«Κατιούσα»: Το... «χαϊδευτικό» του ολέθρου

Σαν σήμερα, στις 14 Ιούλη του 1941, στο ανατολικό μέτωπο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, βαθιά στο έδαφος του ευρωπαϊκού τμήματος της Σοβιετικής ‘Ενωσης, ακούστηκε για πρώτη φορά ο τρομακτικός ήχος ενός νέου και ιδιαίτερα φονικού όπλου, που οι ναζί το «βάφτισαν» ως «η ορχήστρα του Στάλιν» και οι Σοβιετικοί με το ρωσικό, γυναικείο χαϊδευτικό «Κατιούσα», με το οποίο έγινε θρύλος: Η «πολεμική μηχανή» BM-13, ένα σύστημα πολλαπλών εκτοξευτών πυραύλων που αποτέλεσε τον φόβο και τον τρόμο των κατακτητών και συνέβαλε καταλυτικά στην Αντιφασιστική Νίκη.

Για την ονομασία υπάρχουν διάφορες εκδοχές, με την επικρατέστερη να «λέει» ότι προέρχεται από έναν συνδυασμό του αρχικού του ονόματος του εργοστασίου που κατασκεύασε πρώτο το όπλο, ένα εργοστάσιο στο Βορόνιεζ που έφερε την ονομασία «Κομιντέρν» (σσ. σύντμηση – συνήθης στα ρωσικά – της Κομμουνιστικής Διεθνούς) με το ήδη δημοφιλές, από την προπολεμική περίοδο, τραγούδι «Κατιούσα», σε μουσική Ματβέι Μπλάντερ και στίχους Μιχαήλ Ισακόβσκι.

Υπάρχει όμως και μια ακόμη, που «θέλει» το όνομα να δίνεται εκείνη την πρώτη μέρα του όπλου στο μέτωπο. Με το που ακούστηκε ο πρωτόγνωρος ήχος μετά την πρώτη βολή και φάνηκαν για πρώτη φορά τα καταστροφικά, για τον εχθρό, αποτελέσματα, ένας εντυπωσιασμένος μαχητής του Κόκκινου Στρατού φώναξε: «Αυτό είναι τραγουδάκι»! Για να πάρει την αυθόρμητη απάντηση συμμαχητή του: «Ναι, η “Κατιούσα”»!

Οπως και νά ‘χει, το όπλο αγαπήθηκε σφόδρα από τους μαχητές του Κόκκινου Στρατού και μισήθηκε ακόμη περισσότερο από τους ναζί. Δικαίως και στις δύο περιπτώσεις, αφού η «Κατιούσα», η οποία τοποθετούνταν σε φορτηγό, είχε ακτίνα βολής 8.470 μέτρα και μπορούσε να εκτοξεύσει 16 πυραύλους, βάρους 42 κιλών έκαστος, μέσα σε λιγότερα από 20 δευτερόλεπτα. Μάλιστα, το όπλο ήταν έτοιμο για την πρώτη βολή μέσα σε όχι περισσότερα από δύο λεπτά, ενώ, κάθε επόμενη βολή ετοιμαζόταν μέσα σε τρία έως πέντε λεπτά. Μέσα σε μία ώρα δράσης, η «Κατιούσα» μπορούσε να πραγματοποιήσει 10 βολές και να εκτοξεύσει συνολικά 160 πυραύλους. Κατασκευάστηκαν διάφορες εκδόσεις, σε διάφορες διαμέτρους εκτοξευτών.

Τα πρώτα σχέδια ενός όπλου όπως αυτό έγιναν μέσα στην δεκαετία του ’20.

Το 1933 ιδρύθηκε το Κέντρο Πυραυλικών Ερευνών, στο πλαίσιο του οποίου αναπτύχθηκε και το συγκεκριμένο όπλο. Κατά ένα περίεργο «παιχνίδι» της ιστορίας, οι πρώτες δοκιμές έγιναν τον Μάρτη του 1941, λίγους μήνες πριν την ναζιστική επίθεση στην ΕΣΣΔ, ενώ, η επίδειξη στην ηγεσία της Σοβιετικής ‘Ενωσης και η συμφωνία του Στάλιν για έναρξη κανονικής παραγωγής έγινε στις 21 Ιούνη του 1941, μόλις ένα 24ωρο πριν την έναρξη της επιχείρησης «Μπαρμπαρόσα»!

Στις 14 Ιούλη του 1941 η «Κατιούσα» κάνει… την πρώτη της «εμφάνιση» στο μέτωπο στην μάχη της ‘Ορσα, στην Λευκορωσία, με επικεφαλής του πληρώματός της τον λοχαγό, Ιβάν Φλιόροφ. Η πρώτη της βολή στόχευσε μία κατειλημμένη, από τους ναζί, σιδηροδρομική διασταύρωση, την ώρα που έφταναν γερμανικά τρένα με σκοπό να διασχίσουν την γέφυρα του ποταμού. Ολοι οι στόχοι χτυπήθηκαν και η καταστροφή ήταν κολοσσιαίων, για τα πολεμικά δεδομένα της εποχής, διαστάσεων.

Για την ιστορία να σημειωθεί, ότι ο Φλιόροφ δεν μπόρεσε να φτάσει με την «Κατιούσα» του στο Βερολίνο. Τον Οκτώβρη του 1941 η μονάδα του πέφτει σε ενέδρα. Μόλις τέλειωσαν τα πυρομαχικά, ο λοχαγός έδωσε εντολή να ανατινάξουν το όπλο, με τον ίδιο να χάνεται μαζί του.

Ο λοχαγός του Κόκκινου Στρατού, Ιβάν Φλιόροφ

Σε όλη την διάρκεια του πολέμου ρίχτηκαν στην μάχη 3.000 συστήματα «Κατιούσα», ενταγμένα σε 519 πυραυλικά τμήματα του πυροβολικού. Μέχρι και το 1945, η «Κατιούσα» έστειλε στα κεφάλια των ναζί συνολικά 12 εκατομμύρια πυραύλους. Μάλιστα, πάνω σε αυτούς τους πυραύλους δημιουργήθηκε και η συνήθεια να γράφουν οι στρατιώτες διάφορα σκωπτικά συνθήματα ή ηρωικές φράσεις, όπως «Προς Βερολίνο», «Για την Πατρίδα» κλπ.

Ο θρύλος είχε ήδη γεννηθεί. Μετά την λήξη του πολέμου, οι «Κατιούσες» μετατρέπονται σε μνημεία, ενώ, στο σημείο της πρώτης της μάχης υπό τον λοχαγό Φλιόροφ στην ‘Όρσα δημιουργήθηκε μνημειακό αρχιτεκτονικό σύμπλεγμα.

Σπάνια είναι τα φωτογραφικά και κινηματογραφικά ντοκουμέντα του πολέμου που δεν καταγράφουν μια βολή «Κατιούσας». Μάλιστα, μεταπολεμικά, «απόλαυσε» και την φήμη της «σταρ» του σέλιλόιντ, αφού πρωταγωνίστησε σε πλήθος ταινιών με θέμα τον πόλεμο, ενώ, αναλόγως επιτυχημένη είναι και η εμφάνισή της στην λογοτεχνία.

Ισως, όμως, ούτε το σινεμά, ούτε η λογοτεχνία να μην μπορεί να ξεπεράσει την αλήθεια όσων την έζησαν από κοντά στο μέτωπο. Γράφει στο ημερολόγιό του ο Γερμανός επιλοχίας, Χέλμουτ Μέγκενμπουργκ: «(…) 22 – 25 Νοεμβρίου. Ρωσικά τανκς μας παρακάμπτουν, επιτιθέμενα από πλάγια και πίσω από τις γραμμές μας. Ολοι μας τρέχουμε πανικοβλημένοι. Πορεία 60 χιλιομέτρων μέσα στην στέπα προς Σουροβίκινο. Στις 11 πμ ρωσικά τανκ και “Κατιούσα” μας επιτίθενται. Τρέχουμε πάλι».

Διαφορετική, φυσικά, είναι η αίσθηση που προκύπτει από τον βετεράνο της Αντιφασιστικής Νίκης, Νικολάι Μπαριάκιν: «Τι θαύμα αυτή η “Κατιούσα”! Για πρώτη φορά είδα βολή της τον Μάη του 1942 κοντά στο Ρζεβ. ‘Εριχνε με γεμίσματα θερμίτη (σσ. εμπρηστικό υλικό). Ολόκληρη θάλασσα από συνεχή πυρκαγιά που απλωνόταν σε μια απέραντη έκταση και τίποτα ζωντανό. Να τί σημαίνει “Κατιούσα”»…