Οι Γάμοι του Ουρανού και της Κόλασης, του Ουίλιαμ Μπλέηκ

Τί υπάρχει στο «πριν» κάθε συγγραφέα, κάθε ποιητή; Σαν αναγνώστες βρισκόμαστε πάντα στο «μετά», στη στιγμή που «περπατάει» το έργο του κάθε λογοτέχνη. Τη στιγμή που κατεβάζουμε το βιβλίο από το ράφι και το ξεσκονίζουμε, ο δημιουργός «ξεσκονίζει» τις σκέψεις του, τις προσλαμβάνουσες και τα ερεθίσματα που θα οδηγήσουν το χέρι του στο χαρτί για να γράψει κάτι καινούριο. Η διαδικασία ίσως είναι επίπονη και κοπιαστική πνευματικά για τον ίδιο, όμως θέλουμε να συμμετάσχουμε. Το διάβασμα είναι απόλαυση, αλλά τι ήταν αυτό που άναψε τη σπίθα για να πάρει φωτιά η πένα και να «ζωντανέψει» η λευκή σελίδα; Ποια ήταν η αφορμή για να «γεννηθούν» τα μεγάλα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας; Ψάχνουμε, βρίσκουμε και απαντάμε.

  [br] 

Πώς “γεννήθηκε” το “Οι Γάμοι του Ουρανού και της Κόλασης” του Ουίλιαμ Μπλέηκ

Στα πρώτα χρόνια της ποιητικής του ανέλιξης, ο Μπλέηκ είχε ενδιαφερθεί για τα γραπτά του σουηδού οραματιστή θεολόγου Emmanuel Swedenborg (1688-1778) τα οποία όχι μόνο είχε μελετήσει, αλλά και σχολιάσει εκτενώς. Εδώ όμως ο Μπλέηκ απομακρύνεται από τον άλλοτε πνευματικό του οδηγό, για να καταδείξει το κακό που εμπεριέχεται στην ορθόδοξη αντίληψη της αρετής και τις αρετές που ενυπάρχουν στην ορθόδοξη αντίληψη του κακού. “Οι Γάμοι του Ουρανού και της Κόλασης” αποτυπώνουν εν μέρει τις κρίσεις του Μπλέηκ πάνω στα έργα του Σβέντενμποργκ, τα σημαντικότερα των οποίων, όπως “Ουρανός και Κόλαση” και “Θεία Πρόνοια”, μεταφράστηκαν στα αγγλικά γύρω στο 1790, χρονιά κατά την οποία ο Μπλέηκ άρχιζε να συνθέτει το δικό του έργο. Παρά την πνευματική συνάφεια μεταξύ Μπλέηκ και Σβέντενμποργκ (την πίστη του στη “θεία Ανθρωπότητα”, τη Βίβλο ως κείμενο που υπαγορεύτηκε από τον Θεό σε φωτισμένους ανθρώπους, τη λεπτή και απόλυτη σχέση φύσης και πνεύματος, τη δυνατότητα των απλών ανθρώπων να βιώσουν την πνευματική αποκάλυψη), ο Μπλέηκ γρήγορα αισθάνθηκε πως ο Σβέντενμποργκ είχε περισσότερα κοινά με τον υλισμό, τον οποίο ισχυριζόταν πως είχε απορρίψει, παρά με τα ενδιαφέροντα και τη σκέψη του ίδιου του ποιητή.

Πολλά στο έργο του σουηδού θεολόγου θα πρέπει να φαίνονταν στον Μπλέηκ πεζά, στερημένα από φαντασία. Οπως σημειώνει ο Harold Bloom, “ο Μπλέηκ αρχικά ένιωσε κάποια έλξη για τον Σβέντενμποργκ η οποία γρήγορα μεταβλήθηκε σε έντονη δυσαρέσκεια όταν αντιλήφθηκε πόσο περιορισμένη ήταν αυτή η έλξη”. Εφτασε μάλιστα να τον θεωρεί εύκολο στόχο της ανελέητης σάτιρας του: άντλησε τον ίδιο τον τίτλο της ποιητικοφιλοσοφικής του πραγματείας από το έργο του Σβέντενμποργκ “Ουρανός και Κόλαση” αντιστρέφοντας στο δικό του έργο τις έννοιες “Ουρανός” και “Κόλαση”. Ο διάβολος του Μπλέηκ συμβολίζει την ενέργεια -το καλό. Ο Αγγελος του Σβέντενμποργκ τη συμβατική ηθική και τα επίσημα δόγματα -κάτι κακό.

Ευφυΐα και λεπτό χιούμορ

Το 1790, ο Μπλέηκ και η γυναίκα του μετακόμισαν στο Lambeth. Εκεί συνέχισε να φτιάχνει χαρακτικά για τα έργα του και να γράφει εξελίσσοντας τη μυθολογία του στα έργα “Το βιβλίο του Ούριζεν”, “Ευρώπη: μία προφητεία”, “Το τραγούδι του Λος”, “Το βιβλίο της Αχάνια”, “Το βιβλίο του Λος” και “Οι τέσσερις Ζώας”. Παράλληλα, με αυτά, ένας από τους πρώτους καρπούς της δεκαετούς και ιδιαίτερα δημιουργικής παραμονής του στο Λάμπεθ ήταν και “Οι Γάμοι του Ουρανού και της Κόλασης”. Το βιβλίο αυτό διαφέρει από τα υπόλοιπα, καθώς είναι γραμμένο κυρίως σε πρόζα και αποτελεί την πρώτη προσπάθεια του Μπλέηκ να παρουσιάσει με ολοκληρωμένο τρόπο το καλλιτεχνικό και φιλοσοφικό του credo. Η εφηβική τόλμη της πρώιμης ποίησης συγχωνεύεται εδώ με την πνευματική ωριμότητα.

Διαβάζοντας το διακρίνει κανείς την ευφυΐα και το λεπτό χιούμορ να συμβαδίζουν με την έκφραση της βαθιάς βιωμένης προσωπικής ανάγκης για εξέγερση. Το έργο αυτό αποτελεί την πρώτη συγκροτημένη επιδρομή του Μπλέηκ ενάντια στη θρησκευτική, πολιτική, κοινωνική και φιλοσοφική ορθοδοξία και ταυτόχρονα μία πληθωρική και γεμάτη αυτοπεποίθηση εξαγγελία των αρχών του.

[br]

Πηγή

William Blake, “Οι Γάμοι του Ουρανού και της Κόλασης” (Εκδόσεις Νεφέλη). Από την εισαγωγή του Χάρη Βλαβιανού, ο οποίος έχει κάνει και τη μετάφραση.

 *Κυκλοφορεί και από την Εκδοτική Θεσσαλονίκης σε μετάφραση Δημήτρη Χορόσκελη