότερα αποτελεί μια αρκετά πένθιμη νότα στο (χαζο)χαρούμενο τραγούδι του κολοσσού, οπότε θα άξιζε την προσοχή σας μόνο και μόνο για αυτό. Είναι σκηνοθετημένη από τον Ted Berman,  τον άνθρωπο που λίγα χρόνια νωρίτερα μας είχε δώσει το The Fox and the Hound.

2. Gandahar (1988)

Ξανά René Laloux. Το Gandahar, βασισμένο στο βιβλίο “Les hommes-machines contre Gandahar του Jean-Pierre Andrevor αποτελεί μία από τις πιο γνωστές του ταινίες, και αυτό γιατί στην αμερικάνικη διασκευή, την αγγλική μεταφορά έκανε ο Isaac Asimov, ίσως ο σημαντικότερος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας που έζησε ποτέ. Όταν λοιπόν μια τέτοια φιγούρα ασχολείται με κάτι, καταλαβαίνεις πως το έργο αξίζει.

Η ταινία αφηγείται την εισβολή ενός μεταλλικού στρατού στην ειρηνική πόλη της Gandahar. Ο τεράστιος εγκέφαλος (κυριολεκτικά) που ελέγχει άθελα του τον στρατό αυτό θέλει να αυτοκτονήσει, όμως δεν μπορεί. Η πλοκή στην συνέχεια μπλέκεται με ταξίδια στον χρόνο, αυτοεκπληρούμενες προφητείες και εκστατικές περιπλανήσεις στον χωροχρόνο, και όλα αυτά με ένα φανταστικό animation, που ξεπερνά τα όρια του σουρεαλισμού. Ακόμα όμως και αν δεν υπήρχε τίποτα από αυτά, το  σχεδόν ρευστό μοντάζ του Laloux θα αρκούσε για να κάνει αυτή την ταινία ένα θεμελιώδες must-see του ευρωπαϊκού animation.

Honorable mention

H nerd μανία να τα βάζουμε όλα σε 10αδες, μπορεί να είναι εντελώς αυθαίρετη, ωστόσο ο ψυχαναγασμός είναι πολύ δυνατός για να του αντισταθούμε. Μια θέση στην λίστα άξιζαν σίγουρα τα:

The Thief and the Cobbler (2006, 2007, 2013)

Ιt’s Such a Beautiful Day (2011)

Ωστόσο τελικά μπήκε το:

1. Metropolis (2001)

Μία από τις ομορφότερες anime ταινίες που έγιναν ποτέ παραμένει μια από τις περισσότερο υποτιμημένες. Το έργο του Rintaro (Captain Harlock) είναι ένα πανέμορφο futuristic animation που εξερευνά τα στοιχεία που διαμορφώνουν την ανθρώπινη ταυτότητα και ταυτόχρονα σκιαγραφεί, με ένα μεγαλειώδη τρόπο, μια αυταρχική δυστοπία. Μία ταινία που θα σας εκπλήξει με το βάθος και την γνήσια λυρική της αισθητική, το Metropolis είναι ένα έργο που αξίζει κάθε λεπτό που μπορείτε να του αφιερώσετε…